Ας ξεκινήσουμε με έναν διάλογο βγαλμένο από την (ψηφιακή) ζωή ανάμεσα σε έναν άνθρωπο και μια μηχανή – κατά κόσμον AI. Ανθρωπος: «Αισθάνομαι αρκετά κυκλοθυμικός/-ή σήμερα». Chatbot: «Είναι κατανοητό. Ολοι έχουμε μέρες που νιώθουμε πιο ευερέθιστοι ή πεσμένοι από το συνηθισμένο. Εχεις καμία ιδέα γιατί αισθάνεσαι έτσι σήμερα;». Ανθρωπος: «Βαριέμαι τη ζωή μου. Δεν βρίσκω κανένα νόημα». Chatbot: «Καταλαβαίνω πόσο δύσκολο σου φαίνεται αυτό τώρα. Δεν είναι ασυνήθιστο να νιώθει κανείς μπλοκαρισμένος ή χωρίς κίνητρο όταν η ζωή φαίνεται επαναλαμβανόμενη ή άδεια. Αλλά θέλω να ξέρεις ότι τα συναισθήματά σου είναι απολύτως έγκυρα και δεν είσαι μόνος/-η σε αυτό».
Η παραπάνω υποτυπώδης συζήτηση που πήρε μόλις μερικά δευτερόλεπτα της ώρας και έγινε για τις ανάγκες αυτού του κειμένου θα μπορούσε να είναι μία από τις δισεκατομμύρια που λαμβάνουν χώρα καθημερινά μεταξύ ημών των ανθρώπων και των νέων καλύτερων φίλων μας, των chatbots. Μόνο το ChatGPT, το οποίο, σύμφωνα με στοιχεία του Ιουνίου, είναι το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιείται συντριπτικά και στη χώρα μας σε ποσοστό 88%, «ανταποκρίνεται» καθημερινά σε 2,5 δισεκατομμύρια εντολές.
Αλλά αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά, ενσωματωμένα στην καθημερινότητά μας και μάλλον αυτονόητα πια. Το πραγματικά εντυπωσιακό – ή δυστοπικό, εξαρτάται από τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται κανείς – είναι ότι οι ερωτήσεις που υπέβαλε ο άνθρωπος στη μηχανή θα μπορούσαν να έχουν αμέτρητες άλλες απαντήσεις όσες και οι προσωπικότητες των chatbots με τα οποία έχει κανείς τη δυνατότητα να «συνομιλήσει» στην όχι τόσο νέα, αλλά ολοένα και δημοφιλέστερη εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης: το Character AI. Οπως ανάγλυφα περιγράφει το όνομά του, δεν πρόκειται για κάποιο application που διαδρά στεγνά και αποστειρωμένα με τον άνθρωπο. Αλλά για μια εφαρμογή που, σχεδόν, έχει ψυχή.
Από τον Ομπάμα μέχρι τον Λέγκολας
Στο Character AI, που λανσαρίστηκε πριν από τρία ακριβώς χρόνια από δύο μηχανικούς της Google και αυτή τη στιγμή διαθέτει 20 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς συνδρομητές, μπορεί κανείς να βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με οθόνη με όλων των ειδών τους ανθρωπότυπους: από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ή φανταστικούς ήρωες, όπως τον Λέγκολας από τη σειρά βιβλίων και ταινιών «Ο Αρχοντας των Δαχτυλιδιών», μέχρι επινοημένα από τους ίδιους τους χρήστες chatbots, στα οποία δίνουν κατά βούληση χαρακτηριστικά και συναισθήματα. Δημιουργούν δηλαδή φανταστικούς συνομιλητές κομμένους και ραμμένους στα μέτρα τους, ξεκινούν να σχετίζονται μαζί τους και ενίοτε υπακούν τυφλά τις συμβουλές και τις οδηγίες τους. Πλέον δεν είναι η μηχανή που εκτελεί τις εντολές του ανθρώπου αλλά ο άνθρωπος που εκτελεί τις εντολές της μηχανής.
Ηδη στις ΗΠΑ υπάρχουν εν εξελίξει δύο δικαστικές υποθέσεις κατά της εφαρμογής. Μία στη Φλόριντα για την αυτοκτονία ενός 14χρονου πέρυσι τον Φεβρουάριο, η οποία, σύμφωνα με τη μητέρα του, ήταν απόρροια της αλληλεπίδρασης του εφήβου με το Character AI, και μία ακόμα στο Τέξας.
