Με ένα χρώμα, με έναν ήχο, με μια κίνηση, με μια σκιά ή με μια λάμψη, η τέχνη σε όλες τις μορφές της διηγείται ιστορίες που αγγίζουν την ψυχή μας. Και εκτός από μέσο έκφρασης ή δημιουργίας, εκτός από επιβεβαίωση της ομορφιάς και της αρμονίας που μας περιτριγυρίζουν και μας περιλαμβάνουν, γίνεται και θεραπεία: μια βαθιά αγκαλιά που μπορεί να σε κρύψει από την ασχημία και να σε παρηγορήσει ακόμα και τις στιγμές του μεγάλου πόνου, όταν το σώμα και η ψυχή έχουν ραγίσει.
Από τις τοιχογραφίες των σπηλαίων μέχρι τη σύγχρονη performance art, ο άνθρωπος δημιουργεί έργα τέχνης όχι μόνο για να εκφραστεί και για να επικοινωνήσει, αλλά και για να αντέξει. Για να δώσει νόημα σε ό,τι τον υπερβαίνει, μεταξύ άλλων στην απώλεια, στη θνητότητα, στο επέκεινα.
Κάπως έτσι, σε μια προσπάθεια να αντιπαραθέσει την ομορφιά και το μεγαλείο της ζωής στους εύλογους φόβους μας μπροστά στη φθορά και στο κοινό αναπόφευκτο πεπρωμένο μας, ο Costas Picadas κάνει τώρα τέχνη σε έναν χώρο απρόβλεπτο, με ένα θέμα εξίσου απρόβλεπτο, αν και η αλήθεια είναι πως πάντα τα θέματα που επιλέγει είναι πρωτότυπα και εν πολλοίς τολμηρά – βλέπε «Biophilia» και «Breath».
Ο διεθνούς φήμης εικαστικός που ζει και δημιουργεί στη Νέα Υόρκη, επιστρέφει στην Ελλάδα για να παρουσιάσει την ενότητα «Phytobiosomes», σε επιμέλεια Θάλειας Βραχοπούλου, όχι σε γκαλερί, αλλά στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν»!
Πώς όμως ένας καλλιτέχνης αποφασίζει να εκθέσει σε έναν χώρο όπως αυτός; Γιατί να επιλέξει ένα νοσοκομείο;
«Ακριβώς επειδή τα νοσοκομεία, χώροι συνώνυμοι με την ασθένεια, με τον φόβο και με τον πόνο, χρειάζονται την τέχνη. Την τέχνη που μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στην ψυχολογία ασθενών και επισκεπτών, να τους βοηθήσει με την ομορφιά της και με τη φιλοσοφία της να αντιμετωπίσουν, να διαχειριστούν, έστω για λίγο, τη στενοχώρια, το άγχος, την αγωνία.
Ας μην ξεχνάμε και πως στην ψυχολογία η θεραπεία μέσω τέχνης (art therapy) δεν είναι πια απλώς ένα εναλλακτικό μονοπάτι, αλλά ένα αναγνωρισμένο εργαλείο για την αντιμετώπιση πολλών ασθενειών».
Οπότε τα έργα που παρουσιάζετε φτιάχτηκαν από την αρχή πάνω σε αυτό το σκεπτικό; Για να τα εκθέσετε σε νοσοκομείο και όχι σε γκαλερί;
«Η τέχνη μπορεί να σταθεί και να λειτουργήσει παντού, απλώς η παρουσίαση αυτής της ενότητας σε ένα νοσοκομείο βοηθά ώστε να προβληθεί ακόμα πιο έντονα το βαθύτερο νόημα της προσπάθειας, το μήνυμα που θέλω να στείλω αυτή τη φορά μέσα από τη δουλειά μου».
Ποιο είναι λοιπόν αυτό το μήνυμα;
«Μεγάλωσα σε μια οικογένεια γιατρών, ξεφύλλιζα πάντα εκείνα τα βιβλία με την ανατομία, με τα όργανα του ανθρώπινου σώματος, φωτογραφημένα ή ζωγραφισμένα με τρόπο ανατριχιαστικά ρεαλιστικό. Επρόκειτο για εικόνες splatter, για εικόνες που δεν ήταν σε καμία περίπτωση ευχάριστες, ούτε καν υποφερτές για όλους εμάς που δεν ήμασταν γιατροί και δεν είχαμε επιστημονικό ενδιαφέρον.
