Οι πολιτικοί αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία συγγραφέων. Διαμορφώνουν μεν την ιστορία με τα έργα τους, ωστόσο και ο γραπτός λόγος τους φωτίζει τη λιγότερο ορατή πλευρά των πολιτικών γεγονότων. Το βιβλίο του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη που κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο από τις εκδόσεις Πατάκη είναι το πρώτο συγγραφικό δείγμα ενός πολύπειρου πολιτικού που έχει διαγράψει 35 χρόνια κοινοβουλευτικής πορείας και έχει συμπληρώσει ήδη τέσσερις δεκαετίες πολιτικής διαδρομής.
Μιχάλης Χρυσοχοΐδης
Στον ίδιο δρόμο
Εκδόσεις Πατάκη, 2024
σελ. 264, τιμή 12,20 ευρώ
Η διαδρομή αυτή περνά μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του με τον δηλωτικό τίτλο Στον ίδιο δρόμο. Ο δρόμος ζωής του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη ξεκινά στο Νησί Ημαθίας, ένα «προσφυγοχώρι» όπως το αποκαλεί ο ίδιος. Η οικογένειά του ήταν αγροτική και ο Χρυσοχοΐδης γαλουχήθηκε αφενός από το «πολύτιμο μέταλλο» της προσωπικότητας της γιαγιάς του που αποτελεί μια κομβική φιγούρα στη ζωή του και αφετέρου από ένα αυστηρό πατρικό πρότυπο που διακρινόταν από ενεργητικότητα και οικογενειακή αφοσίωση.
Η προσωπικότητα του Χρυσοχοΐδη σμιλεύτηκε από τις αξίες της εργασίας και της εργατικότητας, στις οποίες η οικογένεια και το περιβάλλον του έδιναν ιδιαίτερη σημασία. Η διαχρονικότητα και ανθεκτικότητα που χαρακτηρίζει την πολιτική διαδρομή του έχει οπωσδήποτε να κάνει με γνωρίσματα του χαρακτήρα του και μια στόφα που σφυρηλατήθηκε στη διάρκεια αυτών των χρόνων της ζωής στο Νησί. Η πολιτική είναι μια δύσκολη λειτουργία.
Την περιγράφει ο Μαξ Βέμπερ στο περίφημο δοκίμιο H Πολιτική ως Επάγγελμα σκιαγραφώντας τον πολιτικό ως κάποιον που έχει πάθος αλλά και αίσθηση του μέτρου, που μπορεί να παραμένει αλύγιστος ακόμη και όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Μπορεί να έχουμε κατακλυστεί από «μεσοποιημένες» πολιτικές φιγούρες που προσαρμόζονται στα μιντιακά πρότυπα και είναι γρήγορα αναλώσιμες, αλλά ο ιδεότυπος του πολιτικού ταυτίζεται με μια σύνθεση αξιών, ευθύνης και πάθους για το επάγγελμα της πολιτικής.
«Ανεκτίμητη πολιτική σκευή»
Ως συγγραφέας ο Χρυσοχοΐδης υπερασπίζεται μια προσωπική στάση που δεν διακρίνεται από διάθεση εξωραϊσμού της πορείας του. Αφ’ ης στιγμής μπαίνει στο οικοσύστημα της εφαρμοσμένης πολιτικής, με την ιδιότητα του υφυπουργού και θητεύοντας δίπλα στον Κώστα Σημίτη στο υπουργείο Εμπορίου, ο Χρυσοχοΐδης εγκαταλείπει τις μαξιμαλιστικές σοσιαλιστικές ιδέες και πορεύεται με ρεαλισμό. Ο Σημίτης αποτέλεσε έναν πολιτικό μέντορα για τον Χρυσοχοΐδη και το γεγονός πως ο Σημίτης «ό,τι έλεγε το εννοούσε» ήταν μια σχολή για τον ίδιο, μια «ανεκτίμητη πολιτική σκευή», όπως γράφει.
Θα χρειαστεί τη σκευή αυτή λίγο μετά, όταν θα βρεθεί στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης, έναν θώκο που ο Χρυσοχοΐδης αρχικά χαρακτήρισε ως έναν «λάκκο με τα φίδια», που τον «έριξε» ο Σημίτης, όντας πλέον πρωθυπουργός, επειδή ο χώρος ήταν δύσκολος και ο ίδιος πίστευε ότι ο Χρυσοχοΐδης «θα τα καταφέρει». Το βιβλίο εξιστορεί τις διοικητικές καινοτομίες που έγιναν επί των ημερών του, όπως, π.χ., τη σύσταση του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ.
Η έμφαση όμως βρίσκεται στην υπόθεση της τρομοκρατίας και στο πώς επί των ημερών του στο υπουργείο ξετυλίχθηκε το επί δεκαετίες μπλεγμένο κουβάρι της αριστερής τρομοκρατίας στην Ελλάδα φθάνοντας στην εξάρθρωση της «17 Νοέμβρη» και των υπόλοιπων οργανώσεων της λεγόμενης πρώτης και εν συνεχεία δεύτερης γενιάς της τρομοκρατίας στη χώρα.
