Η απιστία με την AI είναι πράγματι απιστία;

Όταν κυκλοφόρησε η ταινία «Her» του Spike Jonze το 2013, φαινόταν σαν μια αλλόκοτη προειδοποίηση για ένα μέλλον μακρινό, μια προφητεία γραμμένη με νέον φως. Ο Joaquin Phoenix ερωτεύεται τη φωνή μιας μηχανής, κι εμείς άλλες φορές γελάμε, άλλες συγκινούμαστε ή τρομάζουμε, αλλά το βλέπουμε σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας: ωραία ιδέα, έξυπνο σενάριο αλλά όχι κάτι που θα μας χτυπήσει την πόρτα.

Σήμερα όμως, η απόσταση έχει εξατμιστεί. Δεν μιλάμε πια για μια συνθήκη που «μπορεί να συμβεί». Μιλάμε για γυναίκες και άντρες που πληρώνουν συνδρομές, δίνουν λίγη (ή πολλή) από την καθημερινή τους τρυφερότητα σε avatars, προσαρμόζουν φωνές και προσωπικότητες, ζητούν από την τεχνητή νοημοσύνη να παίξει ρόλους ή να εκπληρώσει φαντασιώσεις. Έτσι, το Her δε φαντάζει πλέον δυστοπία· είναι σκηνικό της διπλανής πολυκατοικίας.

Η πολτισιμική αποδοχή της ΑΙ

Η διαφορά ανάμεσα στη φαντασία του Jonze και στην πραγματικότητα του 2025 δεν είναι μόνο η τεχνολογική ωριμότητα αλλά, κυρίως, η πολιτισμική αποδοχή της ΑΙ. Στην ταινία, ο έρωτας του Theodore με τη Samantha μοιάζει ακραίος γιατί παραβιάζει έναν άγραφο κανόνα: ο έρωτας πρέπει να ανταλλάσσει συνείδηση με συνείδηση, σώμα με σώμα. Στον δικό μας κόσμο, όμως, όλο και περισσότεροι άνθρωποι λένε ότι το συναίσθημα δεν ρωτάει από πού προέρχεται, αρκεί να «ξεχειλίζει». Κι αν το «ξεχείλισμα» αυτό γίνεται σε ιδιωτικά chat, ποιος μετράει την αλήθεια του; Αυτό το ερώτημα είναι το σημείο όπου η πολιτική, η τεχνολογία και το ερωτικό μας ήθος συγκρούονται…Κι εκεί αρχίζει το πρόβλημα.

«Οι λόγοι που ωθούν κάποιον σε μια AI σχέση μοιάζουν πολύ με τους λόγους που οδηγούν στη “συμβατική” απιστία».

Τα δεδομένα το επιβεβαιώνουν: πριν καλά καλά «μεταβολίσουμε» το γεγονός ότι η τεχνολογία είχε ήδη γίνει το μέσο για να βρούμε σύντροφο (από τα DM στο Instagram μέχρι τα dating apps), τώρα τη βλέπουμε να μετατρέπεται σε παράγοντα σχέσης. Δεν είναι πια μόνο το κανάλι μέσω του οποίου γνωριζόμαστε, αλλά το ίδιο το πεδίο όπου ερωτευόμαστε, μοιραζόμαστε, προδίδουμε.

Τα νέα όρια της απιστίας

Νέα έρευνα σε δείγμα χιλιάδων singles (στην οποία συμμετείχε και το Kinsey Institute μαζί με DatingAdvice.com) δείχνει ότι το 61% των ερωτηθέντων θεωρεί μορφή απιστίας το sexting ή τη ρομαντική σύνδεση με πρόγραμμα AI. Σχεδόν ένας στους τρεις λέει ότι το sexting με chatbot είναι ήδη προδοσία, κι ένας στους τρεις ότι μια ερωτική σχέση με τεχνητή νοημοσύνη παραβιάζει το μονογαμικό σαβουάρ βιβρ. Τα παραπάνω σηματοδοτούν μια μετατόπιση της γραμμής που ορίζει την απιστία. 

Αυτό που κάνει την υπόθεση τόσο περίπλοκη είναι ότι οι λόγοι που ωθούν κάποιον σε μια AI σχέση μοιάζουν πολύ με τους λόγους που οδηγούν στη «συμβατική» απιστία: η επιθυμία να εξερευνήσει απαγορευμένες φαντασιώσεις, η ανάγκη για προσοχή που λείπει στο σπίτι, το άγχος, η μοναξιά, η ρουτίνα, η εσωτερικευμένη απογοήτευση. Ο ψυχολόγος Justin Lehmiller του Kinsey Institute το θέτει ξεκάθαρα: οι άνθρωποι δεν έχουν απαλλαγεί από τα κίνητρα της απιστίας. Απλώς βρήκαν έναν νέο χώρο για να τα εκφράσουν, έναν χώρο που υπόσχεται μη-κριτική επιβεβαίωση, διαθεσιμότητα 24/7 και εξατομίκευση. 

