Κρίσιμες θα είναι οι επόμενες ώρες για την εκεχειρία στη Γάζα. Από τη μία πλευρά, η πολυαναμενόμενη ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, που έχει προγραμματιστεί για τη Δευτέρα, αποτελεί μια σπάνια αχτίδα ελπίδας ύστερα από δύο χρόνια αιματηρών συγκρούσεων στον παλαιστινιακό θύλακα. Από την άλλη πλευρά, υψίστης σημασίας κρίνεται και επίσκεψη του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στο Τελ Αβίβ.
Παρόλα αυτά, η προσωρινή κατάπαυση του πυρός κρίνεται εύθραυστη και οι προκλήσεις για τη μετάβαση σε μία διαρκή ειρήνη στην περιοχή είναι πολλές. Όμως, αυτό δεν εμποδίζει τον ισραηλινό και τον παλαιστινιακό λαό να παίρνει μία ανάσα αισιοδοξίας.
Η ανταλλαγή των ομήρων
Η επικείμενη απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων από τη Χαμάς — προγραμματισμένη για τη Δευτέρα — αποτελεί μια κρίσιμη διαπραγματευτική στιγμή.
Σύμφωνα με πληροφορίες της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», η Χαμάς κατέχει 48 ισραηλινούς ομήρους, εκ των οποίων εκτιμάται, ότι περίπου 20 είναι εν ζωή. Βάσει της συμφωνίας που έχει υπογραφθεί και από τις δύο πλευρές, η παλαιστινιακή οργάνωση υποχρεούται να απελευθερώσει τους ζωντανούς εντός 72 ωρών από τη στιγμή της επικύρωσης της συμφωνίας. Το Ισραήλ, ανταποδίδοντας, θα απελευθερώσει σχεδόν 2.000 Παλαιστίνιους κρατουμένους, ενώ πολλοί θα εξοριστούν σε γειτονικές χώρες.
Ωστόσο, η Χαμάς θέτει όρους για τον κατάλογο των κρατουμένων που θα απελευθερωθούν. Ζητά την παρουσία στις λίστες σημαντικών ονομάτων, όπως οι Μαρουάν Μπαργκούτι, Άχμεντ Σααντάτ και άλλων ηγετικών εκπροσώπων. Επιπλέον, στις διαπραγματεύσεις προστίθεται και η διεκδίκηση για επιστροφή ορισμένων σορών. Όσο οι συζητήσεις κορυφώνονται πληροφορίες αναφέρουν ότι οι ζωντανοί όμηροι έχουν συγκεντρωθεί στη Γάζα και ότι η Χαμάς θα συνεδριάσει την αυγή της Δευτέρας για να οριστικοποιήσει τη σειρά απελευθέρωσης.
Μετά την απελευθέρωση των ομήρων, η παλαιστινιακή οργάνωση χάνει μεγάλο μέρος του μοχλού πίεσης που κατείχε. Γεγονός που μπορεί να αποδυναμώσει τη θέση της στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις.
Ακόμα, η Χαμάς σκοπεύει να παραδώσει τον «βαρύ οπλισμό» στην Παλαιστινιακή Αρχή, διατηρώντας μόνο ελαφριά όπλα για συμβολικούς λόγους, ενώ διεθνείς δυνάμεις θα επιβλέπουν τη διαδικασία σταθεροποίησης.
Η αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων και η ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα
Η συμφωνία προβλέπει επίσης τη μερική αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα, τη διευκόλυνση της εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας, με στόχο την αποκατάσταση ροών σε προπολεμικά επίπεδα και την επανέναρξη του συντονισμού από πλευράς Ηνωμένων Εθνών, καθώς και συμμετοχή διεθνών δυνάμεων σταθεροποίησης.
Ωστόσο, μέσα σε αυτές τις προβλέψεις η Δυτική Όχθη δεν συμπεριλαμβάνεται με σαφή τρόπο. Ουσιαστικά, πρόκειται, για έναν χώρο, όπου ο ισραηλινός εποικισμός και οι εντάσεις παραμένουν ενεργές, ενώ δεν αποκλείεται να μετατραπεί σε ένα πεδίο κλιμάκωσης.
Για αυτό και η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις, ενώ υπάρχει έντονη διπλωματική κινητικότητα.
Οι ΗΠΑ και οι διεθνείς οργανώσεις
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο, ανακοίνωσαν τη δημιουργία ενός Κέντρου Πολιτικο-Στρατιωτικού Συντονισμού (CMCC) και την αποστολή 200 στρατιωτικών στο Ισραήλ, χωρίς όμως να επιχειρηθεί αμερικανική παρουσία εντός της Γάζας.
Παράλληλα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να επισκεφθεί την Ιερουσαλήμ και τη σύνοδο ειρήνης στο Σαρμ ελ Σέιχ, επιχειρώντας να διασφαλίσει τη συνέχιση της εκεχειρίας στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου 20 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου. Επίσης, ο ρόλος της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Τουρκίας θα είναι κρίσιμος για την επιτυχία της συμφωνίας και την παροχή βοήθειας.