Παρότι το όνομα του Χρυσοχοΐδη έχει συνδεθεί με τη διάλυση της 17Ν που είναι μια τεράστια επιτυχία για τη χώρα και τον ίδιο, ως συγγραφέας δεν παραλείπει να αναφερθεί και σε άβολες στιγμές αυτής της υπόθεσης, όπως, π.χ., στο δικό του έλλειμμα εξοικείωσης με το ζήτημα της τρομοκρατίας την πρώτη περίοδο της θητείας του στο υπουργείο ή στην αναφορά στη στιχομυθία του με τον τότε αμερικανό πρεσβευτή Νίκολας Μπερνς από την οποία φαίνεται ότι, όπως και πολλοί άλλοι, έτσι και ο ίδιος στην αρχή αναπαρήγαγε αντιλήψεις γύρω από το θέμα που συμπυκνώνονταν στο ότι «οι Αμερικανοί ξέρουν» τι κρύβεται πίσω από την «οργάνωση-φάντασμα».
Η τριβή του Χρυσοχοΐδη με το θέμα της τρομοκρατίας χτίζεται σταδιακά και αυτό είναι κάτι που ο ίδιος δεν καμουφλάρει για να μην – δήθεν – αμαυρώσει την εικόνα (και πραγματικότητα) της εμπειρογνωμοσύνης που ο ίδιος έχει αδιαμφισβήτητα κατακτήσει όσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα.
Οι λεπτομέρειες της τρομοκρατίας
Σε ό,τι αφορά την υπόθεση της τρομοκρατίας στη χώρα, το βιβλίο αποτελεί μια πρωτογενή πηγή τεκμηρίων και κείμενο αναφοράς για την υπόθεση της τρομοκρατίας στην Ελλάδα. Αρκετά από όσα αναφέρονται (σ. 120-212) μπορεί στο μεταξύ να έχουν γίνει γνωστά, όχι όμως με την τεκμηρίωση που υπάρχουν στο βιβλίο.
Ο συγγραφέας είναι γενναιόδωρος απέναντι στον αναγνώστη, καθώς η γραφή διανθίζεται από κομβικές λεπτομέρειες που δεν είχαν δει μέχρι τώρα το φως της δημοσιότητας. Τέτοιες είναι αδιαμφισβήτητα οι συγκλονιστικές συναντήσεις του Χρυσοχοΐδη με τους συγγενείς των θυμάτων της 17Ν, που παίζουν καθοριστικό ρόλο στο να γίνει η υπόθεση της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας στη χώρα και η εξάρθρωσή της μια προσωπική του υπόθεση.
Ο Χρυσοχοΐδης συνδέεται συναισθηματικά με το θέμα και αυτό οξύνει την ευρηματικότητά του σε σχέση με τις ενέργειες και τις επιλογές του. Κάτι που δεν ήταν γνωστό στις λεπτομέρειές του αφορά τον τρόπο που έγινε η χαρτογράφηση των οπαδών της ένοπλης πάλης ανάμεσα στα μέλη της ελληνικής κοινότητας της Γαλλίας την περίοδο της χούντας που εν τέλει οδήγησε στο να «κλειδώσει» το πρόσωπο του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου ως αρχηγού της 17Ν.
Επίσης, η εκτύλιξη του σκεπτικού του Χρυσοχοΐδη που βρισκόταν πίσω από την επιλογή ως επικεφαλής της Αντιτρομοκρατικής του μέχρι τότε διευθυντή στη δίωξη του «κοινού εγκλήματος» ταξίαρχου Στέλιου Σύρου, επίσης είναι δηλωτική μιας νέας αντίληψης που κόμισε ο ίδιος, ως υπεύθυνος υπουργός, στην έρευνα για τη 17Ν.
Η νέα αυτή αντίληψη συνοψίζεται στο ότι μια τρομοκρατική οργάνωση είναι μια στη βάση της κοινή εγκληματική οργάνωση και χρειάζεται τη νοοτροπία και τα εργαλεία που υπάρχουν για την πάταξη του κοινού εγκλήματος προκειμένου να αντιμετωπιστεί. Στο βιβλίο παρατίθενται τεκμήρια που καταδεικνύουν την ανοικτή σύνδεση τρομοκρατίας και οργανωμένου εγκλήματος και στην επόμενη γενιά της αριστερής τρομοκρατίας στην Ελλάδα στη μετά τη 17Ν εποχή.
Φόρος τιμής και εξομολόγηση
Είναι βαθιά συναισθηματική η αφήγηση του Χρυσοχοΐδη για την τρομοκρατική επίθεση που είχε ως θύμα τον υπασπιστή του, η οποία προκλήθηκε από το άνοιγμα ενός φακέλου με αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό που προοριζόταν ωστόσο για τον ίδιο. Μια σκέψη διαβάζοντας το βιβλίο είναι ότι πιθανώς ο κύριος λόγος που γράφτηκε το Στον ίδιο δρόμο είναι για την απότιση φόρου τιμής και την έκφραση μιας δημόσιας εξομολόγησης εσαεί δικών του ενοχών απέναντι σε ένα θύμα της τρομοκρατίας, που συμβολίζει όλα τα θύματα και την ευθύνη όλων απέναντί τους.
Η κυρία Βασιλική Γεωργιάδου είναι καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθύντρια και πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).