Τις περασμένες ημέρες, με αφορμή τα προβλήματα που απέκτησαν ξαφνικά λόγω των παραβάσεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) ο επαγγελματίας τενίστας Στέφανος Τσιτσιπάς (ο δικηγόρος του οποίου δήλωσε ότι δεν οδηγούσε ο ίδιος) και η ηθοποιός Δήμητρα Ματσούκα, έγινε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το αν τελικά πρέπει ή δεν πρέπει να δημοσιεύονται τα ονόματα διασήμων, όταν αυτοί διώκονται.
Οπως στα περισσότερα πράγματα στη ζωή, δεν υπάρχει λευκό και μαύρο.
Στην Ελλάδα, ο νόμος που αφορά τη δημοσιοποίηση ονομάτων όσων διώκονται ή όσων τελούν υπό δικαστική έρευνα είναι αρκετά αυστηρός. Η μη τήρησή του, ωστόσο, είναι κάτι το απερίγραπτο.
Θεωρητικά, το δικαίωμα στη μη δημοσιοποίηση των στοιχείων οποιουδήποτε ανθρώπου τελεί υπό δικαστική έρευνα προστατεύεται. Στην πραγµατικότητα, όσο πιο διάσηµος είναι κάποιος, τόσο πιο εύκολα µπορεί να γίνει πρωτοσέλιδο χωρίς κανένα Μέσο να έχει το παραµικρό πρόβληµα για την απόφαση να δηµοσιεύσει ονόµατα και διευθύνσεις. Μάλιστα, τον καιρό του Internet, πάντα υπάρχουν στις ειδήσεις και του κόσµου οι λεπτοµέρειες – αληθινές ή ψεύτικες, µικρή σηµασία έχει.
Η έλλειψη κυρώσεων στα ΜΜΕ που παραβιάζουν τον σχετικό νόμο ο οποίος αφορά την ανθρώπινη αξιοπρέπεια θεωρείται περίπου δημοσιογραφικό δικαίωμα, ενώ πρόκειται για παρανομία. Πολύ συχνά αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημοσιοποιούνται στοιχεία εισαγγελικών ερευνών που βασίζονται σε ανώνυμες καταγγελίες, υποψίες και θεωρίες: υπάρχει η υπόνοια ότι μερικές από αυτές έγιναν κατά καιρούς απλώς για να σπιλωθούν άνθρωποι μέσω της δημοσιοποίησης δήθεν στοιχείων.
Ακόμα και στις περιπτώσεις που η έρευνα αποδείχθηκε κάκιστη, όποιος έγινε στόχος της και χρειάστηκε να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας, ταλαιπωρείται για πάντα, καθώς λόγω της δημοσιοποίησης των δήθεν στοιχείων τού κολλάνε ταμπέλες από τις οποίες είναι δύσκολο να ξεφύγει.
Εύκολα επίσης στην Ελλάδα δημοσιοποιούνται καταθέσεις μαρτύρων, αποσπάσματα δικογραφιών, τηλεφωνικές συνομιλίες – ακόμα και αν αυτές είναι αποτέλεσμα μη νόμιμων υποκλοπών.
Ολα αυτά γίνονται γιατί απλά επιτρέπονται από όσους θα έπρεπε να εφαρμόζουν τον νόμο αλλά δεν το κάνουν. Αυτή είναι βέβαια η μία πλευρά του νομίσματος. Διότι υπάρχει και άλλη: η δημοσιοποίηση να είναι τουλάχιστον κοινωνικά χρήσιμη. Αυτό πιστεύω όταν δημοσιεύονται λεπτομέρειες παραβάσεων που σχετίζονται με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας από διασημότητες.
Υπάρχει μια σαφέστατη διαφορά ανάμεσα στα στοιχεία μιας δικαστικής έρευνας και στην παραβίαση του ΚΟΚ. Η δικαστική έρευνα, ακόμα κι αν οδηγήσει κάποιον στο εδώλιο του κατηγορουμένου, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια υπόθεση που βασίζεται σε ενδείξεις: στο δικαστήριο θα αποδειχθεί αν υπάρχει πραγματικά λόγος καταδίκης, δηλαδή αν η έρευνα είναι τεκμηριωμένη.
Η παράβαση του ΚΟΚ, όμως, δεν είναι έρευνα: είναι γεγονός. Και πρέπει να έχει και κόστος. Εννοώ κόστος ηθικό: ότι θα πληρωθούν πρόστιμα και θα υπάρξουν και καταδίκες (με αναστολή) είναι τόσο δεδομένο που δεν υπάρχει λόγος συζήτησης.
Ο διάσημος που παραβιάζει τον ΚΟΚ δεν κρίνεται διαφορετικά από τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης που αναλαμβάνουν την υπόθεση, αφού έχει διαπιστωθεί η παράβαση: συμβαίνει και με τον διάσημο ό,τι συμβαίνει και με όλους όσοι κάνουν παραβάσεις.