Τα αγκάθια παραμένουν
Σε αυτό το πλαίσιο, οι δυσκολίες είναι ακόμα πολλές για να διατηρηθεί η ειρήνη. Τα εμπόδια που παραμένουν είναι αρκετά, αλλά όχι και απροσπέλαστα:
- Η απώλεια διαπραγματευτικού κεφαλαίου για τη Χαμάς μετά την ανταλλαγή.
- Η μη ενσωμάτωση της Δυτικής Όχθης στην ίδια διαδικασία — που ανοίγει το ενδεχόμενο νέων συγκρούσεων.
- Η εξάρτηση από τη διεθνή πίεση και μεσολάβηση (Αίγυπτος, Τουρκία, ΗΠΑ).
- Η ιστορική εμπειρία ότι εκεχειρίες στη Μέση Ανατολή συχνά καταρρέουν.
- Η εφαρμογή των όρων, η διαφάνεια, η παροχή βοήθειας και η επανόρθωση υποδομών στη Γάζα.
Οι δυσλειτουργίες, οι καθυστερήσεις, οι εσωτερικές αντιστάσεις και οι παραβιάσεις μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την όποια πρόοδο.
Αντίστοιχα, για να επιλυθούν οι δυσλειτουργίες και να περάσει η περιοχή από μια πληγωμένη εκεχειρία σε βιώσιμη ειρήνη, απαραίτητα είναι:
- η συστηματική εφαρμογή και διεθνής εποπτεία, ώστε να αποτραπούν παραβιάσεις.
- η ολοκληρωμένη πολιτική λύση που περιλαμβάνει και τη Δυτική Όχθη, όχι μόνο τη Γάζα.
- η ανάπτυξη και ανοικοδόμηση στη Γάζα με διαφάνεια και δίκαιη διάθεση πόρων.
- η συμμετοχή όλων των πλευρών — ΗΠΑ, περιφερειακές δυνάμεις και διεθνείς οργανισμοί.
- η ενίσχυση μηχανισμών εμπιστοσύνης, με ουσιαστικά βήματα ειρήνης και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Προκλήσεις στη διεθνή διάσταση και στην κοινή γνώμη
Την ίδια ώρα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κοινή γνώμη παρουσιάζει αξιοσημείωτη μεταστροφή. Δημοσκόπηση των New York Times και του Siena College αποκαλύπτει ότι, για πρώτη φορά, περισσότεροι Αμερικανοί πολίτες δηλώνουν συμπάθεια προς τους Παλαιστίνιους (42%) παρά προς τους Ισραηλινούς (37%). Η τάση αυτή είναι πιο έντονη στις νεότερες ηλικίες και στους Δημοκρατικούς, ενώ το 60% των ερωτηθέντων ζητά τον τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Γάζα.
Οι μεταβολές στη στάση κοινοτήτων και η μετατόπιση της αμερικανικής κοινής γνώμης υπέρ των Παλαιστινίων, δημιουργούν πρόσθετες πιέσεις και δυναμικές στο πεδίο της διπλωματίας. Αυξάνουν τις πιέσεις στο πολιτικό καθεστώς των ΗΠΑ και ενισχύουν την ανάγκη για μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση στην περιοχή.
Η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην εκεχειρία και τη σταθερή ειρήνη στη Γάζα
Η συμφωνία για την ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων είναι αναμφίβολα ένα ιστορικό ορόσημο, αλλά δεν επαρκεί από μόνη της για να διασφαλίσει μακροπρόθεσμη σταθερότητα. Η επιτυχία της θα κριθεί όχι μόνο από την άμεση εφαρμογή της, αλλά και από τη δυνατότητα των εμπλεκόμενων πλευρών και της διεθνούς κοινότητας να οικοδομήσουν ένα πολιτικό πλαίσιο που θα αποτρέπει τις συγκρούσεις και θα προωθεί τη συμβίωση.
Ειδικότερα, το κλειδί για τη βιώσιμη ειρήνη δεν είναι μόνο η εφαρμογή των στρατιωτικών όρων της εκεχειρίας, αλλά η πολιτική ένταξη όλων των παλαιστινιακών εδαφών σε μια ενιαία στρατηγική λύση, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση. Σημαντική κρίνεται και η καλλιέργεια εμπιστοσύνης, τόσο μεταξύ των δύο πλευρών, όσο και στην κοινωνία των πολιτών.
Η ιστορία της Μέσης Ανατολής έχει δείξει ότι οι εκεχειρίες είναι συχνά εύθραυστες και ευάλωτες σε παραβιάσεις, για αυτό και το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: Πώς μπορεί η ειρήνη στη Λωρίδα της Γάζας να είναι μακροχρόνια;
