Η μεγάλη γιορτή των μικρών τόπων

Η Φολέγανδρος μοιάζει με το συνωμοτικό χαμόγελο μιας όμορφης κοπελιάς που μοιράζεσαι μαζί της το συναρπαστικό μυστικό της αναγέννησης της ματιάς σου πάνω στη ζωή. Η όμορφη παραπέμπει στο σχήμα, στις εξωτερικές γραμμές, στο κέλυφος, στους επιβλητικούς βράχους, στις χιονάτες κορυφές των εκκλησιών, στο εκπληκτικό σοκάκι του Κάστρου, στις γειτονιές της Ανω Μεριάς. Ενώ η κοπέλα σε πάει σε όλα αυτά αλλά και σε εκείνα που κρατά ζηλότυπα μέσα του το ωραίο κέλυφος, στον εσωτερικό κόσμο των αρετών και των συναισθημάτων, στην πίστη, στην αρχοντιά, στην καλοσύνη, στην αλληλεγγύη, στον σεβασμό, στη νεανικότητα, στο μεράκι, στη μαγεία, στο πάθος, στο γλέντι, στο όνειρο, στο ταξίδι.

Και ο εσωτερικός κόσμος του νησιού αποκαλύπτεται την Κυριακή, τη Δευτέρα και την Τρίτη της Λαμπρής, όταν οι πόρτες όλων των σπιτιών ανοίγουν διάπλατα –και των αρχοντικών της Χώρας, και των αγροτόσπιτων στην Ανω Μεριά, και των ξενοδοχείων, και των εστιατορίων, και των μπαρ, για να μπει η Κερά Παναγιά, που δύο ημέρες τον χρόνο κατεβαίνει από το θρονί της, από την ολόλευκη εκκλησιά της που δεσπόζει ψηλά από τον βράχο, και παίρνει το ασβεστογραμμένο μονοπάτι με τις δεκαέξι βόλτες για να γίνει μια αρχόντισσα της Φολεγάνδρου, γλυκιά σαν μάνα, νόνα, σύντροφος, αγαπημένη. Αυτές τις λαμπρές ημέρες η Φολέγανδρος δεν κάνει δημόσιες σχέσεις, ανοίγει την καρδιά της και είναι ο αυθεντικός εαυτός της. Και είναι η καλύτερη ευκαιρία να τον απολαύσει ο υποψιασμένος περιηγητής.

Ακολουθώντας την εικόνα, δυνατότητα που μας προσέφερε την περασμένη χρονιά η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, περιδιαβάσαμε ολόκληρο το ανθρώπινο τοπίο του νησιού και το φυσικό μαζί, με συντροφιά τον «καλό δρόμο» που εύχονταν οι γυναίκες όταν η πομπή ξεκινούσε από την Παντάνασσα στην άκρη του Κάστρου όπου η Κερά της Φολεγάνδρου διανυχτέρευσε τη Λαμπρή Δευτέρα το βράδυ. Το απόγευμα η υποδοχή της εικόνας στο εκπληκτικό σκηνικό του Κάστρου, ίσως του πιο γοητευτικού σοκακιού στις Κυκλάδες, είναι από τα πλέον εκρηκτικά επεισόδια που μπορεί να φτάσουν στα αφτιά του περιηγητή που θα έχει πάρει θέση στα μικρά μπαλκονάκια των κατάλευκων σπιτιών. Στο γραφικό σοκάκι πέφτουν, με απόλυτη τάξη είναι αλήθεια, από τις γύρω στέγες απίστευτα θορυβώδη εκρηκτικά, όπως συμβαίνει και το βράδυ της Ανάστασης στην πλατεία Δούναβη μετά το «Χριστός Ανέστη».

