Τον Σεπτέμβριο του 1828 ο Ιωάννης Καποδίστριας υπογράφει στον Πόρο της Τροιζηνίας ψήφισμα περί «συστάσεως ταχυδρομικής συγκοινωνίας» ιδρύοντας το Γενικόν Ταχυδρομείον, μία από τις πρώτες δημόσιες υπηρεσίες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Εκείνη η πρωτοβουλία αποσκοπούσε στην κάλυψη της επικοινωνίας με τις κατά τόπους υπηρεσίες και τα πρώτα γραφεία συγκροτούνται στο Αργος, στην Τρίπολη, στην Επίδαυρο, στη Σύρο και στην Αίγινα. Εννέα πεζοί και δεκαέξι έφιπποι ταχυδρόμοι αρχικώς συνέλεγαν την αλληλογραφία και τη διένεμαν στους αποδέκτες τους.

Εκτοτε κύλησαν σχεδόν διακόσια χρόνια, τα ταχυδρομεία έζησαν μέρες δόξας και μεγάλης ακμής, οι επικοινωνίες άλλαξαν στο διάβα των δύο αιώνων, τα Ταχυδρομεία προικοδοτήθηκαν το 1861 με το μονοπώλιο έκδοσης και διάθεσης των γραμματοσήμων, το 1892 συνδέθηκαν με τον Τηλέγραφο και την Τηλεφωνία, το 1949 με την ίδρυση του ΟΤΕ τα τρία Τ (Ταχυδρομεία, Τηλέγραφος, Τηλέφωνα) διαχωρίστηκαν και δημιουργήθηκαν τα ΕΛΤΑ, προσφέροντας αμιγώς ταχυδρομικές υπηρεσίες.

Οι εικόνες ωστόσο των έφιππων ταχυδρόμων, με τους ογκώδεις δερμάτινους σάκους και τις εμβληματικές σάλπιγγες, συνόδευαν την ελληνική επικράτεια μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Ο ταχυδρόμος σάλπιζε την έλευσή του στα χωριά και η πλατεία γέμιζε κόσμο και προσδοκίες για ένα γράμμα από την ξενιτιά. Εκτοτε η ταχυδρομική υπηρεσία εισήλθε στον κύκλο των μεγάλων αλλαγών που συνόδευσαν την εποχή μας.

Το 1996 ενετάχθη στη ζώνη των ΔΕΚΟ, το 1998 καθορίστηκε ο ρόλος των ΕΛΤΑ ως φορέα παροχής καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας, το 2000 αποκτά Ταχυμεταφορές, το 2006 συνδέθηκε με το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο σε έναν αγώνα δρόμου διαρκούς προσαρμογής στις ραγδαίες εξελίξεις του τομέα των επικοινωνιών, που πλέον ορίζονταν από την τεχνολογική έκρηξη του Διαδικτύου, την επικράτηση των email και την απόλυτη μεταβολή του τρόπου επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.

Περιττό να σημειώσουμε ότι στα μεταπολιτευτικά χρόνια τα ΕΛΤΑ, όπως και οι περισσότερες δημόσιες επιχειρήσεις, εξελίχθηκαν σε περιβάλλον σπάταλης κομματικοκρατίας, συσσωρεύοντας ελλείμματα, χρέη και ζημιές.

Η οικονομική κρίση και η είσοδος ιδιωτών

Η μεγάλη οικονομική κρίση του 2009 βρήκε τα ΕΛΤΑ αποσυντονισμένα και αποδιοργανωμένα, με τα έσοδά τους να απομειώνονται και τις υπηρεσίες τους να απογυμνώνονται. Το 2013, με την πλήρη απελευθέρωση των ταχυδρομικών υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δέχθηκαν καίριο πλήγμα, με τον ανταγωνισμό των ιδιωτών παρόχων σχετικών υπηρεσιών να θεριεύει και να αποσπούν χρόνο με τον χρόνο ολοένα και μεγαλύτερα μερίδια από το έργο τους.

Από το 2013 μέχρι και το 2018 μπορεί να πει κανείς ότι οι δυσκίνητες διοικήσεις τους δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στην εντονότατη πίεση του ανταγωνισμού των ιδιωτών παρόχων ταχυδρομικών υπηρεσιών. Από το 2013 και εντεύθεν τα ΕΛΤΑ δεν μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό και οι όποιες κρατικές επιχορηγήσεις αντιμετωπίζονταν ως ανεπίτρεπτες κρατικές ενισχύσεις.

Οσοι έχουν επαφή με τον χώρο θυμούνται τις συνεχείς προσφυγές ιδιωτών παρόχων ταχυδρομικών υπηρεσιών, με προεξάρχουσα την ACS του Θόδωρου Φέσσα, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού εναντίον των ΕΛΤΑ για κρατικές ενισχύσεις που παραβίαζαν τους όρους ανταγωνισμού της εσωτερικής αγοράς. Με αποτέλεσμα βαθμιαία τα ΕΛΤΑ να υποχωρούν διαρκώς. Στην παρούσα φάση, στο συγκεκριμένο αντικείμενο δραστηριοποιούνται περίπου 500 ιδιωτικές επιχειρήσεις!

Πλάνο εξυγίανσης και εθελουσία για 2.000

Με τον ιδιωτικό τομέα να κερδίζει συνεχώς μερίδια, καθιστώντας τις ταχυμεταφορές δυναμικά αναπτυσσόμενες και τα ΕΛΤΑ αδύναμα και ανίκανα να αντιδράσουν, πέρασαν το 2018 στην ευθύνη του Υπερταμείου, χωρίς να αλλάξει κάτι ουσιαστικό στη λειτουργία τους. Με την έλευση της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία το 2019 τα ΕΛΤΑ συνέχισαν βυθιζόμενα με τον ίδιο ρυθμό.

