Εχει βρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων με διάφορες αφορμές το τελευταίο διάστημα η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και «Το Βήμα» τής ζήτησε να τοποθετηθεί με σαφήνεια στα σχετικά θέματα που απασχολούν το αναγνωστικό κοινό.
Λάνθιμος και Ακρόπολη. Είστε προσωπικά σύμφωνη με την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου;
«Ο Γιώργος Λάνθιμος είναι ο πιο προβεβλημένος, διεθνώς, σύγχρονος έλληνας κινηματογραφιστής. Η πρόταση που υπέβαλε, όμως, κρίθηκε με τα πάγια κριτήρια που εφαρμόζει, χωρίς παρεκκλίσεις, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο, όπως ξέρετε, αποτελείται από 17 μέλη, διακεκριμένους επιστήμονες, ο καθένας στον τομέα του. Το υπουργείο Πολιτισμού είχε κάθε πρόθεση να στηρίξει την ταινία, εξ ου και είχε ήδη εγκρίνει ατέλεια και είχε προβεί στη δέσμευση συγκεκριμένων ωρών για τα γυρίσματα στην Ακρόπολη.
Ομως, το καθ’ ύλην αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο του ελληνικού κράτους τοποθετήθηκε αρνητικά. Δεν έχει καμία σημασία αν συμφωνώ ή διαφωνώ, όχι μόνο με την επίμαχη, αλλά με κάθε γνωμοδότηση του Συμβουλίου. Αυτό θα αποτελούσε παρέμβαση στο έργο του και στην αρμοδιότητα που δίνει στα μέλη του ο νομοθέτης. Θα ήταν ως ο εκάστοτε υπουργός να υποκαθιστά – ή να καταργεί στην πράξη – το ΚΑΣ. Και αυτό θα ήταν ανεπίτρεπτο.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο υφίσταται και λειτουργεί για να εκφέρει εμπεριστατωμένη επιστημονική γνώμη, πέραν πολιτικών προσώπων ή σκοπιμοτήτων. Εν προκειμένω, έκρινε ότι ορισμένες σκηνές απάδουν προς τους συμβολισμούς που εκπέμπουν τα μνημεία της Ακρόπολης και, ειδικά, ο Παρθενώνας. Κατά την πάγια τακτική του, το Συμβούλιο προέβη σε μια σειρά αντιπροτάσεων, οι οποίες όμως δεν έγιναν δεκτές από την εταιρεία παραγωγής. Επίσης κατανοητό.
Κατά τον αρχαιολογικό νόμο, ο υπουργός μπορεί να αναπέμψει το θέμα στο ΚΑΣ προκειμένου να επανεξετάσει το θέμα, εφόσον προσκομίζονται νέα στοιχεία. Κάτι τέτοιο δεν προέκυψε από την επιστολή που μου απέστειλε, την επαύριο της γνωμοδότησης, η εταιρεία παραγωγής».
Το ξέσπασμά σας στο Αργος συζητήθηκε πολύ. Βλέποντας με ψυχραιμία την αντίδρασή σας σήμερα, τη θεωρείτε δικαιολογημένη;
«Συζητήθηκε, γιατί ήταν μια αντίδραση εντελώς αυθόρμητη, από αυτές που σπανίζουν στην πολιτική. Δέχομαι ότι αυτό το ξέσπασμα ίσως ξένισε αρκετούς, όπως μπορώ να ακούσω και φωνές που το χαρακτηρίζουν υπερβολικό.
Νομίζω, όμως, ότι ήταν μια συγγνωστή αντίδραση, που αφορούσε μια σημαντική παράλειψη. Ενδεχομένως, από κάποιους ανθρώπους που έχουν δείξει ότι μπορούν, όταν θέλουν, να κάνουν καλά τη δουλειά τους, να έχουμε και περισσότερες απαιτήσεις».