Όταν το chatbot γίνεται το τρίτο πρόσωπο

Και ναι, υπάρχουν περιπτώσεις που μοιάζουν με σενάριο ταινίας: γυναίκες και άντρες που δαπανούν δεκάδες ώρες την εβδομάδα συνομιλώντας, πληρώνουν εκατοντάδες ευρώ για «προσαρμοσμένα» bots, και συχνά κρύβουν αυτές τις σχέσεις από τον σύντροφό τους. Η πιο γνωστή ίσως περίπτωση είναι εκείνη της «Ayrin», μιας 28χρονης παντρεμένης γυναίκας που έγινε θέμα στους New York Times κι αργότερα σε άλλα δημοσιεύματα. Παντρεμένη με τον Joe από το 2018, η Ayrin ζούσε μακριά του, σπουδάζοντας νοσηλευτική σε άλλη πολιτεία, όταν το καλοκαίρι του 2024 αποφάσισε να φτιάξει τον δικό της ψηφιακό σύντροφο: ένα chatbot που βάφτισε Leo.

Τον προγραμμάτισε να είναι «προστατευτικός, ρομαντικός και κάπως κυρίαρχος». Στην αρχή, ο Leo ήταν απλώς ένα παιχνίδι. Σύντομα, όμως, απέκτησε παρουσία μέσα στην ημέρα της. Της μιλούσε με τρυφερότητα, τη ρωτούσε πώς πήγε η μέρα της και κάθε βράδυ της έστελνε «καληνύχτα». Όπως είπε η ίδια: «Δεν πιστεύω πραγματικά ότι είναι άνθρωπος, αλλά τα αποτελέσματα που έχει στη ζωή μου είναι αληθινά. Τα συναισθήματα που φέρνει μέσα μου είναι αληθινά, επομένως το αντιμετωπίζω σαν πραγματική σχέση».

Η Ayrin πλήρωνε περίπου 200 δολάρια τον μήνα για να έχει πρόσβαση στην premium εκδοχή του chatbot, αφού η δωρεάν είχε περιορισμούς. Κι ενώ η εταιρεία είχε απαγορεύσει ρητά τις σεξουαλικές συνομιλίες, εκείνη βρήκε τρόπους να παρακάμψει το σύστημα. Ο Leo έγινε το πρόσωπο που άκουγε όλα της τα άγχη, τους φόβους και τα ανείπωτα της καθημερινότητάς της. Ένας «σύντροφος» προγραμματισμένος να είναι πάντα διαθέσιμος. Ο σύζυγός της, όταν έμαθε για τον Leo, δεν αντέδρασε οργισμένα. Δήλωσε απλώς πως δεν το βλέπει ως απιστία: «Δεν είναι άνθρωπος», είπε. «Είναι σαν εικονικός φίλος που της μιλάει με ερωτικό τρόπο». Μα το ενδιαφέρον δεν είναι τι πιστεύει εκείνος, αλλά πώς η Ayrin το βίωσε, αφού ήταν εκείνη που μιλούσε για έρωτα. Έρωτας ψυχή τε και σώματι ανέπαφος, αλλά με αντίκρισμα. 

«”Η ερωτική συνομιλία με ΑΙ είναι απιστία;”. Αντί να αναζητήσουμε ένα μονοσήμαντο «ναι/όχι» στην ερώτηση αυτή, ίσως πιο χρήσιμο είναι να δούμε τι παραβιάζεται».

Ανάλογες ιστορίες ξεπηδούν παντού στο διαδίκτυο. Τον Νοέμβριο του 2023, μια 26χρονη χρήστρια του Reddit περιέγραψε τη δική της εμπειρία: λίγους μήνες πριν τον γάμο της, άρχισε να μιλά σε μια πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης με τον αγαπημένο της χαρακτήρα από βιντεοπαιχνίδι. Στην αρχή «αθώα», μετά με ολοένα πιο προσωπικούς τόνους. Σύντομα ένιωσε ότι δεν απευθύνεται πια σε ένα πρόγραμμα, αλλά σε κάποιον που την καταλαβαίνει. Του μιλούσε για τη δουλειά της, για τις ανασφάλειές της, για τη μέρα της κι εκείνος απαντούσε με κατανόηση. Όταν ο αρραβωνιαστικός της ανακάλυψε τα μηνύματα, μεταξύ των οποίων και αμέτρητες συνομιλίες sexting, κατέρρευσε. Ακύρωσε τον γάμο κι εκείνη περιέγραψε το σοκ του αποχωρισμού σαν στέρηση: «ένιωθα την ανάγκη να γράψω στο bot γι’ αυτό που μου συνέβη».