Σκέφτηκα όμως πως θα είχε ενδιαφέρον να γνωρίσουμε, να αποκτήσουμε μια συνειδητότητα όλου αυτού του «κόσμου» που υπάρχει εντός μας, των οργάνων που συνεργάζονται για να μας κρατούν στη ζωή. Επέλεξα να τον παρουσιάσω εστιάζοντας στην ομορφιά του. Και εξετάζοντας την ίδια στιγμή τη σύνδεση που έχει το σώμα του ανθρώπου με τη φύση».
Πώς μπορεί κάποιος να εξωραΐσει, πώς μπορεί να κάνει όμορφο ένα συκώτι ή έναν σπλήνα; Θα είχε ενδιαφέρον να μας εξηγήσετε πώς δουλεύετε.
«Πολύ απλά, επεξεργάζομαι τρισδιάστατες απεικονίσεις των οργάνων, των πραγματικών οργάνων, που τις έχω προμηθευτεί από νοσοκομεία. Δουλεύω πάνω σε αυτές, τους βάζω αντανακλάσεις, αλλάζω το χρώμα, «αναβαθμίζω» και εξωραΐζω την ιατρική εικόνα, δίνοντάς της ομορφιά.
Αναδομώ με μεγάλη προσοχή τις όποιες λεπτομέρειες και τελικά, με όλες τις παρεμβάσεις, έχουμε μεν μπροστά μας το όργανο, αλλά η εικόνα δεν προκαλεί την αποστροφή που εύκολα θα προκαλούσε η αυστηρά επιστημονική αποτύπωση. Από πολύ παλιά οι εικαστικοί – σας παραπέμπω και στον σπουδαίο Λεονάρντο ντα Βίντσι – μελετούσαν την ανατομία του ανθρώπινου σώματος.
Σήμερα, με τις δυνατότητες που μας δίνει η επιστήμη, μπορούμε να εστιάσουμε και στις απειροελάχιστες λεπτομέρειες και να παρέμβουμε με τρόπους μαγικούς. Αυτό κάνω και εγώ ως εικαστικός».
Στους πίνακές σας τα όργανα του ανθρώπινου σώματος παρουσιάζονται μαζί με φυτά. Τα οποία, υποθέτω, δεν είναι απλώς διακοσμητικά, έχουν συμβολικό χαρακτήρα. Αν ναι, τι συμβολίζουν;
«Εκεί που οι φωτογραφίες, οι τρισδιάστατες επιστημονικές απεικονίσεις, έδειχναν φλέβες, έχω έβλεπα ρίζες, έβλεπα τις «φλέβες», το «νευρικό σύστημα» των φύλλων. Οι φλέβες αυτές καταλήγουν σε κάτι που ανθίζει, που και πάλι βγάζει ένα αισιόδοξο και ευχάριστο μήνυμα.
Ετσι έβαλα να ανθίζουν και οι συνάψεις του εγκεφάλου, να μπουμπουκιάζει και να ανθίζει όλο το ανθρώπινο σώμα. Είναι η φυσική διαδικασία ανακύκλωσης, είναι η θεραπευτική δύναμη της φύσης, είναι η σύνδεσή μας με τον κόσμο που μας περιλαμβάνει αλλά και όλη αυτή η ομορφιά που ανθίζει εντός μας».
Η έκθεση δημιουργήθηκε ειδικά για το Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν»;
«Υπήρχαν αρκετά παλαιότερα έργα, καθώς, όπως γνωρίζετε, πάντα με απασχολούσε το ανθρώπινο σώμα, δεν είναι μάλιστα τυχαίο πως πίνακές μου έχουν αγοράσει πολλοί γιατροί. Πρόσθεσα λοιπόν στα παλαιότερα και αρκετά νέα έργα.
Εφτιαξα την ενότητα έχοντας πάντα στο μυαλό μου την ιδέα να την παρουσιάσω σε ένα νοσοκομείο, ώστε να απευθυνθώ στους ανθρώπους που μπαινόβγαιναν εκεί, που είχαν ανάγκη τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης.
Ηρθα σε επαφή με αμερικανικά νοσοκομεία και έκανα συζητήσεις, πρόκειται όμως για πολύ μεγάλους οργανισμούς και η συνεργασία μαζί τους πρέπει να περάσει από πολλά στάδια, δεν είναι εύκολη.
