Με την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, διπλωμάτες και αναλυτές μιλούσαν για τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές που έρχονται και έναν νέο «Ψυχρό Πόλεμο» που θα επιβάλει νέα δεδομένα. Και ένα από αυτά που έχουν ήδη μετατρέψει την Ελλάδα σε κόμβο είναι η αντιστροφή της ροής των αγωγών από Νότο προς Βορρά πλέον και όχι από Βορρά προς Νότο όπως ίσχυε. Για την Αθήνα, δε, είναι σαφές ότι θα επιχειρήσει να ενταχθεί η χώρα σε σειρά σχεδιασμών που θα αφορούν την επόμενη μέρα του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς έχει ήδη μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο και επιδιώκει να αποτελέσει εναλλακτική οδό για τη μεταφορά των σιτηρών.

Οπως έχει ήδη γράψει «Το Βήμα» η Ελλάδα, σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκεται σε συνεννόηση με τη βουλγαρική και τη ρουμανική ηγεσία προκειμένου να κατασκευαστεί, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, ένας σύγχρονος οδικός άξονας που θα συνδέει τη Θεσσαλονίκη, μέσω Βουλγαρίας, με το ρουμανικό λιμάνι της Κωνστάντζας, δίνοντας οδική πρόσβαση στα ουκρανικά σιτηρά και μια επίσης οδική διέξοδο στη γειτονική περίκλειστη Μολδαβία. Επισήμως όλες οι πηγές σημειώνουν ότι επί του παρόντος η εν λόγω συζήτηση βρίσκεται σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο ώστε να μπορεί να μιλήσει κανείς για σχεδιασμό με σαφή χρονοδιαγράμματα.

Το σχέδιο της Via Carpathia

Ενα σχέδιο το οποίο παραπέμπει στο σχέδιο της Via Carpathia που αφορούσε την κάθετη σύνδεση της Βαλτικής με τη Μεσόγειο και ξεκίνησε από μια πρώτη συμφωνία της Λιθουανίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας το 2006. Με τη «Διακήρυξη του Lancut» το 2010, συνυπέγραψαν την υλοποίηση του σχεδίου η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα. Οσον αφορά τους σιδηροδρόμους υπενθυμίζεται ότι το 2017 οι υπουργοί Υποδομών και Μεταφορών Ελλάδας – Βουλγαρίας υπέγραψαν μνημόνιο για την ανάπτυξη της σιδηδροδρομικής σύνδεσης «Θεσσαλονίκη – Καβάλα – Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς – Βάρνα – Ρούσε» (Sea2Sea). To 2018 υπεγράφη Κοινή Διακήρυξη των πρωθυπουργών Ελλάδας και Βουλγαρίας για την ανάπτυξη της σιδηροδρομικής σύνδεσης για το έργο, ενώ το διάστημα 2020-2023 πραγματοποιήθηκαν τεχνικές επαφές για την αναζωογόνησή του.

Ο ρόλος της Αλεξανδρούπολης

Τις προθέσεις της Αθήνας να διεκδικήσει ρόλο πάντως επιβεβαίωσε και ο ΥΠΕΞ Γιώργος Γεραπετρίτης την Πέμπτη από το Τολέδο, ο οποίος έθεσε στους ομολόγους του «τη δυνατότητα της Ελλάδας να μπορέσει να παράσχει εναλλακτικό δρόμο για τη διακίνηση των σιτηρών, ιδίως μέσω των λιμένων της Αλεξανδρούπολης και της Θεσσαλονίκης στη Βόρεια Ελλάδα». Τον ρόλο της Αλεξανδρούπολης, η οποία ήδη αποτελεί κόμβο για την αποστολή βοήθειας των συμμάχων, «αναδεικνύοντας μια ξεχωριστή γεωπολιτική σημασία για την Ουκρανία, αλλά συνολικά για όλη την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ», ως ενεργειακού κόμβου τόνισε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στις δηλώσεις του με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σημειώνοντας ότι «από εκεί ξεκινάει ένας νέος ενεργειακός διάδρομος που ενώνει τον Βορρά με τον Νότο, τον Νότο με τον Βορρά. Ωστε σύντομα η Αλεξανδρούπολη να αποτελεί μια νέα πύλη εισόδου φυσικού αερίου». Με προοπτική να καλύπτονται, όπως είπε, όχι μόνο οι εθνικές ανάγκες αλλά και αυτές «βαλκανικών χωρών, χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, γιατί όχι και της Ουκρανίας». Να σημειωθεί ότι ήδη η ΔΕΠΑ έχει κερδίσει διαγωνισμό για τον ενεργειακό ανεφοδιασμό της Μολδαβίας, με την Ελλάδα να παγιώνει τον ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου. Ρόλο στα σιτηρά σύμφωνα με κάποιες πηγές θα μπορούσε να παίξει εναλλακτικά και το λιμάνι της Καβάλας.

