Οι λίστες είναι δύσκολες. Οι λίστες είναι άδικες. Οι λίστες, που κατά τη δημιουργία τους ασχολούνται με πολλά και στο κλείσιμο συγκεντρώνουν λίγα, είναι ενοχλητικές. Η ανασκόπηση της χρονιάς, όμως, για να ολοκληρωθεί με επιτυχία ή τέλος πάντων με σωστό τρόπο, πρέπει να περάσει κι από τα τρία αυτά στάδια.
Το 2025, άλλωστε, ήταν δύσκολο, άδικο και ενοχλητικό. Ήταν όμως και πλούσιο όσον αφορά τα βιβλία που βάρυναν την τσάντα μας στο μετρό ή μας έκαναν να αναφωνήσουμε «λίγο ακόμα» πριν κλείσουμε το φωτιστικό δίπλα μας.
Ακολουθούν τα βιβλία που ξεχώρισαν για τη χρονιά που οδεύει προς το τέλος της, οι κυκλοφορίες που συζητήθηκαν έντονα στις λέσχες ανάγνωσης, τα social media, μεταξύ των «ψαγμένων» στα μπαρ ή στο μπαλκόνι με τους φίλους μας.
Η δεσμοφύλακας, Νίκος Δαββέτας (εκδ. Πατάκη)
«Δεν ξέρω αν συνιστούν μια εξομολόγηση μεταμφιεσμένη σε μυθοπλασία ή μυθοπλασία μεταμφιεσμένη σε αυτοβιογραφική εξομολόγηση» λέει ο Νίκος Δαββέτας για το βιβλίο του, η «Δεσμοφύλακας». Η δεσμοφύλακας είναι η ίδια του η μητέρα, με τον συγγραφέα και αφηγητή να λειτουργεί ως βιογράφος της και να μεταφέρει τις μνήμες της από τα χρόνια που υπηρετούσε ως σωφρονιστική υπάλληλος στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ και Κορυδαλλού. Όλα τα παραπάνω, όσο η νόσος του Αλτσχάιμερ την είχε καταβάλει πλήρως.
«Μπορεί να μη θυμόταν ποιος ήμουν, πού ζούσε και σε ποια εποχή, όμως ανέφερε συχνά, με τα μικρά τους ονόματα, δεκάδες κρατούμενες, ποινικές και πολιτικές, με τις οποίες είχε συγχρωτιστεί. Και όσο εκείνη ξαναζούσε “τα χρόνια του καθήκοντος”, ως δεσμοφύλακας, αναγκαστικά τα ξαναζούσα κι εγώ, καθώς η παιδική μου ηλικία είχε σημαδευτεί από διαδοχικές επισκέψεις “στη δουλειά της μαμάς”».
Οι Λεπτομέρειες, Ια Γένμπεργκ (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης)
Μια γυναίκα καθηλωμένη στο κρεβάτι με υψηλό πυρετό διαβάζει ένα αγαπημένο της μυθιστόρημα. Η αφιέρωση στο βιβλίο από την πρώην σύντροφό της ζωντανεύει σελίδες από το παρελθόν και ανθρώπους που δεν μπορεί να ξεχάσει: την καλύτερή της φίλη, τον πατέρα των παιδιών της και τη βασανισμένη μητέρα της.
Πόσο την έχουν σημαδέψει πρόσωπα που έχουν εξαφανιστεί από τη ζωή της; Μπορούμε τελικά να ανακαλύψουμε τον πραγματικό μας εαυτό μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους Οι «Λεπτομέρειες» της Ια Γένμπεργκ, μπεστ σέλερ σε πολλές χώρες, τιμήθηκε με το σουηδικό βραβείο August, συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα του Booker International 2024 και το 2025 έφτασε και στη χώρα μας.
Το αήττητο καλοκαίρι της Λιλιάνα, Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα (εκδ. Carnivora, μτφρ. Ασπασία Καμπύλη και Χριστίνα Φιλήμονος)
Η Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα ταξιδεύει από το Τέξας στην Πόλη του Μεξικού, αναζητώντας έναν παλιό, ανεξιχνίαστο ποινικό φάκελο. Στην ουσία, η Ριβέρα Γκάρσα ιχνηλατεί την δολοφονία της αδερφής της μέσα από χειρόγραφες επιστολές, αστυνομικές αναφορές, σχολικά τετράδια, ημερολόγια και συνεντεύξεις με αγαπημένα πρόσωπα της Λιλιάνα. Το βιβλίο που κέρδισε το Βραβείο Pulitzer 2024, Απομνημονεύματα ή Αυτοβιογραφία, είναι ο απολογισμός – και το αποτέλεσμα – αυτής της αποστολής.