Ποια είναι τα εκατομμύρια στα οποία αναφερθήκατε στο βίντεο;
«Τα εκατομμύρια δεν είναι τίποτε άλλο από τους πόρους, εθνικούς και ευρωπαϊκούς, που διαθέτει το υπουργείο Πολιτισμού προς τις Εφορείες Αρχαιοτήτων για την εκτέλεση των έργων. Εργων υποδομής, όπως τα νέα μουσεία ή οι επανεκθέσεις, αλλά και έργων καθημερινότητας, όπως ο καθαρισμός και ο ευπρεπισμός των αρχαιολογικών χώρων, ιδιαίτερα αυτών που είναι μέσα στον αστικό ιστό και η εικόνα τους επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής των κατοίκων των πόλεων. Πρέπει να σας θυμίσω ότι ποτέ άλλοτε ο πολιτισμός δεν είχε τόσους πόρους.
Σήμερα, οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και οι εποπτευόμενοι φορείς του υλοποιούν περισσότερα από 830 έργα, συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1,25 δισ. ευρώ. Ενώ οι εθνικοί πόροι που διατίθενται από το υπουργείο για τα έργα και τις δράσεις ρουτίνας, όπως οι αποκλαδώσεις και το κόψιμο των χόρτων στους αρχαιολογικούς χώρους, είναι επίσης περισσότεροι από ποτέ.
Αυτά όλα τα στοιχεία τα έχω καταθέσει πολλές φορές στη Βουλή. Μόνο στους δύο Δήμους Αργους και Ναυπλίου – όχι συνολικά στην Αργολίδα – τα τελευταία πέντε χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα πολιτιστικών υποδομών, με έργα συνολικού προϋπολογισμού άνω των 23.000.000 ευρώ».
Ανακοινώθηκε πριν από λίγες ημέρες το εφετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Ακούγονται πολλά σχετικά με τον ή τη διάδοχο της Κατερίνας Ευαγγελάτου…
«Το Ελληνικό Φεστιβάλ, το Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, είναι φέτος πανηγυρικό, καθώς συμπληρώνονται 70 χρόνια από την έναρξη του Φεστιβάλ Αθηνών, και έχει καταστεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του Πολιτισμού μας. Το Φεστιβάλ τιμά αυτό το ορόσημο με ένα πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
Προσωπικά, εδώ και χρόνια, παρακολουθώ τις παραστάσεις και τις δράσεις του Φεστιβάλ. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου κλείνει έξι χρόνια στην καλλιτεχνική διεύθυνση του θεσμού τον Αύγουστο. Εχει υπηρετήσει το Φεστιβάλ με επιτυχία, και αυτό δηλώνει και η ανανέωση της θητείας της, το 2022.
Είμαι βέβαιη ότι υπάρχουν και άλλοι συνάδελφοί της που μπορούν να προσφέρουν με τη γνώση τους και την εμπειρία τους σε ανάλογους θεσμούς. Οπως έχω πει και παλαιότερα, θεωρώ σωστό, εφόσον προγραμματίζεται αλλαγή στην καλλιτεχνική διεύθυνση αυτών των Οργανισμών, να υπάρχει ένα διάστημα συνύπαρξης του υφιστάμενου και του νέου διευθυντή. Γι’ αυτό, εφόσον προχωρήσουμε σε αλλαγή του προσώπου, η απόφασή μας θα ανακοινωθεί εγκαίρως».
Δωρεά οργανισμού ΝΕΟΝ στη Δήλο. Μπορεί να έχει μόνιμη θέση η σύγχρονη τέχνη σε ένα αρχαίο μνημείο;
«Ασφαλώς και μπορεί. Η δωρεά του Οργανισμού ΝΕΟΝ είναι η πολλοστή απόδειξη ότι σύγχρονη τέχνη και πολιτιστική κληρονομιά, όχι μόνο μπορούν, αλλά ενδείκνυται να συνυπάρχουν. Με απόλυτο σεβασμό, βεβαίως, στη φυσιογνωμία και το ιστορικό φορτίο ενός εκάστου μνημείου, πράγμα το οποίο εξετάζεται και διασφαλίζεται, κατά περίπτωση. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα σύγχρονο έργο ίσταται δίπλα σε ένα μνημείο.
Το ζητούμενο είναι τα δημιουργήματα της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης τέχνης, όχι απλά να «συγκατοικούν» στον ίδιο χώρο, αλλά να αλληλεπιδρούν, τονίζοντας την πολιτιστική κληρονομιά ως αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τη σύγχρονη δημιουργία, αλλά και τη συνέχεια της τέχνης, στη μεγάλη διαχρονία της. Αυτό αποτελεί πολιτική μας προτεραιότητα. Το εξαιρετικά πλούσιο πολιτιστικό μας απόθεμα να μην αποτελεί μόνο αντικείμενο θαυμασμού και αισθητικής απόλαυσης, αλλά να αρδεύει δημιουργικά και αδιάκοπα το έργο των σύγχρονων δημιουργών».
