Ο εκδρομέας του ’60, ο τροβαδούρος όχι μόνο της γενιάς του, αλλά όλων που τον ακολούθησαν από την δεκαετία του ΄60 έως τις τελευταίες του εμφανίσεις, ο Παραμυθάς, ο Σαλονικιός που κατέβηκε στην Αθήνα με την κιθάρα του κρεμασμένη στον ώμο του, ο ιδιότυπος Αριστοφάνης του ελληνικού τραγουδιού και της ελληνικής στιχουργίας, δεν είναι πλέον μαζί μας. Πέταξε για τα ψηλά, να βρει ενδεχομένως την αγαπημένη του «Συννεφούλα» του.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος, για τον οποίο περισσεύουν οι επιθετικοί και αντικειμενικοί προσδιορισμοί, δεν μπορεί να μπει κάτω από κάποια συγκεκριμένη ταμπέλα. Είναι ποπ, είναι ροκ, είναι εκ των πατεράδων του έντεχνου τραγουδιού, είναι κάτι άλλο. Ο ίδιος, σε συνέντευξή του, το 1972, δήλωνε «Είμαι Ελλην που παίζει ροκ». Πριν 53 χρόνια, η παραπάνω δήλωση ήταν αρκετή για να τον «τοποθετήσει» σε κάποιο μονοπάτι. Το έργο του όμως είναι τέτοιο που και το «ροκ», δεν μοιάζει αρκετό ώστε να τον περιγράψει.
Η τραγουδοποιία του, ήταν της δεκαετίας του ΄70 σαφώς ροκ, αλλά ο Διονύσης Σαββόπουλος πάντρεψε την μουσική του με την παράδοση, το λαϊκό τραγούδι. Δεν ήταν όμως ούτε λαϊκός, ούτε παραδοσιακός. Ηταν αυτόνομος και ανεξάρτητος, βούτηξε στα παραπάνω είδη, τα «διάβασε» με τον δικό του τρόπο, τα «αναβάφτισε» και τα παρέδωσε στους ακροατές του. Στο κοινό. Τόσο στο «συνομήλικο» ώστε και στο νεότερο.
Γνώριζε να διεγείρει, κυρίως μέσω των στίχων του, να προκαλεί συζητήσεις ενώ οι απόψεις του, πέρασαν από χίλια μύρια κύματα. Δικαίως ή αδίκως δεν έχει σημασία στην παρούσα συγκυρία. Αυτό που έχει σημασία είναι το (πολύπλευρο) έργο του Διονύση Σαββόπουλου, στο οποίο είχε πάντα τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Στίχοι, μουσικοί και μουσική όλα δικά του (ως επί το πλείστον). Όχι για λόγους μονομανίας αλλά επειδή ήθελε όλα να έχουν την δική του άποψη.
Όπως όταν διαφώνησε με τους υπεύθυνους της απόδοσης της μουσικής του στους «Αχαρνής» του Αριστοφάνη το 1976 στο Θέατρο Τέχνης. Ως εκ τούτου έκανε την δική του παράσταση με τίτλο «Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια» σε υπόγειο της Πλάκας. Μαζί του τότε τραγουδούσαν, μεταξύ άλλων, οι Σάκης Μπουλάς, Νίκος Παπάζογλου, Μανώλης Ρασούλης, Μελίνα Τανάγρη, Νίκος Ζιώγαλας και Βαγγέλης Ξύδης.
Νωρίτερα στις αρχές της δεκαετίας του 70, ο Διονύσης Σαββόπουλος συνεργάστηκε με την Δόμνα Σαμίου στο Ροντέο και το Κύτταρο, μια συνεργασία που μένει στην ιστορία. Μοναδική και η συνεργασία του με την Σωτηρία Μπέλλου, στο «Ζεϊμπέκικο» («Με αεροπλάνα και βαπόρια»). Λαϊκό φυσικά τραγούδι, του 1972, σε στίχους, μουσική και ερμηνεία του ιδίου, το οποίο περιλαμβάνεται στο «Βρώμικο ψωμί)». Αργότερα, το 1975, επανακυκλοφόρησε στο άλμπουμ «10 χρόνια κομμάτια» με ερμηνεύτρια τη Σωτηρία Μπέλλου και τον Σαββόπουλο να ακολουθεί σε δεύτερη φωνή. Μόλις ολοκληρώθηκε η ηχογράφηση του τραγουδιού, η Σωτηρία Μπέλλου απευθυνόμενη στο Διονύση Σαββόπουλο, του είπε: «Αχ Διονύση, με έκανες και τραγουδάω ποπ».