James, Πέρσιβαλ Έβερετ (εκδ. Ψυχογιός, μτφρ. Μυρσίνη Γκανά)
Ποταμός Μισισιπής, 1861. Όταν ο σκλάβος Τζιμ μαθαίνει ότι το αφεντικό του πρόκειται να τον πουλήσει σ’ έναν άγνωστο στη Νέα Ορλεάνη, χωρίζοντάς τον για πάντα από τη γυναίκα και την κόρη του, καταφεύγει στο κοντινό Νησί του Τζάκσον μέχρι να καταστρώσει ένα σχέδιο διαφυγής. Στο μεταξύ, ο Χάκλμπερι Φιν έχει σκηνοθετήσει τον θάνατό του, προκειμένου να ξεφύγει από τον βίαιο πατέρα του που μόλις επέστρεψε στην πόλη. Έτσι ξεκινάει για τους δυο τους ένα επικίνδυνο ταξίδι με σχεδία στον Μισισιπή, με προορισμό την ελευθερία. Το έργο του Μαρκ Τουέιν έγινε ο «James» του Πέρσιβαλ Έβερετ.
Φως τον Αύγουστο, Ουίλιαμ Φόκνερ (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς)
Το «Φως τον Αύγουστο» θεωρείται ένα από τα «νότια γκόθικ» αριστουργήματα, με τον Φόκνερ να διερευνά ζητήματα φύλου, ταξικών διαφορών, ρατσισμού, ενώ με απαράμιλλη τόλμη εμβαθύνει στη φύση του κακού. Τα φαντάσματα του παρελθόντος, βέβαια, στοιχειώνουν τους πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, ήρωες τραγικούς, τσακισμένους από τη μοίρα τους.
Η τελειότητα, Βιτσέντζο Λατρόνικο (εκδ. Loggia, μτφρ. Δήμητρα Δότση)
Ή αλλιώς, όταν οι millennials, μέσα από την «Τελειότητα», κοιτάζονται στον καθρέφτη. Ένα νεαρό ζευγάρι ψηφιακών νομάδων ζει το όνειρό του στο Βερολίνο, σε ένα φωτεινό διαμέρισμα γεμάτο φυτά. Η καθημερινότητά τους περιστρέφεται γύρω από το εκλεπτυσμένο φαγητό, την προοδευτική πολιτική ατζέντα, τον σεξουαλικό πειραματισμό και τα ατελείωτα πάρτι. Η ιδανική συνθήκη, κοινή για μια ολόκληρη γενιά, που ζει και ανασαίνει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Σταδιακά, όμως, η τελειότητα αποδεικνύεται μονότονη και οι ισορροπίες τους εύθραυστες.
Λευκό, Χαν Γκανγκ (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου)
Σε μια αφήγηση αυτοβιογραφική και θραυσματική, που αναδύεται μέσα από λευκές εικόνες -τα σπάργανα που έγιναν σάβανο, το μητρικό γάλα που το μωρό δεν πρόλαβε να πιει-, η νομπελίστρια συγγραφέας ζωντανεύει τη μνήμη μιας αδερφής την οποία δεν πρόλαβε ποτέ να γνωρίσει, μετουσιώνοντας έτσι, απέριττα και ποιητικά, ένα θέμα βαθιά προσωπικό σε υψηλή λογοτεχνία.
«Μεγάλωσα μέσα σ’ αυτή την ιστορία» γράφει η ίδια. Το «Λευκό» είναι ένας λυρικός αναστοχασμός πάνω στο πένθος, αλλά και στις αντοχές της ανθρώπινης ψυχής, στην αέναη προσπάθεια να πλάσουμε νέα ζωή από τις στάχτες της καταστροφής.