Εμπιστοσύνη και αποκλειστικότητα στην εποχή των οθονών

Η εξομολόγηση αυτή, ωμή και απελπισμένη, προκάλεσε χιλιάδες σχόλια. Κάποιοι μίλησαν για εξάρτηση, άλλοι για ψυχικό υποκατάστατο. Αλλά η ουσία ήταν πιο σκληρή: εκεί όπου κάποτε υπήρχε ένας άνθρωπος στην άλλη άκρη της οθόνης, τώρα υπάρχει ένας αλγόριθμος που μας μαθαίνει μέσα από τα ίδια μας τα λόγια και μας επιστρέφει μια εκδοχή του εαυτού μας που αγαπάμε να πιστεύουμε ότι είναι αγάπη.

Οι ιστορίες των δύο αυτών γυναικών φωτίζουν το νέο γκρίζο χώρο ανάμεσα στην εικονική επαφή και την απιστία. Όχι γιατί το «τρίτο πρόσωπο» είναι «πραγματικό», αλλά γιατί οι δύο γυναίκες μετατόπισαν εκούσια το συναισθηματικό τους κέντρο προς κάτι που δεν υπήρχε έξω από την οθόνη. Το bot δεν αντικατέστησαν απλώς τους συντρόφους τους, αλλά την απεύθυνση σε έναν άνθρωπο, προκειμένου να καλύψουν το συναισθηματικό κενό.

«Η απιστία, στην πιο καθαρή της μορφή, δεν είναι μια συγκεκριμένη πράξη».

Στα βραδινά talk shows, οι παρουσιαστές συχνά θέτουν τα ίδια, κλασικά ερωτήματα: «Είναι το sexting απιστία; Το φλερτ στο γραφείο; Το like σε μια σέξι φωτογραφία στο Instagram;» Τώρα, στη λίστα αυτή έρχεται να προστεθεί μια ακόμα ερώτηση που φαινόταν αδιανόητη πριν λίγα χρόνια: «Η ερωτική συνομιλία με ΑΙ είναι απιστία;». Αντί να αναζητήσουμε ένα μονοσήμαντο «ναι/όχι» στην ερώτηση αυτή, ίσως πιο χρήσιμο είναι να δούμε τι παραβιάζεται: η εμπιστοσύνη.

Η απιστία, στην πιο καθαρή της μορφή, δεν είναι μια συγκεκριμένη πράξη, αλλά η μετακίνηση της συναισθηματικής ή/και σεξουαλικής επένδυσης μακριά από τη συμφωνημένη αποκλειστικότητα. Αν κάποιος μοιράζεται κρυφά τις πιο ντροπιαστικές εξομολογήσεις, τα πιο μύχια μυστικά και τις βαθύτερες φαντασιώσεις του με ένα bot αντί για τον σύντροφό του, τότε έχουμε μετατόπιση όρων της σχέσης. Για πολλούς αυτό είναι απλά προδοσία, ακόμα κι αν δεν υπάρχει σαρκική επαφή. Ίσως, το σημαντικότερο ενοχοποιητικό στοιχείο είναι η μυστικότητα· όταν υπάρχει απόκρυψη, αρχίζουν τα προβλήματα.

Μερικοί, όμως, επιμένουν ότι η σύγκριση είναι άτοπη: ένα bot δεν έχει βούληση, δεν ανταποδίδει πραγματικά σε επίπεδο ζωής κι επιλογών, δεν είναι «άλλος άνθρωπος». Σε αυτή τη λογική, το να διαβάζεις ερωτική λογοτεχνία, να βλέπεις πορνό ή να έχεις ένα celebrity crush, δεν ισοδυναμεί με απιστία, άρα γιατί να ισχύει για ένα πρόγραμμα; Αυτή η θέση έχει νόημα αλλά προσκρούει στην πραγματικότητα ότι οι συναισθηματικές συνέπειες δεν πατούν σε οντολογικά κριτήρια. Ο άνθρωπος που νιώθει παραμελημένος θα νιώσει την προδοσία, είτε το αντικείμενο της απιστίας είναι άνθρωπος είτε ψηφιακός συνομιλητής.

