Μοιάζουν με ωραία ζαχαρωτά

Ισως κανένας άλλος λαός δεν εξέφρασε καλύτερα αυτό που ο Λόρενς Ντάρελ ονομάζει «spirit of place» ­ «το πνεύμα του τόπου» ­ όπως οι λαοί της Σκανδιναβίας. Η άγρια ομορφιά της φύσης, η τοπογραφία και η ανάγκη προσαρμογής στις κλιματολογικές συνθήκες καθόρισαν τον τρόπο ζωής και την ψυχοσύνθεση των λαών που αγναντεύουν τη Βαλτική και ζουν στο αρκτικό τόξο. Ετσι δημιούργησαν τα σπίτια τους με γνώμονα πρώτα την απλότητα και λειτουργικότητα ενώ η αισθητική δημιουργήθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Ισως δεν είναι τυχαίο επίσης που οι Σκανδιναβοί λατρεύουν το χειροποίητο. Είναι η επαφή που διατηρούν με τη φύση.

Τα σκανδιναβικά σπίτια μοιάζουν με ωραία ζαχαρωτά. Ειδικά το εσωτερικό τους. Ενώ η εξωτερική τους εμφάνιση είναι απλή, και ίσως λίγο μονότονα επαναλαμβανόμενη, οι εσωτερικοί τους χώροι είναι πλούσιοι σε χρώματα, φόρμες, και υλικά με διαφορετική αφή. Οι Φινλανδοί, οι Σουηδοί και οι Νορβηγοί φτιάχνουν τα σπίτια τους με τέτοιο τρόπο που θέλεις συνέχεια να ζεις εκεί.

Αν για μερικά δισεκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη η φυσική ομορφιά είναι ταυτισμένη με φοίνικες, θάλασσα και εξωτικά λουλούδια, για κάποιους άλλους η ομορφιά βρίσκεται χωμένη σε μια χιονισμένη πλαγιά με έλατα, σε ένα ξύλινο σπιτάκι με λουλουδάτα κεραμικά πιάτα και αναμμένο τζάκι.

«Το όνειρο κάθε Φινλανδού είναι να φτιάξει ένα σπίτι στην εξοχή», λέει η κ. Κάρινα Σότκα, που μεγάλωσε στο Ελσίνκι και ζει την τελευταία δεκαετία στη χώρα μας. Η κ. Σότκα, που εργάζεται στην πρεσβεία της Φινλανδίας, έχει ήδη πραγματοποιήσει το δικό της. Είναι ένα σπίτι στα δυτικά της χώρας, στο Uusikaupunki, κοντά στη θάλασσα, με τα ξύλα του βαμμένα κόκκινα και τα κουφώματα στις πόρτες και στα παράθυρα άσπρα. Το 95% των συμπατριωτών της έχει καταφέρει να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Οι πιο τυχεροί (και ευκατάστατοι) το πραγματοποίησαν κοντά στη θάλασσα ή σε κάποια λίμνη.

Τα σπίτια της πόλης είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά της υπαίθρου. Στις μεγαλουπόλεις της Σουηδίας και της Φινλανδίας οι πλειονότητα των κατοίκων ζει σε διαμερίσματα, μάλλον μικρά για τα ευρωπαϊκά μέτρα. Στη Νορβηγία υπάρχουν περισσότερες μονοκατοικίες. Η άφθονη ξυλεία των χωρών αυτών ήταν φυσικό να αποτελέσει την πρώτη ύλη και για την κατασκευή των σπιτιών. «Σπάνια θα δει όμως κάποιος ταράτσες», εξηγεί η κ. Σότκε. «Ακόμα και οι πολυκατοικίες έχουν σκεπή, αρκετά λοξή, από ένα είδος μέταλλου, για ν’ αντέχει τις χιονοπτώσεις».

Το σκανδιναβικό στυλ έχει αρκετές ρομαντικές πινελιές. Μεγαλύτερη σημασία όμως δίνεται στη λειτουργικότητα, επίπλων και χώρων. Οι μονοκατοικίες έχουν πάντα δύο πόρτες και το κέλυφος όλων των κατοικιών περιλαμβάνει ισχυρή μόνωση που προστατεύει από το κρύο. Ετσι δημιουργείται και επαρκής ηχομόνωση. Το τυπικό διαμέρισμα σε πολυκατοικία για μια τετραμελή οικογένεια απαρτίζεται από ένα χολ, δεξιά του οποίου υπάρχουν οι κρεβατοκάμαρες (μία για τους γονείς και άλλη μία που μοιράζονται τα παιδιά), καθιστικό, μια άνετη κουζίνα, μπάνιο και απαραιτήτως… σάουνα.

«Σχεδόν όλα τα σπίτια έχουν σάουνα, είναι μέσα στην παράδοσή μας. Είναι έθιμο στο τέλος κάθε ημέρας, χειμώνα και καλοκαίρι, να μαζεύεται η οικογένεια στη σάουνα, χώρο ξεκούρασης, περισυλλογής και καθαριότητας. Τα παλιά χρόνια το έθιμο ήταν να πηγαίνεις στη σάουνα κάθε Σάββατο. Στις πόλεις λειτουργεί με ηλεκτρικό, στα χωριά ακόμη με ξύλα. Συνήθως κάθεσαι εκεί μισή ώρα. Υπάρχουν και άλλοι όμως που κάθονται μία δύο ώρες, με διαλείμματα. Βγαίνουν έξω στο χιόνι ή κάνουν μια βουτιά στη θάλασσα, αν είναι τυχεροί και έχουν παραθαλάσσιο σπίτι, δροσίζονται και ξαναμπαίνουν στη σάουνα».