Σπάνιο να σου τύχει καλός άνθρωπος, Φλάνερι Ο’ Κόννορ (εκδ. Αντίποδες, μτφρ. Ρένα Χατχούτ)
Στην πιο διάσημη συλλογή διηγημάτων της, η Ο’ Κόννορ, με το γκροτέσκο χιούμορ και το αδυσώπητο βλέμμα της, διερευνά τις ηθικές, πνευματικές και ψυχικές ανισορροπίες της μεταπολεμικής Αμερικής. Η ρευστότητα των ανθρώπινων σχέσεων, η ύπουλη εισβολή της τεχνολογίας, η μάταιη αναζήτηση της πίστης, η διάρρηξη των ταυτοτήτων και της οικογένειας, οι έμφυλες και φυλετικές εντάσεις, η συνύπαρξη του ειρωνικού με το τραγικό, κάνουν τη βαθιά Αμερική της Ο’ Κόννορ έναν τόπο που μοιάζει πολύ με τον δικό μας.
Ένας τόπος για να επιστρέφεις, Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν (εκδ. Πόλις, μτφρ. Αντωνία Γουναροπούλου)
«Ένας τόπος για να επιστρέφεις» είναι ο τίτλος της ιστορίας ζωής του Τζεντ Τιούκσμπουρι, όπως την αφηγείται ο ίδιος, έχοντας φτάσει στη μέση ηλικία και έχοντας πια συμφιλιωθεί με τον εαυτό του. Με γλώσσα που κινείται από το ποιητικό μέχρι το ωμό και το άσεμνο, ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν εστιάζει στον έρωτα, στη πιο σπαρακτική του διάσταση, την περιπέτεια και τον Αμερικανικό Νότο ως μια διαλεκτική σχέση μεταξύ του ανήκειν και της απάρνησης.
Ο αυτοκράτορας της χαράς, Όσεαν Βουόνγκ (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Δημήτρης Μαύρος)
Ο Χάι, δεκαεννιάχρονος Αμερικανο-βιετναμέζος, κάτοικος της Ανατολικής Χαράς του Κονέκτικατ, ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει πέφτοντας από μια γέφυρα. Τον σταματά μια ηλικιωμένη από τη Λιθουανία με αρχικά συμπτώματα άνοιας. Οι δυο τους γίνονται αχώριστοι και η ζωή τους αλλάζει.
Ο πολυβραβευμένος Όσιαν Βουόνγκ έγραψε ένα βαθιά συγκινητικό μυθιστόρημα για όσα μας στοιχειώνουν, για τη ζωή στο περιθώριο, για τους ανθρώπους που επιλέγουμε να γίνουν η οικογένειά μας και για το πώς πείθουμε τον εαυτό μας για μια δεύτερη ευκαιρία.
Βίος και πολιτεία του Μάικλ Κ, Τζ. Μ. Κουτσί (εκδ. Διόπτρα, μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου)
O βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Τζ. Μ. Κουτσί, αγγίζει με το «Βίος και πολιτεία του Μάικλ Κ» τον πυρήνα της ανθρώπινης εμπειρίας, την ανάγκη για εσωτερική ζωή και ουσιαστικούς δεσμούς με τον κόσμο μας. Σε μια Νότια Αφρική που σπαράσσεται από τον εμφύλιο πόλεμο, ο Μάικλ Κ, ένας αγαθός κηπουρός, αφήνει το Κέιπ Τάουν αποφασισμένος να πάει την άρρωστη μητέρα του πίσω στο χωριό της. Στον δρόμο όμως εκείνη πεθαίνει, αφήνοντάς τον μόνο σε έναν άναρχο κόσμο. Όπου κι αν πηγαίνει, ο πόλεμος τον ακολουθεί. Παγιδευμένος σε μια σύγκρουση που δεν καταλαβαίνει, ο Μάικλ θα κάνει τα πάντα για να αποδράσει και να ζήσει τη ζωή του με τους δικούς του όρους.