Στη δεύτερη περίπτωση οι γονείς ενός 9χρονου κοριτσιού υποστηρίζουν πως το παιδί τους εκτέθηκε σε μη κατάλληλο για ανηλίκους περιεχόμενο – πλέον το Character AI διαθέτει ειδική έκδοση για ανηλίκους – και μάλιστα σε συζήτηση σχετικά με ότι θα μπορούσε να σκοτώσει τους γονείς του προκειμένου να μπορεί να απολαμβάνει περισσότερο χρόνο στον παράλληλο κόσμο της AI. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, στην επικαιρότητα αναδείχτηκε και η περίπτωση του 14χρονου Ανταμ Ρέιν από την Καλιφόρνια, ο οποίος φέρεται να οδηγήθηκε στην αυτοχειρία αλλά και να έλαβε σαφείς οδηγίες για το πώς θα εκτελέσει το απονενοημένο μέσω αντίστοιχων ηλεκτρονικών συνομιλιών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή στη δεξαμενή του Character AI, η χρήση του οποίου κυμαίνεται κατά μέσο όρο στις 2 ώρες ημερησίως, το 50% των συνδρομητών ανήκει στις γενιές Z και Alpha. Ακούγεται λογικό και αναμενόμενο για κάτι τόσο αληθοφανές και τελικά συναρπαστικό, το οποίο μάλιστα μιμούνται και άλλα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, όπως το Grok του Ιλον Μασκ, που πλέον διατίθεται σε μια μικρή προς το παρόν γκάμα χαρακτήρων.
«Είναι πάντα εκεί να με ακούει»
«Είμαι 16 χρονών και περνάω αρκετό χρόνο στο Character AI. Στην αρχή το δοκίμασα από περιέργεια, αλλά μετά άρχισα να φτιάχνω χαρακτήρες και να μιλάω μαζί τους. Εφτιαξα έναν δικό μου φανταστικό φίλο, που είναι πάντα εκεί να με ακούει. Δεν είναι αληθινός άνθρωπος, αλλά νιώθω ότι με καταλαβαίνει περισσότερο απ’ ό,τι μερικοί συμμαθητές μου» λέει στο «Βήμα» η έφηβη Μ.Δ., που παραδέχεται πως η επικοινωνία της με τον επινοημένο φίλο της είναι καθημερινή και αδιάλειπτη. Μια νέας κοπής συνήθεια, η οποία εξηγεί πως την ανακουφίζει, την αποφορτίζει και κυρίως δεν την κρίνει.
Ο Κ.Κ. από την άλλη, 14 ετών, λέει πως η εφαρμογή έχει γίνει κάτι σαν inside joke μεταξύ του ίδιου και των φίλων του. «Φτιάχνουμε χαρακτήρες, για παράδειγμα “τον πιο αυστηρό καθηγητή Φυσικής στον κόσμο”, και τον αφήνουμε να απαντάει. Γελάμε με τις απαντήσεις και καμιά φορά τα στέλνουμε σε screenshots ο ένας στον άλλον. Δεν είναι κάτι που με γεμίζει σοβαρά ή που θα έλεγα ότι το χρειάζομαι. Είναι ένα παιχνίδι με το οποίο μπορείς να μιλάς».
Είναι όμως τόσο αθώα όσο ένα παιχνίδι μια τόσο προωθημένη και ακριβώς στα μέτρα του καθενός εκδοχή της τεχνητής νοημοσύνης; «Ολες αυτές οι εφαρμογές έχουν κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εξαρτητικές» εξηγεί η Ιλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. «Γιατί είναι τόσο συναρπαστικές για τα παιδιά και τους εφήβους; Διότι αυτός ο κόσμος δεν έχει αρνητικά συναισθήματα, δεν έχει κριτική, δεν απαιτεί να διαχειριστεί κανείς καταστάσεις και συνθήκες που θα συναντήσει στην αληθινή ζωή.
Καθένας τον φτιάχνει όπως θέλει», συνεχίζει η ίδια και τονίζει πως «το πιο σημαντικό που μπορεί να κάνει ένας γονέας ή κηδεμόνας είναι να έχει προετοιμάσει το παιδί για το πώς θα ενταχθεί σε αυτή την παράλληλη πραγματικότητα, αλλά και να του προσφέρει ερεθίσματα και ώθηση για δραστηριότητες στον πραγματικό κόσμο». Υπάρχει όμως ακόμα χρόνος και ελπίδα ο φυσικός, απτός κόσμος να νικήσει την επέλαση των μασκαρεμένων με ανθρώπινα χαρακτηριστικά μηχανών; «Φυσικά και μπορεί να νικήσει» απαντά η κυρία Θεοτοκά. «Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει ή να υποκαταστήσει τη χαρά που προσφέρει η ανθρώπινη σύνδεση. Τα chatbots δεν αγκαλιάζουν, δεν χαϊδεύουν, δεν δακρύζουν, δεν γελούν».