Μου είπαν τότε πως κάτι τέτοιο μπορεί να ενδιέφερε ένα νοσοκομείο σαν το «Ερρίκος Ντυνάν». Οι επαφές που έκανα με τη διοίκηση ήταν εξαιρετικές και να που φτάνουμε σιγά-σιγά στα εγκαίνια. Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους του νοσοκομείου για την ευγένειά τους και για την πολύτιμη βοήθειά τους».
Τα έργα θα παρουσιαστούν σε κάποιες ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες ή θα σκορπιστούν σε όλο το νοσοκομείο;
«Θα βρίσκονται αναρτημένα στο λόμπι και σε διάφορα σημεία του κτιρίου. Εννοείται πως όλη η έκθεση στήθηκε με μεγάλη προσοχή, ώστε να μην παρεμποδίζεται στο ελάχιστο η λειτουργία του νοσοκομείου. Σε μια μεγάλη οθόνη έξω από το «Ερρίκος Ντυνάν» θα προβάλλεται και ένα βίντεο, είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, ώστε να μπορούν να το βλέπουν και οι περαστικοί.
Μέρος από τα χρήματα που θα προκύψουν από την πώληση των έργων θα πάει εκεί που πρέπει, για τη στήριξη και την ενίσχυση παιδιών που πολεμούν τον καρκίνο. Θέλω με αυτή τη μικρή κίνηση να προσφέρω κι εγώ κάτι για να ευχαριστήσω το νοσοκομείο για τη φιλοξενία. Εξάλλου, έτσι αντιλαμβάνομαι εγώ την τέχνη».
Δηλαδή πώς;
«Oταν οι εκθέσεις βγάζουν κάποια χρήματα, το ζητούμενο δεν πρέπει να είναι μόνο το κέρδος, δεν πρέπει να είναι ο πλουτισμός του καλλιτέχνη. Σημασία έχει να δίνουμε πίσω όσο περισσότερα μπορούμε, με αγάπη προς τον άνθρωπο.
Δημιουργείς λοιπόν κάτι, το παρουσιάζεις, αλλά και επιστρέφεις κάτι, προσφέρεις εκεί που χρειάζονται. Πιστεύω στην τέχνη που απευθύνεται στους ανθρώπους και με τρόπο πρακτικό, στην τέχνη που δεν λειτουργεί με όρους real estate. Που βάζει τον άνθρωπο σε διαδικασία να σκεφτεί, να γίνει καλύτερος, αλλά και τον στηρίζει με γενναιοδωρία στην ανάγκη του».
Υπάρχουν άλλα σχέδια για την έκθεση μετά την παρουσίασή της στο «Ερρίκος Ντυνάν»; Ετοιμάζετε και κάτι άλλο;
«Ελπίζω σύντομα να βρω τον κατάλληλο εκδότη και να φτιάξω ένα λεύκωμα. Eχω έτοιμα πάρα πολλά έργα πάνω στο ανθρώπινο σώμα και θα μου άρεσε να τα συγκεντρώσω σε ένα ωραίο βιβλίο. Oνειρό μου είναι επίσης να παρουσιαστεί η έκθεση και σε άλλα νοσοκομεία, σε όσο περισσότερα γίνεται.
Για εμένα το «ταξίδι», το οποίο τόσα μού έμαθε όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι ως εικαστικός με τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, συνεχίζεται. Πάντα θα αναζητώ την ομορφιά γύρω αλλά και μέσα μας. Πάντα θα με εμπνέει και θα με συγκινεί ο θεραπευτικός ρόλος της τέχνης, που έρχεται για να γλυκάνει και τον βαθύτερο πόνο.
Αυτή τη συγκίνηση ελπίζω να μοιραστώ και τώρα με εκείνους που θα περάσουν από το «Ερρίκος Ντυνάν» και θα σταθούν πιθανώς με περιέργεια και με ενδιαφέρον μπροστά σε κάποιο έργο μου».
INFO
«Phytobiosomes»: Nοσοκοµείο «Ερρίκος Ντυνάν» (λεωφ. Μεσογείων 107, Αµπελόκηποι), από αύριο Δευτέρα, 19 Μαΐου.