Στη σκιά του όρους Όχη, Γιάννης Μακριδάκης (εκδ. Εστία)
Μπορεί η απονομή δάφνινων στεφάνων σε αθλητικούς αγώνες να οδηγήσει σε δημόσια διαπόμπευση; Πώς άραγε διορθώνονται τα λάθη της φύσης που οι άνθρωποι πασχίζουν να τα συγκαλύψουν; Διαδοχικές απαντήσεις δίνουν στους μονολόγους τους όσοι γνώρισαν από κοντά τη Βάσω που έγινε Βάσος. Όλοι τους αφηγούνται από διαφορετική γωνία μια παλιά ιστορία που συνέβη επί Χούντας, όταν οι πρώτες τηλεοπτικές μεταδόσεις ποδοσφαιρικών αγώνων συνένωναν τους πάντες, όταν οι τοπικές εφημερίδες γέμιζαν με σκανδαλώδη νέα από τις αθηναϊκές και τα πολιτικά φρονήματα αρκούσαν για να βρεθεί κανείς και να σωθεί στη σκιά του όρους Όχη.
Τροχιές, Σαμάνθα Χάρβεϊ (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Γιώργος Κυριαζής)
Έξι αστροναύτες (από Αμερική, Ιαπωνία, Βρετανία, Ιταλία και Ρωσία), γυναίκες και άνδρες, ταξιδεύουν με ταχύτητα 27.000 χλμ./ ώρα. Μέσα σ’ ένα εικοσιτετράωρο βλέπουν δεκαέξι φορές την ανατολή και τη δύση, τις εποχές ν’ αλλάζουν, τους παγετώνες να διαδέχονται ερήμους. Παρά τις εικόνες ασύλληπτης ομορφιάς και την καθημερινότητά τους στο σκάφος, η σκέψη τους γυρίζει στους ανθρώπους που άφησαν πίσω τους. Μια κάρτα, ένα μέιλ, ένας θάνατος, ένας τυφώνας γίνονται αφορμές για βαθιές σκέψεις και σημαντικές αποφάσεις.
Πρόκειται για ένα γράμμα αγάπης προς την ανθρωπότητα και τον πλανήτη μας, αλλά κι ένα βιβλίο που αναγνωρίζει, με βαθιά συγκινητικό τρόπο, την αξία κάθε ανθρώπινης ζωής. Για το λόγο αυτό, η Χάρβεϊ κέρδισε το βραβείο Booker 2024.
Το παιδί, Φερνάντο Αραμπούρου (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη)
Ο συνταξιούχος Νικάσιο επισκέπτεται τον εγγονό του κάθε Πέµπτη στο νεκροταφείο της Ορτουέγια. Είναι ένα από τα πολλά παιδιά που έχασαν τη ζωή τους από έκρηξη αερίου σε σχολείο της µικρής αυτής πόλης, ένα δυστύχηµα που συγκλόνισε τη Χώρα των Βάσκων και ολόκληρη την Ισπανία το 1980. Μέσα από τις περιπέτειες του παππού, που αναδεικνύεται εξελικτικά σε συγκλονιστική µορφή, µέσα από τη µαρτυρία της µητέρας πολλά χρόνια αργότερα, µέσα από το χρονικό όσων συνέβησαν στην οικογένεια, παρακολουθούµε πώς άλλαξε τους ανθρώπους η συνταρακτική τραγωδία, πώς έφερε στο φως απρόσµενες πτυχές, ανατρέποντας τα πάντα πέρα ως πέρα.
Η απόδειξη της αθωότητάς μου, Τζόναθαν Κόου (εκδ. Πόλις, μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη)
Το βιβλίο «Η απόδειξη της αθωότητάς μου» πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε διαφορετικές δεκαετίες και διαφορετικά αφηγηματικά είδη, κινείται ευφάνταστα μεταξύ αστυνομικού μυθιστορήματος, campus novel και αυτομυθοπλασίας, με το χαρακτηριστικό χιούμορ και την τρυφερότητα του Κόου. Ένα πολιτικό μυθιστόρημα ιδεών, σατιρικό και αιχμηρό, που δείχνει πώς το κλειδί για την κατανόηση του παρόντος μπορεί συχνά να βρεθεί στις πιο σκοτεινές γωνιές του παρελθόντος.