Στο ταξίδι σε αυτά τα εξήντα χρόνια, ήταν τόσο ο οργανωτής όσο και ο ξεναγός. Οικοδεσπότης αλλά και προσκεκλημένος, σε αυτό το ταξίδι. Ταξίδι γεμάτο χρώματα, ιστορίες και μελωδίες που άγγιξαν και ένωσαν χιλιάδες καρδιές και ζωές, με τον πρωτοποριακό, τολμηρό του στίχο, τις μουσικές του συνθέσεις, και τη χαρακτηριστική του φωνή όλο γλύκα και τραχύτητα, σαν το βλέμμα και τις απόψεις του- που τόσο συχνά έχουν δεχθεί κριτική τόσο από το κοινό όσο, ή και κυρίαρχα, από τον ίδιο. Στους δε στίχους του, το πολιτικό, ρομαντικό, αλλά και σκωπτικό περιεχόμενο είναι πάντοτε (όχι κατ΄ ανάγκην ταυτοχρόνως) παρών.
Διονύσης Σαββόπουλος: Η πορεία του
Ο Διονύσης Σαββόπουλος, γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη, στις 2 Δεκεμβρίου 1944 ενώ οι προγονοί του ήταν από την Κωνσταντινούπολη και τη Φιλιππούπολη. Το 1963 αποφάσισε να φύγει (γιατί οι γονείς του, όπως είπε, δεν τον άφηναν να ασχοληθεί με τη μουσική) και «κατέβηκε» στην Αθήνα κάνοντας ωτοστόπ σε ένα φορτηγό (που έγινε και ο τίτλος του πρώτου του δίσκου), εγκαταλείποντας τις νομικές του σπουδές για χάρη της τέχνης.
Άρχισε αμέσως την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία κάνοντας παράλληλα και άλλες δουλειές και ήταν πάντοτε κοινωνικά ενεργός και έντονα επιδραστικός, με τον δικό του ιδιαίτερο, ειλικρινή, τολμηρό, αιρετικό και αλληγορικό λόγο. Άρχισε τη σταδιοδρομία του το 1964 με εμφανίσεις σε νυχτερινά κέντρα μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη και τον Μάνο Λοΐζο. Κατά τη διάρκεια της Χούντας φυλακίστηκε δύο φορές για τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1967. Έχει παρουσιάσει το 1986-1987 τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι», ταράζοντας τα νερά. Μουσικά και τηλεοπτικά.
Πρωτότυπη και υφολογικά αταξινόμητη η μουσική του αποτέλεσε από μόνη της ξεχωριστό «είδος». Οι σύγχρονοι και παραδοσιακοί ρυθμοί συναντήθηκαν στο έργο με την ιδιότυπη στιχουργία του που διεισδύει στα κοινωνικά/πολιτικά δρώμενα. Με στοιχεία από τον Φρανκ Ζάππα, τον Μπομπ Ντύλαν, ενίοτε και την ιταλική σχολή, ο Διονύσης Σαββόπουλος ήταν ο αγαπημένος τροβαδούρος – για πολλούς -της γενιάς του. Μεγάλωναν μαζί του, σαν να τον ακολουθούσαν. Αλλαζε απόψεις εκείνος άλλαζαν και εκείνοι. Ροκ ο Διονύσης ροκ και εκείνοι. Παραδοσιακός ο Σαββόπουλος το ίδιο και εκείνοι. Λαϊκό ο «Νιόνιος», λαϊκοί και εκείνοι. Επαναστάτης ο ίδιος, επαναστάτες και εκείνοι. Με το πέρασμα των χρόνων και στον βαθμό που η εξέλιξη δεν είναι μόνο ευθύγραμμη, αλλά και σπειροειδής, όταν άλλαζε θέσεις και απόψεις ο Σαββόπουλος άλλαζαν και εκείνοι (πολλοί) Δεν ήταν ότι τους καθοδηγούσε. Ούτε ήθελε ούτε θα μπορούσε, άλλωστε. Ηταν ο συγχρονισμός της γενιάς εκείνης που ξεκίνησε με τα υψηλότερα ιδανικά και κατέληξε όπως και όπου κατέληξε.