Ο διάσημος δεν πέφτει στα μαλακά: οι ποινές για παραβάσεις του ΚΟΚ είναι δεδομένες, σχεδόν αυτόματες. Αλλά ο διάσημος έχει μία ευθύνη παραπάνω σε ό,τι έχει να κάνει με τον σεβασμό του ΚΟΚ: έχει μία ευθύνη που πηγάζει από τη δημοσιότητά του. Οχι γιατί ως διάσημος πρέπει να είναι «παράδειγμα» (μακριά από μένα αυτά…), αλλά γιατί η διασημότητα έχει και κόστος. Και κανείς αυτό δεν επιτρέπεται να το ξεχνάει.
Γιατί το λέω; Γιατί η διασημότητα δεν είναι κάτι άσχημο: Ισα-ίσα. Επιτρέπει καλύτερες αμοιβές – σε πολλές περιπτώσεις είναι απόδειξη επιτυχίας. Η διασημότητα, συχνά-πυκνά (αν όχι και πάντα) σου εξασφαλίζει ωραία μικρά προνόμια. Συμβαίνει συνήθως αν είσαι διάσημος να αντιμετωπίζεσαι ευγενικά. Συμβαίνει να σε βοηθούν αρκετά να λύσεις ένα πρόβλημά σου. Συμβαίνει σχεδόν παντού να σου δείχνουν λίγη περισσότερη προσοχή από όση στους απλούς ανθρώπους.
Η δημοσιότητα ανοίγει πόρτες, χαρίζει καλές γνωριμίες, σου επιτρέπει ουκ ολίγες φορές να έχεις και καλύτερες υπηρεσίες. Και το μόνο που χρειάζεται για να τη χαίρεσαι είναι να μην την ξεχνάς: να μην ξεχνάς δηλαδή ότι επειδή είσαι αναγνωρίσιμος ό,τι κάνεις θα φανεί στον μεγεθυντικό φακό της προβολής.
Γιατί το ξεχνάς αυτό; Γιατί σε κακομαθαίνουν. Οταν είσαι διάσημος συμβαίνει και να σου συγχωρούν διάφορα. Οι τρέλες σου θεωρούνται εκκεντρικότητα, οι υπερβολές σου χαριτωμένες πράξεις, οι επιπολαιότητές σου μπορεί να κρίνονται με επιείκεια – ειδικά αν ως διάσημος είσαι στο λαϊκό υποσυνείδητο και «καλό παιδί» ή «μάγκας». Αυτό είναι που κάνει πολλούς διάσημους να πιστεύουν πως ακόμα και μια παραβίαση του ΚΟΚ θα τους χαριστεί. Δεν πρέπει όμως.
Οταν είσαι διάσημος και πέφτεις στο δόκανο της Τροχαίας, πρέπει οι παραβάσεις σου να γίνονται γνωστές πρώτα από όλα για το δικό σου καλό. Για να καταλαβαίνεις ότι δεν μπορείς να κάνεις ό,τι θες. Για να κάνεις την αυτοκριτική σου. Για να γίνεσαι προσεκτικότερος. Με λίγη δημόσια αποδοκιμασία, όλα αυτά θα γίνουν εύκολα.
Και θα σε βοηθήσουν να μην τα επαναλάβεις. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο: ούτε το γκάζι είναι υποχρεωτικό να πατάς, ούτε είναι δύσκολο να αρνηθείς ένα ποτήρι κρασί παραπάνω, ακόμα κι αν το αλκοόλ το αντέχεις. Και δεν είναι πρόβλημα να γυρίσεις ένα βράδυ σπίτι με ταξί: άσε που θα σε αναγνωρίσει ο ταξιτζής και θα σου φερθεί σαν να είσαι βασιλιάς ή βασίλισσα της νύχτας. Θέλω να πω πως η προβολή των παραβάσεων κάθε διάσημου τον κάνει απλά καλύτερο άνθρωπο: πιο προσεκτικό, πιο σοβαρό.
Φυσικά είναι γελοίο να κρίνεται η ικανότητα και η καλλιτεχνική αξία του διάσημου από το αν κάνει παραβάσεις του ΚΟΚ. Η Δήμητρα Ματσούκα είναι εξαιρετική στη μοντέρνα εκδοχή της «Κόμισσας της φάμπρικας» που ανεβαίνει στο ανακαινισμένο Embassy Theater στο Κολωνάκι.
Ο Τσιτσιπάς αληθινά εύχομαι και ελπίζω να επανέλθει στη φόρμα που τον βοήθησε να είναι για χρόνια στους καλύτερους δέκα τενίστες του κόσμου. Οι παραβάσεις που τους αφορούν δεν είναι παρά παραβάσεις: τίποτα χειρότερο από αυτές που κάνουμε όλοι.
Αλλά η δημοσιοποίησή τους και τα μπλεξιματάκια τους βοηθούν ώστε να γίνονται κατανοητά κάποια σημαντικά που θα μας κάνουν κι εμάς να προσέχουμε. Η δημοσιοποίηση μας υπενθυμίζει ότι οι κάμερες που έχουν τοποθετηθεί στην Αττική Οδό (και όχι μόνο) λειτουργούν πολύ καλά και καταγράφουν τα πάντα. Και ότι αλκοτέστ γίνονται παντού το βράδυ. Και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται δεν αναγνωρίζουν διασημότητες.
