Πόσο κέντρο χωράει στη Νέα Δημοκρατία (ΝΔ); Αντιστρόφως: Πόσο δεξιά μπορεί να στρίψει χωρίς να χάσει επαφή με το πολυπόθητο εκκρεμές των ψηφοφόρων που κρίνουν το εκλογικό αποτέλεσμα; Η συζήτηση περί ιδεολογίας και πολιτικής ταυτότητας ουδέποτε άρεσε στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο ίδιος, άλλωστε, τη μία μέρα εκφωνεί εγκωμιαστικό επικήδειο για τον Κώστα Σημίτη και λίγο καιρό μετά υποδεικνύει ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Κωνσταντίνο Τασούλα. Μάχεται στα έδρανα υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, αναστέλλοντας παραλλήλως το δικαίωμα υποβολής αιτήματος ασύλου. Μιλάει για ευκαιρία επίλυσης των ελληνοτουρκικών, αγοράζοντας ταυτοχρόνως Μπελαρά και F-35.

Ο Πρωθυπουργός προτάσσει άλλες έννοιες ως «διαβατήριο» προς την εξουσία, όπως για παράδειγμα την αποτελεσματικότητα που ξεπερνά τα στεγανά κάθε ιδεολογίας. Ολα αυτά έμοιαζαν απολύτως ταιριαστά έως τις ευρωεκλογές του 2024. Οταν δηλαδή το 40% του 2019 και του 2023 έγινε, κάπως ξαφνικά, 28%. Το αποτέλεσμα ήταν απλώς η αφορμή. Σήμερα, 51 χρόνια μετά την ίδρυσή της, η Νέα Δημοκρατία συζητά ξανά για την πολιτική ταυτότητά της.

Είναι το ίδιο κόμμα με το 1974;

Απαντώντας, πέρυσι, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου του «Βήματος» για την ελληνική εξωτερική πολιτική στο ερώτημα του Γιάννη Πρετεντέρη αν η Νέα Δημοκρατία έχει αλλάξει σε σχέση με το κόμμα του πατέρα του, του Κώστα Καραμανλή ή του Αντώνη Σαμαρά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν σαφής: «Το 2016 δεν είπα ότι θα κρατήσω τη ΝΔ ίδια, είπα ότι θα την εξελίξω. (…) Θα κάνω ένα γενναίο άνοιγμα σε αυτό το οποίο αποκαλούμε “πολιτικό κέντρο”». Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι οι επιλογές του έχουν επιβραβευθεί από τους πολίτες. Σήμερα, όμως, και καθώς σύμφωνα με τους επικριτές του είναι ακριβώς το κεντρώο άνοιγμα που σε συνδυασμό με τα προβλήματα της καθημερινότητας επιφέρουν τις απώλειες, στο εσωτερικό καταγράφεται όλο και περισσότερη ανησυχία με αιτία τον εν εξελίξει «ιδεολογικό αποπροσανατολισμό» του κόμματος.

«Τα ανοίγματα, εκλογικά είναι θετικά, αρκεί να μην αλλοιώνουν τον σκληρό αξιακό πυρήνα» λέει στο «Βήμα» ο Ευριπίδης Στυλιανίδης, βουλευτής Ροδόπης και υπουργός στις κυβερνήσεις Καραμανλή, υπενθυμίζοντας ότι η ΝΔ διαθέτει σαφείς ιδεολογικές αρχές. Στρέφει, δε, βέλη κατά της λογικής των αλλεπάλληλων προσχωρήσεων στο κόμμα: «Οι εποχές αλλάζουν και για τα μεγάλα πολυσυλλεκτικά κόμματα. Κάποτε ήταν φιλόξενες οικογενειακές πολυκατοικίες. Τώρα είναι ανοιχτά μοντέρνα ξενοδοχεία στα οποία οι πελάτες μπορεί να εναλλάσσονται, αλλά το βασικό προσωπικό παραμένει σταθερό στα εύκολα αλλά και στα δύσκολα».

Σύμφωνα με τον Γιάννη Πλακιωτάκη, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος του κόμματος τους δύσκολους μήνες πριν από την εκλογή Μητσοτάκη στην ηγεσία, η ιδεολογική ταυτότητα της ΝΔ παραμένει αναλλοίωτη από το 1974 έως σήμερα: «Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δημιούργησε μια παράταξη που κάλυψε πολίτες από τη “Δεξιά” έως και το “Κέντρο”. Με τις προσαρμογές που επιβάλλει η εξέλιξη των κοινωνικών και ιδεολογικών ρευμάτων».

