Τον κίνδυνο που δημιουργείται για την ευρωπαϊκή αγροτική παραγωγή από την ολοένα και αυξανόμενη μείωση του αριθμού των αγροτών στην ΕΕ καταδεικνύει το Politico, χαρακτηρίζοντας τους μάλιστα ως «είδος υπό εξαφάνιση».

Όπως αναφέρει, άλλωστε, το δημοσίευμα, κάθε χρόνο χιλιάδες αγρότες σταματούν να καλλιεργούν τη γη, λόγω ηλικίας, με πολύ λιγότερους νέους να παίρνουν τη θέση τους. Στην ευρωπαϊκή ύπαιθρο, οι αποθήκες κλείνουν, η γη ενοικιάζεται σε ολοένα και μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις και τα αγροτικά σχολεία, όπου υπάρχουν, διακόπτουν τη λειτουργία τους.

Το αποτέλεσμα είναι λιγότεροι άνθρωποι να καλλιεργούν τρόφιμα, περισσότερες εισαγωγές να γεμίζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ και ένας κλάδος να βυθίζεται σταδιακά σε παρακμή.

Αυτή είναι η εξελισσόμενη κρίση που επιθυμεί να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τον Επίτροπο Γεωργίας Κρίστοφ Χάνσεν, να  παρουσιάζει την Τρίτη τη Στρατηγική της ΕΕ για την Ανανέωση των Γενεών στη Γεωργία — ένα σχέδιο που στοχεύει να αποτρέψει τη νέα γενιά παραγωγών τροφίμων από το να εγκαταλείψει πριν καν αρχίσει.

Τι ζητούν οι νέοι αγρότες

Οι νέοι αγρότες ζητούν από τους νομοθέτες να δράσουν εδώ και πάνω από μια δεκαετία, δήλωσε ο Πέτερ Μίντεντορπ, ο 25χρονος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Νέων Αγροτών (CEJA), μιλώντας τηλεφωνικά καθώς επέστρεφε βιαστικά από το τρακτέρ του στη φάρμα που διαχειρίζεται με τον πατέρα και τα αδέλφια του στην Ολλανδία.

Ενόψει της παρουσίασης της στρατηγικής, ο Μίντεντορπ μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στα χωράφια και τις Βρυξέλλες. Παρότι ανυπομονεί να δει τι θα ανακοινώσει ο Χάνσεν, παραμένει επιφυλακτικός: «Σε ποιον βαθμό μπορούμε να κάνουμε όλες αυτές τις ωραίες προτάσεις πραγματικότητα στην πράξη, εάν δεν συνοδεύονται από χρηματοδότηση;»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί τα κράτη μέλη να δαπανούν το 6% των κονδυλίων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής για την ανανέωση των γενεών — ποσοστό διπλάσιο από το τρέχον επίπεδο. Αν τα κράτη τηρήσουν αυτόν τον στόχο, η CEJA θα μπορούσε να επωφεληθεί από περισσότερα από 17 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2028–2034, μια σημαντική δημοσιονομική ενίσχυση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Το ερώτημα είναι αν το σχέδιο αυτό μπορεί πράγματι να σταματήσει την εξαφάνιση των ευρωπαϊκών φαρμών.

Οι δυσκολίες των νέων αγροτών

Περισσότεροι από το ένα τρίτο των διαχειριστών αγροκτημάτων στην Ευρώπη είναι άνω των 65 ετών, ενώ λιγότεροι από ένας στους οκτώ είναι κάτω των 40.

«Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι νέοι δεν θέλουν να γίνουν αγρότες — είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκινήσουν», δήλωσε η Σάρα Θιλ, 21 ετών, αντιπρόεδρος της Ένωσης Νέων Αγροτών του Λουξεμβούργου (LLJ), σε συνέντευξή της στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα.

Οι νέοι αγρότες δυσκολεύονται να βρουν διαθέσιμη και προσιτή γη για να ξεκινήσουν. Ένα εκτάριο καλλιεργήσιμης γης στην ΕΕ κοστίζει σχεδόν 12.000 ευρώ. Στην Ολλανδία, την πατρίδα του Μίντεντορπ, η τιμή ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 90.000 ευρώ, από 56.000 ευρώ πριν από μια δεκαετία.

«Όταν ξεκινάς, οι τράπεζες ζητούν εγγυήσεις που οι γονείς σου δεν μπορούν να δώσουν — είναι ένας φαύλος κύκλος», δήλωσε ο Φλοριάν Πονσελέ, 29 ετών, κτηνοτρόφος βοοειδών και πρόεδρος της περιφερειακής ένωσης νέων αγροτών FJA στο Βέλγιο.

Ο Ρόι Μέιερ, πρόεδρος της ολλανδικής ένωσης νέων αγροτών NAJK, το έθεσε ωμά: «Οι τράπεζες βλέπουν τους νέους αγρότες ως ρίσκο. Αν είσαι 25 και θέλεις να αγοράσεις γη, ξέχασέ το».