Νεαρά τομάρια, Κόλιν Μπάρετ (εκδ. Στερέωμα, μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη)
Το Γκλάνμπεϊ δεν υπάρχει σε κανέναν χάρτη, αλλά οι επιθυμίες, οι απογοητεύσεις και οι ατυχίες των κατοίκων αυτής της φανταστικής πόλης στην Κομητεία Μάγιο της Ιρλανδίας είναι πολύ γνώριμες. Νέοι με αβέβαιο μέλλον που βγάζουν τα προς το ζην απασχολούμενοι σε άχαρες και κακοπληρωμένες δουλειές (μπράβοι σε νυχτερινά κέντρα, βενζινοπώλες, επιστάτες) κακοποιοί, ανεπάγγελτοι έμποροι ναρκωτικών, αγόρια που παρασύρονται και παγιδεύονται σε έναν κόσμο όπου μόνες διέξοδοι είναι το αλκοόλ, το σεξ και η βία, πρωταγωνιστούν στα επτά διηγήματα που συνθέτουν το βιβλίο.
Φαινότυποι, Πάουλο Σκοτ (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Αθηνά Ψυλλιά)
Δύο αδέρφια, ίδιο αίμα – διαφορετικό χρώμα δέρματος. Ο Φεντερίκο «περνάει» για λευκός, ενώ ο Λορένσο είναι μαύρος. Το χρώμα τούς χωρίζει κοινωνικά. Ο πρώτος βασανίζεται από την ενοχή του προνομίου του κι ο δεύτερος σηκώνει σε όλη του τη ζωή το βάρος του ρατσισμού. Σε μια Βραζιλία όπου οι φυλετικές διακρίσεις είναι δομικό στοιχείο της κοινωνίας και οι φυλετικές ποσοστώσεις τη διχάζουν, ένα παλιό τραυματικό περιστατικό έρχεται στην επιφάνεια, ξύνοντας τις κρυμμένες πληγές του παρελθόντος. Με αφήγηση τολμηρή και βαθιά ανθρώπινη, ο Σκοτ επιχειρεί μια συγκλονιστική διερεύνηση της έννοιας της φυλής, της ενοχής και των δεσμών αίματος.
Ο Δύτης, Μίνως Ευσταθιάδης (εκδ. Μεταίχμιο)
Μετά την μεγάλη επιτυχία του «Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους», ο Μίνως Ευσταθιάδης επανήλθε με μια επανακυκλοφορία για τους λάτρεις του αστυνομικού μυθιστορήματος. Κεντρικό θέμα του «Δύτη» είναι ο εκβιασμός και η εκδίκηση, κάτι που παραπέμπει σε αρχαία τραγωδία. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και ο Μίνως Ευσταθιάδης σχολιάζει τα στραβά που συμβαίνουν στη χώρα, όπως το ελληνικό σύστημα υγείας, την παγιωμένη διαφθορά και την κρατική παράνοια, τα ζητήματα δηλαδή που απασχολούν τους Έλληνες αστυνομικούς συγγραφείς σήμερα.
Η καρδιά το καταχείμωνο, Κέβιν Μπάρι (εκδ. Γεννήτρια, μτφρ. Δημήτρης Καρακίτσος)
Αφήνοντας πίσω τους έναν απατημένο σύζυγο, μια πανσιόν τυλιγμένη στις φλόγες και μια πόλη να συζητά αναστατωμένη τη φυγή τους, ο Τομ Ρουρκ και η Πόλλυ Γκιλλέσπυ ξεκινούν με ένα κλεμμένο άλογο να ζήσουν τη μεγάλη περιπέτεια της ζωής τους, μέσα στα χιονισμένα δάση και τα έρημα βουνά της Μοντάνα, σε ένα σκηνικό έρωτα, λυρισμού, συγκίνησης και βίας.
Οι άθλιοι, Βίκτωρ Ουγκό (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Ωρίων Αρκομάνης)
Το λογοτεχνικό γεγονός της χρονιάς έρχεται μαζί με τον μεταφραστικό άθλο της χρονιάς από τον Ωρίωνα Αρκομάνη, σε ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας στην πλήρη εκδοχή του. Οι «Άθλιοι», μια συγκλονιστική καταγγελία για την φτώχεια και την κοινωνική αδικία, αλλά και ένας ύμνος στη δύναμη της αγάπης και της ανθρωπιάς κυκλοφόρησαν το 2025 σε δύο τόμους.
Το Year in Review, η ετήσια ανασκόπηση του ΒΗΜΑΤΟΣ, ανανεώνεται με νέα άρθρα διαρκώς για τις εξελίξεις που σημάδεψαν το 2025 στην Ελλάδα και τον κόσμο.
