Γνωρίζετε πού βρίσκονται οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες του κόσμου; Ε, λοιπόν, για να τους θαυμάσει κανείς δεν χρειάζεται να ξενιτευτεί: αρκεί να πάει μέχρι το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Μηλιά Γρεβενών! Αυτό το ορεινό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας έχει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον παρελθόν, το οποίο βεβαίως είναι και το παρελθόν της ευρύτερης περιοχής. Ωστόσο εδώ αποκαλύφθηκαν, το 2007, τα απολιθώματα του Μαστόδοντα της Μηλιάς.
Σύμφωνα με άρθρο το οποίο φιλοξενείται στον διαδικτυακό τόπο της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών και υπογράφεται από την κυρία Ευαγγελία Τσουκαλά, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επικεφαλής των ανασκαφών στη Μηλιά και άλλες γειτονικές θέσεις, «οι χαυλιόδοντες του ζώου, μήκους πέντε μέτρων, αποτελούν, χωρίς αμφιβολία, τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί στον κόσμο, ενώ ο εντοπισμός της κάτω γνάθου και μεγάλου μέρους του σκελετού του ζώου παρέχει μοναδικά στοιχεία για την παλαιοβιολογία και την εξέλιξη του συγκεκριμένου είδους σε παγκόσμια κλίμακα».
Το ζώο, το οποίο ανήκε στο είδος Mammut borsoni, έζησε στην περιοχή πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια, ήταν αρσενικό και η βιολογική ηλικία του προσδιορίστηκε στα 25-30 έτη. Οπως μας πληροφορεί το ίδιο άρθρο, οι μαστόδοντες είναι πρόγονοι των σημερινών ελεφάντων. Είχαν ύψος 3,5 μέτρα, ζύγιζαν γύρω στους 6,5 τόνους και διέθεταν χαυλιόδοντες και στις δύο γνάθους – μεγαλύτερους στην πάνω και πολύ μικρούς στην κάτω –, χαρακτηριστικό που εξαφανίστηκε εξελικτικά και δεν συναντάται στους ελέφαντες. Οι μαστόδοντες διαβιούσαν σε ένα περιβάλλον που «περιελάμβανε αχανείς εκτάσεις σαβάνας με πλούσια και πυκνά δάση». Και φυσικά δεν ήταν μόνοι τους! Η «παρέα» αποτελούνταν από μεγάλα σαρκοφάγα αιλουροειδή, αρκούδες, λύγκες, αλλά και φυτοφάγα είδη, μεταξύ των οποίων «ρινόκεροι, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάκτυλα στα πόδια τους, ενώ τα σημερινά έχουν ένα δάκτυλο) και τάπιροι (συγγενείς με τους ρινόκερους με κολοβή προβοσκίδα)».
Το Μουσείο της Μηλιάς είναι ένα από εκείνα τα μικρά διαμαντάκια που ανακαλύπτει κανείς κατά την περίοδο των διακοπών και που υπάρχουν διάσπαρτα στη χώρα μας. Αντίστοιχο διαμαντάκι είναι και το Παλαιοντολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου – το οποίο φιλοξενείται στο επιβλητικό Τέμενος Μασταμπά. Το Μουσείο «διηγείται» μια γεωλογική ιστορία 300 εκατομμυρίων ετών όπου πρωταγωνιστούν νάνοι ελέφαντες και νάνοι ιπποπόταμοι – καθώς η νησιωτική διαβίωση επέβαλλε σμίκρυνση των μεγεθών – αλλά και το ροπαλοφόρο ελάφι του Ρεθύμνου (Candiacervus ropalophorus).
Ας βρούμε χρόνο στις καλοκαιρινές διακοπές να ανακαλύψουμε τα κατά τόπους Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, μικρότερα ή μεγαλύτερα. Για να ξαναθυμηθούμε πόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γεωλογία είναι η εμφάνιση των ειδών αλλά και πόσο πρόσφατο είναι το ανθρώπινο είδος στην εξελικτική ιστορία του πλανήτη. Χρήσιμες υπενθυμίσεις της θέσης μας στον κόσμο αλλά και του χρέους μας απέναντί του.