Σημαντική είναι και η προγραμματιζόμενη σιδηροδρομική σύνδεση διπλής γραμμής με ηλεκτροκίνηση «που θα δώσει τη δυνατότητα για ταχύτερη μεταφορά προϊόντων»

Εμφαση στη συνδεσιμότητα

Ο αντιπεριφερειάρχης Εβρου και υποψήφιος δήμαρχος Αλεξανδρούπολης, Δημήτρης Πέτροβιτς, αναφερόμενος σε έναν δυνητικό χερσαίο άξονα από την Αλεξανδρούπολη μέχρι τη Ρουμανία – μέσω οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου -, κάνει λόγο στο «Βήμα» για μια σημαντική εναλλακτική, δίνοντας έμφαση στη συνδεσιμότητα. Οπως σημειώνει, ο οδικός άξονας θα δώσει νέα προοπτική στις μεταφορές logistic συνδέοντας το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, π.χ., με την Κωνστάντζα, ενώ επισημαίνει ότι εξίσου σημαντική είναι και η προγραμματιζόμενη σιδηροδρομική σύνδεση διπλής γραμμής με ηλεκτροκίνηση «που θα δώσει τη δυνατότητα για ταχύτερη μεταφορά προϊόντων συνδέοντας το Αιγαίο και τη Μεσόγειο με τη Μαύρη Θάλασσα και τις χώρες της περιοχής».

Ο οδικός άξονας μπορεί να στηριχθεί στην Εγνατία με κάποιες απαιτούμενες βελτιώσεις, όπως λέει ο κ. Πέτροβιτς, ενώ η «σύνδεση με τη Βουλγαρία αλλά και τη Ρουμανία με έναν σύγχρονο ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο που θα μπορεί να εξυπηρετήσει τρένα υψηλών ταχυτήτων και θα μπορεί να συνδέσει το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και το Αιγαίο με τον Εύξεινο Πόντο και τον Δούναβη». Οπως λέει, αυτά είναι έργα πάνω στα οποία «προχωρά τις μελέτες του το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, έτσι όπως ακριβώς είχαν εξαγγελθεί», τονίζοντας τη δυνατότητα η Αλεξανδρούπολη να αναδειχθεί – πέρα από τον ρόλο της ως ενεργειακού hub – και σε «κόμβο μεταφορών και υποδομών».

Η σημασία των τρένων

Ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης Κώστας Χατζηκωνσταντίνου αναφέρεται μιλώντας στο «Βήμα» στις συζητήσεις που έχουν γίνει σε επίπεδο ΕΕ, με πρωτοβουλία της διεύθυνσης μεταφορών της DG MOVE, για τη συνολική διαχείριση των διαδρομών αλληλεγγύης όσον αφορά τη διακίνηση των ουκρανικών σιτηρών. Οπως λέει, ως συντομότερη έξοδο στη Μεσόγειο η Ελλάδα προτείνει «τον διάδρομο που ξεκινάει από τα ουκρανορουμανικά σύνορα και καταλήγει κυρίως στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και δευτερευόντως στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης», ως πιο αποδοτική διαδρομή εμπορικά. Σημειώνει ότι λόγω της φύσης του προϊόντος προκρίνονται οι σιδηροδρομικές μεταφορές και αναφέρεται επίσης στην «αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου, Αλεξανδρούπολη – ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στο Ορμένιο». Η διαδικασία «που αφορά το έργο της αναβάθμισης και τον διπλασιασμό της γραμμής, σε διπλή ηλεκτροκίνητη», όπως σημειώνει ο Χατζηκωνσταντίνου, έχει ξεκινήσει. Ενώ όπως επισημαίνει στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης υπάρχουν οι υποδομές για την υποδοχή των εμπορευμάτων και την εκφόρτωση και την αποθήκευση των κοντέινερ. Εφόσον αυτή η δραστηριότητα «πάρει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά στο master plan του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης προβλέπεται η κατασκευή ίσως και πρόσθετου μηχανολογικού εξοπλισμού που θα το κάνει αυτό ακόμα πιο ελκυστικό», για τη φόρτωση των πλοίων.