Διονύσης Σαββόπουλος: Η αγάπη του για τη Θεσσαλονίκη
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι 14 κύκλοι τραγουδιών του, 6 άλμπουμ συναυλιών, οι μουσικές του για το θέατρο και τον κινηματογράφο, οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές του, τα βιβλία του και οι συνεντεύξεις του, αποτελούν το σάουντρακ – κυρίως – της γενιάς του. Οσο για την σχέση του με την Θεσσαλονίκη, ας αφήσουμε τον ίδιο να την περιγράψει.
«Γεννήθηκα μέσα στα Δεκεμβριανά του ’44. Η πόλη ήταν ανάστατη. Οι συγκοινωνίες είχαν διαλυθεί. Η μάνα μου ετοιμόγεννη μεταφέρθηκε στην καλαθούνα μιας μοτοσικλέτας του ΕΛΑΣ. Πολλά χρόνια μετά, ξαναγύρισα στην οδό Ζάννα όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα – όλα ήταν αλλαγμένα… Ανηφορίζοντας στον δρόμο ένιωσα μια παραίσθηση που κράτησε λίγα δευτερόλεπτα. Σαν να πάτησε το πόδι μου σε μια λακκούβα και μια κοτρώνα, που υπήρχαν βέβαια, αλλά κάτω από την άσφαλτο. Ήταν αρκετό να γεμίσω με μια παράξενη χαρά και αισιοδοξία. Διότι για άλλη μια φορά η Θεσσαλονίκη μου, όχι, δεν ήταν μια χαμένη Ατλαντίδα, αλλά ένας κόσμος παλλόμενος, που θαρρείς σε παρακολουθεί, με παρακολουθεί, αποκαθιστώντας τη χαμένη ενότητα του βίου μου και το σκορποχώρι της ψυχής μου. Παρόλη την εξέλιξη, τον οικοδομικό οργασμό, τις μόδες που ήλθαν και παρήλθαν, η Θεσσαλονίκη ως πνευματικότητα είναι πάντα η γενέθλια γη των ονείρων μου. Ένας τόπος ακύμαντου φωτός που θα πυροδοτεί πάντα την λαχτάρα μου για μιαν απόλυτη αρμονία».
Οσο για τους λόγους της ξενιτιάς του, από την γενέτειρά του, σημειώνει τα εξής: «Εγώ όταν έφυγα, δεν υπήρχε εδώ ούτε ένα στούντιο για να γράψω δίσκο, ούτε ένα κέντρο για ρεπερτόριο σαν το δικό μου. Ξενιτεύτηκα. Η Αθήνα για μένα ήταν μια έρημος, αλλά μέσα σ’ αυτή την έρημο γνώρισα τη γυναίκα μου, γεννήσαμε τα παιδιά μας, βρήκα το κοινό μου. Δεν μπορώ να πω ότι δεν αγάπησα την Αθήνα. Όσο κι αν ακούγεται, όμως, παράδοξο, η Αθήνα μου έδωσε τη Θεσσαλονίκη, ως απωλεσθέντα παράδεισο. Μου έδωσε την αναγκαία απόσταση (…) Μεγάλωσα μέσα στην πνευματική ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης, διαβάζοντας και συναναστρεφόμενος τον Αλέξη Ασλάνογλου, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον Μανώλη Αναγνωστάκη, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Νίκο-Γαβριήλ Πεντζίκη. Είμαι μαθητής αυτής της σχολής, σ’ αυτήν θέλω να ανήκω και σαν μαθητής αυτής της σχολής άσκησα την όποια επιρροή μου στο Ελληνικό τραγούδι και στους νεότερους».
Άλμπουμ όπως τα «Φορτηγό», «Περιβόλι του τρελλού», «Μπάλλος», «Βρώμικο ψωμί», «10 χρόνια κομμάτια», «Ρεζέρβα», «Τραπεζάκια έξω», «Το κούρεμα» δεν έχουν μείνει μόνο στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού αλλά και στην συλλογική μνήμη. Είτε ακούει κάποιος Σαββόπουλο είτε όχι.