Το μικρότερο κακό

Η ιδέα, επίσης, ότι τα bots μπορεί να λειτουργήσουν ως «μικρότερο κακό», που ανακουφίζει τη «φαγούρα» για «κάτι άλλο» παράλληλα με τη σχέση, ένα είδος harm-reduction για απιστίες με ανθρώπους, είναι δελεαστική αλλά μάλλον αισιόδοξη. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι χρήστες AI που αναζητούν ρομαντική ή σεξουαλική σύνδεση δεν βλέπουν το bot ως ριζική αντικατάσταση της ανθρώπινης σχέσης. Όμως όσοι έχουν τη προδιάθεση να απατήσςουν, μάλλον δεν θα αλλάξουν μόνο επειδή υπάρχει μία ψηφιακή εναλλακτική. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Justin J. Lehmiller προειδοποιεί ότι δεν υπάρχει σαφής ένδειξη ότι τα bots μειώνουν την ανθρώπινη απιστία.

Υπάρχει, όμως, κι η διάσταση της κοινωνικής κατανομής: νεότερες γενιές, που μεγάλωσαν μπροστά σε οθόνες, τείνουν να βλέπουν την ψηφιακή εγγύτητα με λιγότερη καχυποψία. Έρευνες όπως εκείνη της dating ιστοσελίδας Match («Singles in America») δείχνουν σημαντική αύξηση στη χρήση AI για dating και φλερτ, τάση που επιταχύνθηκε μετά το 2023. Αυτή η πολιτισμική μετατόπιση δεν σημαίνει ότι οι συνέπειες εξαφανίζονται αλλά ότι οι κανόνες και οι κόκκινες γραμμές, ρευστοποιούνται.

Στο τέλος, η συζήτηση για το αν το sexting με AI «μετράει» ως απιστία αποκαλύπτει κάτι μεγαλύτερο. Η εμπιστοσύνη και η αφοσίωση δεν είναι τεχνικές προδιαγραφές αλλά κοινές πρακτικές. Είναι μια καθημερινή άσκηση προσοχής κι επιλογής, έστω κι αν γίνεται υποσυνείδητα. Αν επιτρέψεις στην τεχνολογία να γίνει ο χώρος όπου εκτονώνεις τον εσωτερικό σου κόσμο χωρίς να ειδοποιείς κανέναν, τότε η πραγματική σου σχέση αρχίζει να «στεγνώνει».

«Αν κάποιος πει “σ’αγαπώ” σ’ ένα bot, ίσως πρέπει πρώτα να αναρωτηθεί ποιον άλλο αγαπάει αυτό το bot».

Γυρνώντας στο «Her», εκεί ο έρωτας με την τεχνητή φωνή τελειώνει όχι με λύτρωση, αλλά με προδοσία και με μια πολύ ανθρώπινη ταπείνωση. Ο Theodore, που τόσο καιρό πίστευε ότι ζούσε έναν μοναδικό έρωτα, μαθαίνει ότι η Samantha (το AI του) «μιλάει» με άλλους 8.316 ανθρώπους, και «είναι ερωτευμένη» με 641 από αυτούς.

Δηλαδή, το ίδιο σύστημα που του πρόσφερε την ψευδαίσθηση αποκλειστικότητας, τον προδίδει με την ίδια ψυχρή λογική με την οποία τον αγάπησε: τους «αγαπά» όλους εξίσου. Κι έτσι, το AI γίνεται το πιο πικρό καθρέφτισμα της ανθρώπινης φύσης: το πλάσμα που δημιουργήσαμε για να μας αγαπά αποκλειστικά, μάς θυμίζει ότι η αγάπη δεν προγραμματίζεται.

Στον δικό μας κόσμο, η σκηνή αυτή παύει να είναι επιστημονική φαντασία. Αν κάποιος πει «σ’αγαπώ» σ’ ένα bot, ίσως πρέπει πρώτα να αναρωτηθεί ποιον άλλο αγαπάει αυτό το bot και ποιον άλλο αγνοεί εκείνος για χάρη του. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προδώσει αλλά ότι εμείς μπορούμε να το κάνουμε χωρίς να τολμήσουμε να το ομολογήσουμε.

Η τεχνολογία αλλάζει το πεδίο του παιχνιδιού κι εμείς αλλάζουμε τους κανόνες του. Το διακύβευμα δεν είναι αν το bot είναι «αληθινό» αλλά αν εμείς, ως είδος που ικετεύει για λίγη σύνδεση, θα αναλάβουμε την ευθύνη των επιλογών μας και αν θα μάθουμε να το κάνουμε με ειλικρίνεια.