«Προτάσσουμε και υπερασπιζόμαστε τη σταθερότητα, την ανάπτυξη, την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή, την ελεύθερη οικονομία και την εθνική αξιοπρέπεια. Οποιος ασπάζεται αυτές τις αρχές και αξίες είναι καλοδεχούμενος» προσθέτει στο ίδιο μήκος κύματος ο Θόδωρος Καράογλου, βουλευτής στη Β’ Θεσσαλονίκης, όπου το κόμμα εμφανίζει ιδιαίτερη κάμψη στην εκλογική επιρροή του. Για τον Γιώργο Σταμάτη, βουλευτή Επικρατείας από το 2023, ο στόχος του ιδρυτή της ΝΔ, δηλαδή η δημιουργία μιας δημοκρατικής παράταξης που «αγκαλιάζει όλα τα κοινωνικά στρώματα», είναι και σήμερα επίκαιρος. «Ως σύγχρονο, ευρωπαϊκό, κεντροδεξιό κόμμα, η ΝΔ δεν είναι διχαστική, αλλά είναι πολυσυλλεκτική και ενώνει τους Ελληνες στον δρόμο της ευημερίας, της ισότητας και της συμπερίληψης», λέει, αναδεικνύοντας τη φιλελεύθερη τάση, σαφώς διακριτή μέσα στο κόμμα επί κυριαρχίας Μητσοτάκη.

Στην εποχή της μετα-δεξιάς;

Σύμφωνα, πάντως, με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών και τις δημοσκοπήσεις η Νέα Δημοκρατία πλήττεται κυρίως από τα δεξιά της. Και αν, βεβαίως, η έμπνευση εγκόλπωσης του Κέντρου στη συντηρητική παράταξη ανήκει ήδη από τους πρώτους μήνες της Μεταπολίτευσης στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η πραγματικότητα είναι ότι η λαϊκή βάση του κόμματος ουδέποτε αγάπησε βαθιά τους δύο κεντρώους αρχηγούς της: τον Κωνσταντίνο και τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Σήμερα, λοιπόν, που η δεξιά ατζέντα αναβιώνει δυναμικά παγκοσμίως, δομικές πολιτικές επιλογές του Πρωθυπουργού και του επιτελείου του βρίσκονται στο στόχαστρο όλο και περισσότερων εντός και πέριξ του κόμματος. Χαρακτηριστικότερες είναι η προσπάθεια σύγκλισης με την Τουρκία, η εμφατική υιοθέτηση της ατζέντας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και η επιμονή σε έναν στενό πυρήνα συνεργατών προερχόμενων από το εκσυγχρονιστικό ΠαΣοΚ.

Με αναφορές και στην επανεκλογή Τραμπ, ο κ. Στυλιανίδης προτάσσει την έννοια της «Συντηρητικής Επανάστασης», με επίκεντρο την προώθηση «της οικογένειας έναντι της woke ατζέντας, του έθνους έναντι μιας ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης και μιας φιλολαϊκής πολιτικής έναντι ενός ολιγοπωλιακού καπιταλισμού». Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτή η τάση δεν πρέπει να αγνοηθεί. «Η Νέα Δημοκρατία θα πρέπει να την ενσωματώσει στην πολιτική της με τον δικό της ελληνικό τρόπο, χωρίς ακρότητες, αλλά με πολιτική στιβαρότητα και εθνική υπευθυνότητα. Κάθε ιδεολογική απόκλιση, όπως ο γάμος των ομοφυλοφίλων, μπορεί να της στοιχίσει την εκλογική και αξιακή της κυριαρχία στην κοινωνία». Δημοσίως, πάντως, αυτό το περίγραμμα των θέσεων έχει εκφραστεί μόνο από τον Αντώνη Σαμαρά.