Προσωπική δισκογραφία του Διονύση Σαββόπουλου (36 προσωπικοί δίσκοι & 29 επανεκδόσεις)
ΦΟΡΤΗΓΟ, 1966, LYRA
ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΟΥ ΤΡΕΛΛΟΥ, 1969, LYRA
ΜΠΑΛΛΟΣ, 1971, LYRA
ΤΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΨΩΜΙ, 1972, LYRA
10 ΧΡΟΝΙΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ, 1975, LYRA
HAPPY DAY, soundtrack, 1976, LYRA
ΑΧΑΡΝΗΣ, 1977, LYRA
Η ΡΕΖΕΡΒΑ, 1979, LYRA
20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΡΟΜΟΣ, live recording, 1983, LYRA
ΤΡΑΠΕΖΑΚΙΑ ΕΞΩ, 1983, LYRA
ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, 1987, MINOS
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ
live recording, 1988, ΣΕΙΡΙΟΣ
ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ, 1989, POLYDOR
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ’63 – ’89, live recording, 1990, POLYDOR
ΜΗ ΠΕΤΑΞΕΙΣ ΤΙΠΟΤΑ!, 1994, POLYDOR
Ο ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΙΝ ΤΟ ‘ΦΟΡΤΗΓΟ’, συλλογή, 1996, LYRA
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α’, από θεατρική παράσταση, 1996, POLYDOR
Ο ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΗΝ LYRA, συλλογή, 1997, LYRA
ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ, live recording, 1997, POLYGRAM
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, 1997, MERCURY
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΕΓΡΑΨΑ ΓΙΑ ΦΙΛΟΥΣ, 1998, MERCURY
ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ, live recording, 1999, ΔΙΦΩΝΟ
Ο ΧΡΟΝΟΠΟΙΟΣ, 1999, MERCURY
ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, επανέκδοση, 2001, MINOS
ΣΑΒΒΟΡΑΜΑ, live recording, 2001, MERCURY
ΣΑΒΒΟΡΑΜΑ, DVD, 2003, MERCURY
ΤΑ 45αρια, συλλογή, 2005, LYRA
ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, επανέκδοση, 2005, MINOS
20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΡΟΜΟΣ, επανέκδοση, 2007, LYRA
Ο ΠΥΡΗΝΑΣ, live recording, 2007, LYRA
ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΟΥ ΤΡΕΛΛΟΥ, επανέκδοση, 2007, LYRA
Η ΡΕΖΕΡΒΑ, επανέκδοση, 2007, LYRA
ΦΟΡΤΗΓΟ, επανέκδοση, 2007, LYRA
10 ΧΡΟΝΙΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ, επανέκδοση, 2007, LYRA
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, επανέκδοση, 2008, EMI
ΤΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΨΩΜΙ, επανέκδοση, 2008, LYRA
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, επανέκδοση, 2008, EMI
ΤΡΑΠΕΖΑΚΙΑ ΕΞΩ, επανέκδοση, 2008, LYRA
ΜΠΑΛΛΟΣ, επανέκδοση, 2008, LYRA
Ο ΣΑΜΑΝΟΣ, 2008, LYRA (σ.σ. με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου)
ΑΧΑΡΝΗΣ, επανέκδοση, 2008, LYRA
ΤΑ 45αρια, συλλογή, 2009, LYRA
ΜΑΣ ΒΑΡΑΝΕ ΝΤΕΦΙΑ, συλλογή, 2009, ΤΟ ΒΗΜΑ
HAPPY DAY, επανέκδοση, 2009, LYRA
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 1, 2011, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 2, 2011, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 3, 2011, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 4, 2011, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, επανέκδοση, 2013, COBALT
ΑΧΑΡΝΗΣ, live recording, 2014, SuiGeneris
ΣΑΒΒΟΡΑΜΑ, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΣΗΚΩ ΨΥΧΗ ΜΟΥ ΔΩΣΕ ΡΕΥΜΑ, επανέκδοση, 2016, FEELGOOD
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α’, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ’63 – ’89, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΜΗ ΠΕΤΑΞΕΙΣ ΤΙΠΟΤΑ!, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ, επανέκδοση, 2016, COBALT
Ο ΧΡΟΝΟΠΟΙΟΣ, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΣΗΚΩ ΨΥΧΗ ΜΟΥ ΔΩΣΕ ΡΕΥΜΑ, live recording, 2016, FEELGOOD
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, επανέκδοση, 2016, COBALT
ΤΡΑΠΕΖΑΚΙΑ ΕΞΩ, επανέκδοση, 2021, MLK
ΤΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΨΩΜΙ, επανέκδοση, 2024, LYRA
ΜΠΑΛΛΟΣ, επανέκδοση, 2024, MLK
ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΟΥ ΤΡΕΛΛΟΥ, επανέκδοση, 2024, MLK
ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, επανέκδοση, 2025, COBALT
10 ΧΡΟΝΙΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ, επανέκδοση, 2025, MLK