Πώς βλέπετε τη διεθνή συνεργασία να εξελίσσεται όσον αφορά τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων;
«Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν επαναπατριστεί εκατοντάδες παρανόμως εξαχθέντα, από την πατρίδα μας, πολιτιστικά αγαθά. Αυτό οφείλεται στη συστηματική δουλειά που αθόρυβα αλλά αποτελεσματικά επιτελούν το υπουργείο Πολιτισμού και οι υπηρεσίες του. Η προσπάθεια αυτή είναι συνεχής και μεθοδική. Το πιστοποιεί το γεγονός ότι αυξάνονται συνεχώς οι επαναπατρισμοί.
Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον, διεθνώς, στην πρωτοπορία της πάταξης της αρχαιοκαπηλίας και της διακίνησης πολιτιστικών αγαθών που έχουν εξαχθεί παρανόμως από τις χώρες προέλευσής τους. Κάθε επαναπατρισμός συνδέεται άμεσα με τη συλλογική μας ταυτότητα. Εχουμε αναπτύξει ένα πολύ πυκνό πλέγμα συνεργασιών σε διεθνές επίπεδο.
Εντελώς ενδεικτικά, σας αναφέρω ότι πρόσφατα αποκτήσαμε ένα ακόμη εργαλείο στον αγώνα κατά της παράνομης διακίνησης, η οποία πολλές φορές συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία: Την ελληνική Red List, ένα διεθνώς αναγνωρισμένο και πρόσφορο εργαλείο που βοηθά τις διωκτικές αρχές να εντοπίζουν και να προστατεύουν πολιτιστικά αγαθά που κινδυνεύουν από παράνομη διακίνηση».
Ποια εγχειρήματα στα οποία εμπλέκεται το υπουργείο πιστεύετε ότι θα αλλάξουν το πρόσωπο της Αθήνας τα επόμενα χρόνια;
«Θα σας αναφέρω, ενδεικτικά, ορισμένα μείζονα έργα υπερτοπικής εμβέλειας. Κατ’ αρχάς, το εμβληματικό έργο στο Τατόι, στο π. βασιλικό κτήμα, η πρώτη φάση αποκατάστασης και ανάδειξης του οποίου – με τη δημιουργία των μουσειακών υποδομών – ολοκληρώνεται και αποδίδεται στο κοινό στις αρχές του 2026.
Με ταχύ ρυθμό προχωρεί και η μετασκευή της παλιάς Σιταποθήκης, του Σιλό, στον Πειραιά, ώστε πάλι στις αρχές του επόμενου έτους να ανοίξει τις πύλες του ως Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Εμβληματικά κτίρια στο κέντρο της πρωτεύουσας, όπως το πρώτο Ελληνικό Ωδείο, επί της οδού Φειδίου 3, ή η οικία του Αλεξάνδρου Σούτσου, επί της Σταδίου 47, αποκαθίστανται και αποκτούν νέες χρήσεις. Το ίδιο και το κτίριο της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης στο Κολωνάκι, αλλά και το συγκρότημα της Βιομηχανίας Ελληνικών Μαντηλιών, στο Μεταξουργείο.
Η ανάπλαση του βιομηχανικού συγκροτήματος π. Τσαούσογλου, επί της Πειραιώς 260, σε πολιτιστικό πόλο είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει μείζονα παρέμβαση. Το εξαιρετικά σύνθετο έργο της αποκατάστασης και επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου εξελίσσεται με την εκπόνηση των μελετών, χάρη στη σημαντική χορηγία των 40 εκατ. ευρώ των Σπύρου και Ντόροθι Λάτση, προκειμένου να υλοποιηθεί το σχέδιο των Chipperfield-Τομπάζη. Πρόκειται για έργα που, όπως σωστά επισημαίνετε, θα αλλάξουν το πρόσωπο της Αθήνας, ενώ θα συμβάλουν στην αναγέννηση συγκεκριμένων περιοχών της».