Το μεσημέρι της επομένης, της πιο Λαμπρής ημέρας του χρόνου, το δρομάκι που ελίσσεται στην πλαγιά του βράχου έχει ασυνήθιστη κίνηση. Λίγο πιο κάτω από την κορυφή του, από το τέμπλο της εκκλησιάς που αποτελεί την κορόνα της εικόνας της Φολεγάνδρου, η Παναγία θωπεύει με το βλέμμα της αυτό το συγκλονιστικό τοπίο του νησιού, με τη Χώρα στο φρύδι των κάθετων βράχων που βυθίζονται θεαματικά στο πέλαγος των μεγάλων πολιτισμών, στο Αιγαίο. Γύρω από τον ναό της νέας θρησκείας υπάρχουν σκόρπια τα ενθυμήματα της παλαιάς, τα μέλη του Παλαιόκαστρου. Η εικόνα κατεβαίνει από το μαρμάρινο τέμπλο, ο Αντώνης σηκώνει το λάβαρο της Ανάστασης και η Γεωργία χτυπά το καμπανάκι της σε όλη τη διαδρομή, αναγγέλλοντας την έλευση της Παναγιάς.

Το καμπανάκι της Γεωργίας ηχεί στα στενά της Χώρας και τον ήχο του ακολουθούν πιο δυναμικά τα πυροβόλα όπλα. Οι πόρτες ανοίγουν για να μπει η χάρη Της. Και τότε αποκαλύπτεται και η χάρη της Φολεγάνδρου. Οι πτυχές του εσωτερικού της κόσμου που δεν αποκαλύπτονται στους τουρίστες αλλά στους φιλοξενουμένους. Οπως το τραπέζι με τα κεράσματα που είναι στρωμένο στο κέντρο της σάλας. Το παραδοσιακό τυροκομείο στη θεμονιά του Δημήτρη και της Ειρήνης Γαβαλά στο Ανω Λιβάδι είναι αθέατο. Ομως εδώ πήζουν οι πρώτες ύλες για τις μυζήθρες και τις μανούρες –που η κυρά Ειρήνη περιμένει να ακούσουν το «Χριστός Ανέστη» για να τις πάει να τις πλύνει στη θάλασσα –για να γίνουν οι ωραίες πίτες που κατέχουν εξαιρετική θέση στον εορταστικό μπουφέ σε κάθε σπίτι, μαζί με τις μελόπιτες και τα άλλα πατροπαράδοτα εδέσματα. Τέτοια υπάρχουν και στα εστιατόρια, όπως το Σπιτικό στη Χώρα, που η Ρηνιώ στέλνει απέναντι στον φούρνο παραδοσιακές πίτες και μαγειρεύει μπουμπούκια κάππαρης στιφάδο και χειροποίητα ματσάτα με κόκορα κοκκινιστό ή κουνέλι στιφάδο.

Ολη αυτή η εσωτερική ζωή της Φολεγάνδρου αποκαλύπτεται πιο παραστατικά στην Ανω Μεριά, όπου λίγες εκατοντάδες άνθρωποι επιμένουν να ζουν στα πρότυπα της οικογενειακής αυτάρκειας. Ηλθαν το βραδάκι της Κυριακής του Πάσχα στην άκρη της Χώρας μαζί με τον δικό τους παπά, παρέλαβαν ευλαβικά την εικόνα και βγήκαν στον δρόμο για το χωριό τους –5 χλμ. με τα πόδια –την ώρα που ο ροδόχρωμος ορίζοντας άρχιζε να σκοτεινιάζει πίσω από τα γύρω νησιά, τη Μήλο, την Κίμωλο, την Πολύαιγο. Τη Λαμπρή Δευτέρα η εικόνα βγήκε από νωρίς στους δρόμους και τα στενά μονοπάτια ανάμεσα και μέσα στα χωράφια με τις σκόρπιες θεμονιές, στα αγροτόσπιτα, στην εξοχή. Αντελήφθη το καράβι της γραμμής που περνούσε εκείνη την ώρα την πομπή και τη χαιρέτησε με σεβασμό…

Και βέβαια η Φολέγανδρος είναι θάλασσα και η εικόνα τη Λαμπρή Τρίτη έρχεται από το Λιβάδι, από τη θεμονιά του βοσκού στο Καραβοστάσι, για να μπει στο κόκκινο τρεχαντήρι, την «Παναγία Τήνου», για να την κάνει μια αισθαντική θαλασσινή βόλτα προτού επιστρέψει στον θρόνο της ψηλά στον βράχο για να ατενίζει το πέλαγος από εκεί επ’ άπειρον και να ευλογεί τις μεγάλες γιορτές των μικρών τόπων…

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 19 Απριλίου 2014