Η κουζίνα είναι ένας ιδιαίτερος χώρος για τους λαούς της Σκανδιναβίας. Είναι ένα ευρύχωρο δωμάτιο, με επιβλητικό τραπέζι, γύρω από το οποίο συγκεντρώνεται η οικογένεια και οι φίλοι. Οι Σκανδιναβοί, όπως έγραψε πρόσφατα μια φινλανδική εφημερίδα, έχουν κάθε μέρα περίπου έξι ώρες ελεύθερο χρόνο, τον οποίο προτιμούν να ξοδεύουν εντός των τοίχων, αντί να βγαίνουν έξω. Σε αρκετά σπίτια της υπαίθρου υπάρχει ακόμη και σήμερα ειδικό δωμάτιο που χρησιμεύει ως εργαστήριο. Σε αυτό ασχολούνται με την ύφανση στον αργαλειό και την ξυλουργική.

Γύρω από τις μονοκατοικίες, είτε βρίσκονται στην ύπαιθρο είτε στην πόλη, υπάρχει ένας είδος βεράντας ή κήπου. Επίσης σε πολλά σπίτια υπάρχει ή σοφίτα ή κελάρι, που αποτελούν τους αποθηκευτικούς χώρους. Ολα τα σπίτια έχουν κεντρική θέρμανση και επικουρικά υπάρχει το τζάκι ή σόμπες πετρελαίου.

«Μέσα στο σπίτι πάντα βγάζουμε τα παπούτσια μας και φοράμε παντόφλες ή χοντρές κάλτσες», εξηγεί η κ. Κάρινα Σότκα. «Ακόμη και για τους επισκέπτες υπάρχουν παντόφλες στο χολ της εισόδου, στον χώρο όπου βγαίνουν τα παλτά, τα παπούτσια και αφήνονται οι ομπρέλες και τα κασκόλ».

Οι καναπέδες είναι άνετοι και λειτουργικοί, κυρίως από ξύλο, σε προσκαλούν να βουλιάξεις μέσα τους. Οι τοίχοι είναι ντυμένοι με ταπετσαρία. Στις αρχοντικές ψηλοτάβανες πολυκατοικίες της παραλίας του Ελσίνκι, της πιο ακριβής περιοχής της πόλης, όπου βρίσκονται οι κατοικίες πολλών διπλωματών, πολιτικών και επιχειρηματιών, οι τοίχοι είναι ντυμένοι με λουλουδάτες ρετρό ταπετσαρίες. Σε ένα μοντέρνο σουηδικό διαμέρισμα όμως, όπου υπάρχει ταπετσαρία, είναι στους τόνους του λευκού.

Σε κάθε σπίτι υπάρχουν φρέσκα λουλούδια στα βάζα και πίνακες στους τοίχους. Το σκανδιναβικό στυλ διακόσμησης είναι ευχάριστο, πολύχρωμο, αποπνέει οικειότητα και ζεστασιά, ενώ είναι εξαιρετικά απλό. Οι κάτοικοι της παγωμένης χερσονήσου αγαπούν τα ζωγραφισμένα έπιπλα, τα κρεβάτια με ουρανό, τα ζωγραφισμένα στο χέρι πιάτα από πορσελάνη, τις τετράγωνες φόρμες στα έπιπλα.

Το εξοχικό σπίτι της κ. Σότκε είναι βαμμένο κόκκινο εξωτερικά, ένα χρώμα που αγαπούν ιδιαίτερα οι Φινλανδοί. «Το βάφουν με μια ειδική μπογιά, από χώμα και ορισμένα φυτά, που αντέχει την υγρασία». Η άλλη εκδοχή είναι το ξύλο να παραμείνει τελείως άβαφο. Μετά την παρέλευση πολλών χρόνων αποκτά μια όμορφη γκριζάδα.

* Εχουν όλα βιβλιοθήκη. «Με το συμπάθιο, στη βιβλιοθήκη έχουν βιβλία, όχι μπιμπλό όπως… εσείς», όπως λέει και η κ. Κάρινα Σότκε. Δίπλα στη βιβλιοθήκη υπάρχει πάντα μια αναπαυτική πολυθρόνα με σκαμνάκι, για το διάβασμα.

* Δεν έχουν ίχνος από μάρμαρο ή πλακάκι. Ακόμη και ο νεροχύτης είναι φτιαγμένος από μέταλλο.

* Εχουν 24 ώρες το 24ωρο ζεστό νερό, χωρίς να έχουν θερμοσίφωνες. Η κεντρική θέρμανση το εξασφαλίζει σε όλα τα νοικοκυριά.

* Εχουν πάντα ένα φυσικό έλατο στολισμένο τα Χριστούγεννα. Το έθιμο απαιτεί ο στολισμός να γίνεται την παραμονή της γιορτής. Στα διαμερίσματα η βεράντα καλύπτεται με τζάμι, εντός του οποίου υπάρχει το δέντρο, ενώ σε κάθε κήπο μονοκατοικίας φυτεύουν ένα έλατο.

* Απουσιάζουν οι μπανιέρες, που θεωρούνται κάπως ανθυγιεινές. Υπάρχει όμως ντους και απαραίτητα σάουνα. Επίσης δεν υπάρχει μπιντές.

* Είναι φυτώρια μάθησης. Οι κάτοικοί τους παρακολουθούν το καλοκαίρι στα λαϊκά πανεπιστήμια μαθήματα ξένων γλωσσών ή μαθαίνουν αργαλειό και ξυλουργική.

* Οι σκεπές είναι φτιαγμένες από κεραμίδι στις μονοκατοικίες και από πισσαρισμένο μέταλλο στις πολυκατοικίες, με έντονη κλίση για να αντέχουν το βάρος του χιονιού.

* Το πάτωμα είναι πάντα ντυμένο με χαλιά ή χοντρά υφαντά κιλίμια.