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι νέοι αγρότες ακούγονται περισσότερο ανυπόμονοι παρά νοσταλγικοί. Βλέπουν τη γεωργία όχι ως παράδοση που πρέπει να προστατευθεί, αλλά ως επιχείρηση που πρέπει να επανεφευρεθεί.

«Οι νέοι αγρότες δεν περιμένουν επιδοτήσεις», είπε ο Μέιερ, απορρίπτοντας την ιδέα ότι αναζητούν εύκολα χρήματα από τις Βρυξέλλες. «Αυτό που θέλουν είναι προβλεψιμότητα — κανόνες που δεν αλλάζουν με κάθε νέα μεταρρύθμιση και αναγνώριση ότι είναι επιχειρηματίες όπως όλοι οι άλλοι».

«Οι άνθρωποι της ηλικίας μου δεν φοβούνται την καινοτομία», πρόσθεσε. «Θέλουμε να χρησιμοποιούμε drones, δεδομένα, τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά για να επενδύσουμε, χρειαζόμαστε ξεκάθαρους, μακροπρόθεσμους κανόνες. Δεν μπορείς να χτίσεις μια επιχείρηση πάνω σε έδαφος που συνεχώς αλλάζει».

Ανεβάζοντας τον πήχη

Οι Βρυξέλλες προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να προσελκύσουν νέους αγρότες μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), με μικτά αποτελέσματα. Αυτή τη στιγμή, τα κράτη μέλη διαθέτουν περίπου 3% των κοινοτικών αγροτικών κονδυλίων για προγράμματα νέων αγροτών — δηλαδή περίπου 6,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2023–2027.

Τώρα, ο Επίτροπος Γεωργίας Κρίστοφ Χάνσεν θέλει να ανεβάσει τον πήχη. Σύμφωνα με προσχέδιο της στρατηγικής που παρουσιάζει το Politico, ο στόχος είναι να διπλασιαστεί το ποσοστό των Ευρωπαίων αγροτών κάτω των 40 ετών ώστε να φτάσει σχεδόν στο 25% έως το 2040.

Για να επιτευχθεί αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να διαθέσουν το 6% των προϋπολογισμών της ΚΑΠ σε νέους αγρότες, να περιορίσουν τις πληρωμές προς συνταξιούχους και να προσφέρουν δάνεια έως 300.000 ευρώ σε νέους που εισέρχονται στον αγροτικό τομέα. Παράλληλα, καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να αξιοποιήσουν τη φορολογική μεταρρύθμιση και τις πολιτικές διαχείρισης γης για να κάνουν τη γεωργία πιο ελκυστική, ενώ προαναγγέλλει τη δημοσίευση μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοοικονομία τον επόμενο μήνα.

Οι οργανώσεις νέων αγροτών, ωστόσο, εκφράζουν ανησυχία ότι οι φιλοδοξίες ξεπερνούν τις δυνατότητες. Σε αντίθεση με τον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΚΑΠ, ο οποίος επιβάλλει ελάχιστο ποσοστό 3%, ο νέος στόχος του 6% είναι απλώς ενδεικτικός.

Αυτό προκαλεί φόβους, όπως επισημαίνει η CEJA, ότι ορισμένες κυβερνήσεις μπορεί να διαθέσουν ακόμη λιγότερα κονδύλια.

Ο ανταγωνισμός με άλλες χρηματοδοτικές προτεραιότητες

Οι νέοι αγρότες φοβούνται επίσης ότι η ανανέωση των γενεών θα βρεθεί να ανταγωνίζεται άλλες χρηματοδοτικές προτεραιότητες και ότι η επιτυχία της στρατηγικής θα εξαρτηθεί λιγότερο από τις καλές προθέσεις και περισσότερο από τη νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, η οποία ήδη δέχεται κριτική τόσο από αγροτικά λόμπι όσο και από ευρωβουλευτές.

Αξιωματούχοι της Επιτροπής απαντούν στις επικρίσεις επισημαίνοντας ότι οι νέοι αγρότες θα έχουν πρόσβαση σε πολλαπλές πηγές χρηματοδότησης μέσω του νέου «πακέτου εκκίνησης» της επόμενης ΚΑΠ και της στρατηγικής για την ανανέωση των γενεών. Παράλληλα, εξετάζεται η αναδιάρθρωση των πληρωμών της ΚΑΠ, ώστε να μεταφερθούν πόροι από τους μεγάλους παραγωγούς προς τους μικρότερους και νεότερους.

Παρόλα αυτά, ο Πέτερ Μίντεντορπ επιμένει: «Το γεγονός ότι δεν δεσμεύονται συγκεκριμένα κονδύλια για τους νέους αγρότες είναι από μόνο του ένα μήνυμα», είπε. «Έχουμε έναν επίτροπο που παρουσιάζεται ως “επίτροπος των νέων αγροτών”, ο οποίος όμως προτείνει μια ΚΑΠ χωρίς καμία ειδική πρόβλεψη για αυτούς».