Ο κ. Πλακιωτάκης συμφωνεί μόνο εν μέρει, θεωρώντας ότι κυρίαρχη τάση της εποχής είναι ο πραγματισμός, δηλαδή η προσήλωση της πολιτικής στην αναζήτηση λύσεων «στα πολλά κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν τους πολίτες. Η τάση αυτή εμπεριέχει μια συντηρητική αντίληψη και πάντως δεν ευνοεί ριζοσπαστικές και επαναστατικές προσεγγίσεις» εκτιμά, προσθέτοντας ότι μόνο αν η ΝΔ προτείνει αποτελεσματικές λύσεις θα επανασυσπειρώσει όσους την ψήφισαν το 2023. «Η απάντηση στις “τάσεις” της εποχής βρίσκεται στην ενίσχυση των πολιτικών που απαντούν πειστικά στις αγωνίες των πολιτών και διασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή, την ευημερία και την πρόοδο» προσθέτει ο κ. Καράογλου, εκτιμώντας ότι η ΝΔ δύναται να δρα με στόχο τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας «χωρίς να παρεκκλίνει από τις αξίες που την καθορίζουν».

Από την άλλη πλευρά, ο κ. Σταμάτης θεωρεί ότι ο ιδεολογικός πυρήνας της ΝΔ έχει στο κέντρο του – εκτός από την ανάπτυξη, τον ευρωπαϊσμό, το κοινωνικό κράτος – και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Παρά το γεγονός ότι η ΝΔ έχει απολέσει μέρος των ψηφοφόρων της και εξαιτίας όχι τόσο μείζονων επιλογών, αλλά επιλογών που πηγάζουν σε ζητήματα ταυτότητας, όπως για παράδειγμα η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού σε σχέση με το θρησκευτικό αίσθημα ή η σαφής τοποθέτηση υπέρ της Ουκρανίας, πολλοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι η ιδεολογία δεν επηρεάζει ιδιαιτέρως την ελληνική πολιτική σκηνή.

Οι σύγχρονες προκλήσεις

Οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής, λένε, είναι τόσο πολύπλοκες που οι απαντήσεις δεν χωρούν σε μονοδιάστατα ιδεολογικά πλαίσια. Για παράδειγμα, ο κ. Πλακιωτάκης εκτιμά ότι σήμερα η έννοια-κλειδί είναι η «πολυσυλλεκτικότητα», η οποία βεβαίως δεν ταυτίζεται με την ιδεολογία: «Εχει ιστορικά αποδειχτεί ότι η πολυσυλλεκτικότητα δεν απειλεί την ταυτότητα του κόμματός μας. Αντιθέτως, με σωστές επιλογές σε πολιτικές και πρόσωπα, την ενισχύει».  Για τον Ευριπίδη Στυλιανίδη, όμως, οι απαντήσεις στο καίριο ερώτημα ποια είναι τα προτάγματα που πρέπει να καλύψει η ΝΔ υποκρύπτονται στον καινοφανή κόσμο που ξημερώνει υπό τις ιαχές της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Μάλιστα στις 8 Οκτωβρίου, τέσσερις ημέρες μετά τα γενέθλια του κόμματος, απέναντι από τα ιστορικά γραφεία της Ρηγίλλης, παρουσιάζεται το βιβλίο που επιμελήθηκε ο ίδιος με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη: Ανθρώπινα Δικαιώματα, Δημοκρατία και Κράτος Δικαίου», με τη συμμετοχή 43 ελλήνων και ξένων επιστημόνων. «Επιδιώκουμε να προσδιορίσουμε την ατζέντα του μέλλοντος που θα επηρεάσει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Καλούμε όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους να συνομιλήσουν για τη νέα Ελλάδα και να συνεννοηθούν για τη νέα εποχή» επισημαίνει ο ίδιος.

Η εκδήλωση έχει αποκτήσει εδώ και καιρό ειδικό ενδιαφέρον. Δεν είναι μόνο ο χρόνος και ο τόπος που δημιουργούν συνειρμούς. Είναι το γεγονός ότι στο Ωδείο Αθηνών θα παραστεί η «όλη ΝΔ», κατά πάσα πιθανότητα ο Κυριάκος Μητσοτάκης αλλά και ο Κώστας Καραμανλής. Πέρα από τη «χορογραφία» αλλά και αυτά που θα ειπωθούν τόσο στο βήμα όσο και στο περιθώριο, πολλοί αναρωτιούνται αν οι μεγάλες προκλήσεις της νέας εποχής μπορούν πράγματι να δώσουν στη ΝΔ την ώθηση που εδώ και καιρό αναζητεί στα δεξιά ή το κέντρο, χωρίς όμως ιδιαιτέρως θετικά αποτελέσματα.