Ο μέσος Ελληνας, έχοντας τελειώσει το λύκειο και μια πανεπιστημιακή σχολή, δεν έχει συναντήσει ποτέ του σε διδακτικό βιβλίο τις λέξεις «γκράαλ» ή «ιερό δισκοπότηρο». Το μυθικό αυτό αντικείμενο, που ουδείς γνωρίζει αν υπήρξε ποτέ, δηλαδή το κύπελλο από το οποίο ήπιαν ο Ιησούς και οι Απόστολοι στον Μυστικό Δείπνο, το ίδιο εκείνο κύπελλο με το οποίο μάζεψε ο Ιωσήφ ο εξ Αριμαθαίας το αίμα που έβγαινε από τις πληγές του σταυρωμένου Χριστού, συνδέεται με τη θρησκευτική και τη μυθιστορηματική παράδοση των καθολικών, και μάλιστα με τη σκοτεινή πλευρά της. Στην Ορθοδοξία ουδείς ασχολήθηκε με την αναζήτηση του Ιερού Γκράαλ. Στη Δύση όμως ξέσπασε ένα λυσσαλέο ενδιαφέρον. Αφού πέρασαν πάνω από 1.000 χρόνια από την εποχή του Μυστικού Δείπνου, στη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέσα από τους θρύλους που θέριευαν τότε παρουσιάστηκε το Γκράαλ ως μυστηριώδες, ιερό αντικείμενο της χριστιανοσύνης. Θεωρείται πιθανόν η λέξη να είναι εμπνευσμένη από κελτικές μυθολογικές παραδόσεις όπου συναντούμε κέρατα της Αμαλθείας, χύτρες με το ελιξίριο της ζωής και άλλα παρόμοια και να προέρχεται από το λατινικό cratalis που με τη σειρά του προέρχεται από το ελληνικό κρατήρ, δηλαδή δοχείο, ποτήριο.
Μέσα στα τελευταία χρόνια όλη η σχετική παράδοση μεταφυτεύθηκε και στη χώρα μας με αλλεπάλληλες εκδόσεις, γεγονός που ερμηνεύεται από τις τάσεις της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής η οποία μετά την κρίση των πολιτικών ιδεολογιών στρέφεται προς την αναζήτηση του αγνώστου. Δεν έχει μεγάλη διαφορά το Γκράαλ από τις πλάκες του Μωυσή με τις Δέκα Εντολές που αναζητούσε, μεταξύ άλλων, ο Ιντιάνα Τζόουνς.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το πρώτο κείμενο στο οποίο συναντούμε το Γκράαλ είναι ένα ρομάντζο της μεσαιωνικής μυθιστορίας, το Πάρσιφαλ ή το Επος του Γκράαλ του Κρετιέν ντε Τρουά, ενός μυθιστοριογράφου του 12ου αιώνα, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά πρόπερσι στις εκδόσεις Ωκεανίδα. Οι μυθιστορίες του Μεσαίωνα συνέδεσαν την αναζήτηση του Γκράαλ με τον βασιλιά Αρθούρο και τους ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης, πρόσωπα από την πρώιμη ιστορία των Σκοτεινών Αιώνων που πήραν μυθικές διαστάσεις. Από αυτά τα ιπποτικά μυθιστορήματα έχει μεταφραστεί στα ελληνικά το Λάνσελοτ ο Ιππότης του Κρετιέν ντε Τρουά στις εκδόσεις Ενάλιος, με ήρωα τον ιππότη Λάνσελοτ που ερωτεύεται τη γυναίκα του Αρθούρου, την ωραία Γκουίνεβιρ, έργο που είδαμε και στον κινηματογράφο με τον Ρίτσαρντ Γκιρ. Συγχρόνως εκδόθηκε και το επικό έργο Ο ιππότης Πάρσιφαλ του Βόλφραμ φον Εσενμπαχ, άλλου μεσαιωνικού μυθιστοριογράφου, με ήρωα τον ατρόμητο ιππότη Πάρσιφαλ που αναζητεί το Ιερό Δισκοπότηρο, και αυτό στις εκδόσεις Ενάλιος. Ενα έργο που έγινε εξαιρετικά δημοφιλές στην εποχή του και επανέφερε το θέμα του Γκράαλ τον 15ο αιώνα στο αγγλόφωνο κοινό ήταν Ο θάνατος του Αρθούρου του Τόμας Μάλορι, που μεταφράστηκε πρόπερσι σε δύο τόμους στις εκδόσεις Τυπωθήτω.
Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί δεν εμφανίστηκε ο θρύλος του Γκράαλ νωρίτερα και γιατί εμφανίστηκε ακριβώς σ’ αυτή τη συγκυρία, δηλαδή στη διάρκεια των Σταυροφοριών. Με ποιον τρόπο σχετίζεται το Ιερό Δισκοπότηρο με διάφορα αινίγματα και άλυτα μυστήρια στην πορεία της δυτικής ιστορίας; Ποιο τρομερό μυστικό κρύβει και γιατί όποιος το ανακαλύψει γίνεται κάτοχος αμύθητου πλούτου; Ποια σχέση έχει το Ιερό Γκράαλ με τις αιρέσεις των Αλβιγηνών και των Καθαρών, με τα ιπποτικά τάγματα των Ναϊτών και της Σιών; Εδώ έρχονται οι σύγχρονοι μελετητές μυστηρίων να καταθέσουν τις ερμηνείες τους και έτσι αρχίζει αυτό που ο Τέλης Λιβανίδης αποκαλεί στο βιβλίο του «τολμηρές θεωρητικές ακροβασίες».
Δύο τέτοια βιβλία είναι Το άγιο αίμα και το άγιο Γκράαλ των τριών ερευνητών που προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση με τους ισχυρισμούς τους πριν από λίγα χρόνια, καθώς και το Οι Φύλακες του Ιερού Γκράαλ του Φράνιο Τέρχαρτ, ενώ το βιβλίο του Τέλη Λιβανίδη είναι ένα «λεξικό» του μυστικισμού από την αρχαιότητα ως σήμερα για να προσανατολιζόμαστε όταν χάνουμε τον λογαριασμό με τις μυστικές αδελφότητες.
Οι τρεις συγγραφείς του βιβλίου Το άγιο αίμα και το άγιο Γκράαλ δεν είναι ιστορικοί και δεν είναι θεολόγοι. Εγραψαν ένα βιβλίο με το οποίο προκάλεσαν τόσο τη μία κοινότητα όσο και την άλλη.
Στο Ρεν Λε Σατό, το χωριουδάκι της Γαλλίας που σήμερα έχει μετατραπεί σε τουριστικό θέρετρο εξαιτίας της ιστορίας που διηγούνται οι συγγραφείς μας, επικεντρώνεται η σύγχρονη αναζήτηση του Γκράαλ. Από το χωριό αυτό ξεκινά και η αφήγηση του Φράνιο Τέρχαρτ στο άλλο βιβλίο. Απλώς η αφήγηση των τριών πρώτων είναι κυρίως ιστορική και καταλήγει στο βλάσφημο συμπέρασμα ότι ο Ιησούς ήταν έγγαμος, δεν πέθανε πάνω στον Σταυρό και γυναίκα του ήταν η Μαγδαληνή, η οποία μετέφερε το Ιερό Δισκοπότηρο στη Μασσαλία.
Εκεί κατέληξαν και τα παιδιά τους, αφού ο Ιησούς μπορούσε να έχει αποκτήσει αρκετά, από τα 16 του χρόνια ως τον υποτιθέμενο θάνατό του. Και έτσι δημιουργήθηκε μια μικρή εβραϊκή κοινότητα στη Νότια Γαλλία, από όπου προέρχονται οι εξ αίματος απόγονοι του Ιησού, με τελευταίο γνωστό τον Γοδεφρείδο που ηγήθηκε της Α’ Σταυροφορίας, κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και ανέκτησε την πατροπαράδοτη κληρονομιά του.
Ολα αυτά αποτελούν για τους συγγραφείς αναπόφευκτη απόρροια των ευρημάτων της έρευνάς τους. Ο Τέρχαρτ στο δικό του βιβλίο στέκεται περισσότερο στη μυστικιστική πλευρά των τεκμηρίων και αναλύει αποκρυπτογραφήσεις, κλειδιά και μυστικούς κώδικες.
Είναι εμφανές ότι η υπόθεση του Γκράαλ κρύβει θησαυρούς. Αν είναι πράγματι επικίνδυνη για την επίσημη ιστοριογραφία ή για την επίσημη θεολογία δεν είναι εξακριβωμένο, πάντως για τη μυθιστοριογραφία αποτελεί φλέβα χρυσού. Μήπως από τη φλέβα των μυστικών κωδίκων δεν άντλησε και ο Ουμπέρτο Εκο το υλικό του για Το Εκκρεμές του Φουκώ; papag@tovima.gr