Αρχικώς διαπιστώθηκε πρόβλημα ρευστότητας και ελήφθη απόφαση μετασχηματισμού της εταιρείας. Ανατέθηκε τότε στην PwC να διαμορφώσει πλάνο εξυγίανσης. Το 2020 δόθηκαν 240 εκατ. ευρώ από το κράτος. Τα 100 εκατ. ευρώ ως αύξηση μετοχικού κεφαλαίου από το Υπερταμείο και άλλα 140 εκατ. ευρώ από το Δημόσιο έναντι οφειλών του από την καθολική υπηρεσία, τα οποία διατέθηκαν για την εθελούσια έξοδο 2.000 εργαζομένων.

Η κατάσταση, ωστόσο, ούτε τότε βελτιώθηκε εξαιτίας κυρίως της δυστοκίας προώθησης των μέτρων εκσυγχρονισμού. Στη διάρκεια του εγκλεισμού της πανδημίας έχασαν ακόμη μία ευκαιρία να ανασυγκροτηθούν και να αναγεννηθούν.

Προσπάθεια εξυγίανσης από το Υπερταμείο

Το φθινόπωρο του 2022, όταν έσκασε το σκάνδαλο του νεοδημοκράτη βουλευτή Ανδρέα Πάτση, ο οποίος αποκόμισε αμοιβές υψηλότερες του 1 εκατομμυρίου ευρώ για αμφιλεγόμενες νομικές υπηρεσίες, φανερώθηκε το βάθος της λεηλασίας και της αποδόμησής τους. Σε εκείνη τη φάση η κυβέρνηση Μητσοτάκη, απογυμνωμένη από το σκάνδαλο, σήκωσε στην κυριολεξία τα χέρια ψηλά παραδίδοντας όλη την ευθύνη διαχείρισης των ΕΛΤΑ στο Υπερταμείο.

Ο τότε διευθύνων σύμβουλος του Υπερταμείου, κ. Γρηγόρης Δημητριάδης, διόρισε τον Οκτώβριο του 2022 προσωρινή διοίκηση υπό τον κ. Μάριο Τέμπο και λίγους μήνες αργότερα, στα τέλη Ιανουαρίου του 2023, τοποθετήθηκε ο κ. Γρηγόρης Σκλήκας, ο οποίος εκπόνησε νέο στρατηγικό σχέδιο ανασύνταξης και αναδιοργάνωσης των ΕΛΤΑ.

Το νέο σχέδιο προσδιόρισε νέες περιοχές ανάπτυξης, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι μεταφορές δεμάτων, το διασυνοριακό εμπόριο και παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, στηριζόμενες στο εκτεταμένο δίκτυο των ΕΛΤΑ. Ταυτόχρονα επικαιροποιήθηκε το πλάνο μετασχηματισμού της PwC με αιχμές τον εξορθολογισμό του κόστους λειτουργίας και την ψηφιοποίηση των διαδικασιών και των υπηρεσιών.

Στο πλαίσιο του νέου σχεδίου, τον Αύγουστο του 2023 έκλεισαν 143 καταστήματα χαμηλής κίνησης και μειώθηκαν από 13 σε 4 τα κέντρα διαλογής. Επιπλέον οργανώθηκε ο ψηφιακός ταχυδρόμος, αναπτύχθηκαν συστήματα ρομποτικής στα κέντρα διαλογής, παρατάθηκε το ωράριο λειτουργίας σε επιλεγμένα καταστήματα, ανανεώθηκε ο στόλος των οχημάτων και όλα μαζί επέτρεψαν να βελτιωθούν τα οικονομικά των ΕΛΤΑ στη χρήση του 2024.

Η εφαρμογή του σχεδίου υποστηρίχθηκε συστηματικά και οργανωμένα από τη διοίκηση του Υπερταμείου, μέσω επαφών με δημάρχους, βουλευτές και προετοιμασία των δύσκολων αποφάσεων στις τοπικές κοινωνίες. Το 2024 τα ΕΛΤΑ έδειχναν να βρίσκουν κάποιον δρόμο εξυγίανσης, τα οικονομικά τους κινήθηκαν εντός των στόχων και για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια εμφάνισαν κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων ύψους 11 εκατ. ευρώ έναντι αρνητικών επιδόσεων 2,8 εκατ. ευρώ το 2021.

Από τα μικρά βήματα στον ξαφνικό θάνατο

Τον περασμένο Φεβρουάριο τον κ. Δημητριάδη διαδέχθηκε στη διοίκηση του Υπερταμείου ο κ. Γιάννης Παπαχρήστου. Η αλλαγή δεν ήταν αδιάφορη. Ο νέος επικεφαλής του Υπερταμείου δεν αποδέχθηκε την πολιτική των μικρών σίγουρων βημάτων, απαίτησε πιο επιθετική πολιτική εξυγίανσης των ΕΛΤΑ και ο κ. Σκλήκας, κατά τα φαινόμενα, δεν αντιστάθηκε.

Ετσι επελέγη ο ξαφνικός θάνατος 204 καταστημάτων χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, που έφερε «το πολιτικό ναυάγιο των ΕΛΤΑ σε ρηχά νερά». Ενα αυτογκόλ μοναδικό, αποτέλεσμα δογματικών επιλογών και προσώπων χωρίς αίσθηση των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών στη χώρα. Ο κ. Σκλήκας παραιτήθηκε, ο κ. Παπαχρήστου «κλαίει» και ο κ. Μητσοτάκης πλήρωσε την εμμονή του να αλλάξει τη διοίκηση του Υπερταμείου επειδή, όπως λένε οι κακές γλώσσες, ο κ. Δημητριάδης δεν του έκανε όλα τα χατίρια.