Η Δανία σκοπεύει να καταβάλει αποζημιώσεις στις γυναίκες της Γροιλανδίας στις οποίες τοποθετήθηκαν αντισυλληπτικά σπιράλ (ενδομήτρια σπειράματα) από δανούς γιατρούς, καθώς και σε άλλα άτομα που υπέστησαν «συστηματική διάκριση λόγω της γροιλανδικής τους καταγωγής», όπως δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρέντερικσεν.
Η κίνηση χαρακτηρίζεται ιστορική για τη σχέση Κοπεγχάγης και Νουούκ. Η Μέτε Φρέντερικσεν δήλωσε ότι θα συζητήσει ένα προγραμματισμένο «ταμείο συμφιλίωσης» κατά την επίσκεψή της στη Γροιλανδία την Τετάρτη (24/09), στο πλαίσιο εκδήλωσης με αφορμή την επίσημη συγγνώμη της Δανίας για το σκάνδαλο των ενδομήτριων σπειραμάτων (IUD).
Σε δήλωση που εξέδωσε το γραφείο της, η κυβέρνηση δήλωσε ότι επιθυμεί «να δημιουργήσει ένα ταμείο συμφιλίωσης που θα μπορεί να παρέχει ατομική οικονομική αποζημίωση στις γυναίκες της Γροιλανδίας που εμπλέκονται στην υπόθεση του IUD και σε άλλους Γροιλανδούς που υπέστησαν συστηματική διάκριση επειδή είναι Γροιλανδοί».
Σχεδόν ταυτόχρονα χρονικά, η η δανική εθνική επιτροπή προσφυγών ανακοίνωσε ότι ανακαλεί την απόφαση να χωρίσει μια μητέρα από τη Γροιλανδία από τη νεογέννητη κόρη της, σε μια υπόθεση που συγκλόνισε για τα δικαιώματα των Ινουίτ.
Τα παράνομα τεστ «γονικής ικανότητας»
Η 18χρονη Ivana Nikoline Brønlund, η οποία τον περασμένο μήνα χωρίστηκε από την κόρη της μία ώρα μετά τη γέννησή της, μετά από τεστ «γονικής ικανότητας» που έχουν από καιρό επικριθεί ως ρατσιστικά, δήλωσε ότι ήταν «εντελώς άφωνη».
Έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Η καρδιά μου είναι και πάλι ολόκληρη. Πόσο ανυπομονώ να κρατήσω την αγαπημένη μου κόρη στην αγκαλιά μου».
Η υπόθεση της Brønlund ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον νέο νόμο που απαγορεύει τα τεστ «γονικής επάρκειας» (FKU) για οικογένειες γροιλανδικής καταγωγής. Οι Αρχές είχαν ενημερώσει την Brønlund ότι το μωρό της αφαιρέθηκε, εξαιτίας του τραύματος που υπέστη από τον θετό της πατέρα, ο οποίος εκτίει ποινή φυλάκισης για σεξουαλική κακοποίηση σε βάρος της.
Παρά το γεγονός ότι γεννήθηκε στη Γροιλανδία από γονείς γροιλανδικής καταγωγής, ο δήμος φέρεται να της είπε ότι «δεν είναι αρκετά Γροιλανδή», ώστε να υπάγεται στον νέο νόμο, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον περασμένο Μάιο.
Η υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων της Δανίας, Σόφι Χέστορπ Άντερσεν, δήλωσε «ανήσυχη» και ζήτησε εξηγήσεις από τον δήμο Χόγιε-Τάαστροπ, που έλαβε την επίμαχη απόφαση. Η υπόθεση έχει προκαλέσει διαδηλώσεις σε Γροιλανδία, Δανία, Ισλανδία και Βόρεια Ιρλανδία, με τους ακτιβιστές να κάνουν λόγο για «φρικιαστική» πρακτική εις βάρος των Γροιλανδών.
Η μητέρα του παιδιού περιέγραψε με δάκρυα στα μάτια τη μοναδική φορά που της επετράπη να δει το μωρό της για μία ώρα, χωρίς να μπορεί να το αγκαλιάσει ή να το φροντίσει. Τόνισε ότι το παιδί της αφαιρέθηκε λόγω τραυμάτων που υπέστη στην παιδική της ηλικία, κάτι που, όπως λέει, δεν θα έπρεπε να αποτελεί αιτία τιμωρίας.
Η «μαζική στείρωση» 4.500 γυναικών
Το σκάνδαλο με τα ενδομήτρια σπειράματα και τα τεστ «γονικής ικανότητας» έφεραν τα τελευταία χρόνια στο προσκήνιο την τρέχουσα και ιστορική μεταχείριση της Γροιλανδίας από τη Δανία, η οποία παραμένει μέρος της δανικής κοινοπολιτείας μετά την παύση της αποικιοκρατίας το 1953.
Πιστεύεται ότι 4.500 γυναίκες και κορίτσια, μερικά από τα οποία ήταν μόλις 12 ετών την εποχή εκείνη, υποβλήθηκαν σε τοποθέτηση ενδομήτριων σπειραμάτων χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεσή τους μεταξύ 1966 και 1970 από δανούς γιατρούς, σε μια προφανή προσπάθεια να μειωθεί ο πληθυσμός της Γροιλανδίας.
Σε κάποιες περιπτώσεις, τοποθετήθηκαν σπιράλ που ήταν υπερβολικά μεγάλα για τα σώματα των κοριτσιών, με συνέπεια να προκληθούν σοβαρές επιπλοκές- ακόμη και στειρότητα. Άλλες γυναίκες δεν γνώριζαν ότι τους είχαν τοποθετηθεί σπιράλ, μέχρι να τους το αποκαλύψουν αργότερα γυναικολόγοι.
Η κυβέρνηση της Γροιλανδίας εκτιμά ότι έως τα τέλη του 1969 τουλάχιστον στο 35% των γυναικών της περιοχής είχε τοποθετηθεί σπιράλ.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Múte B Egede, χαρακτήρισε τις ενέργειες της Δανίας ως «γενοκτονία». Η Μέτε Φρέντερικσεν ζήτησε επίσημα συγγνώμη για το σκάνδαλο τον Αύγουστο του 2025.
«Εκ μέρους της Δανίας, ζήτησα συγγνώμη από τις γυναίκες που επηρεάστηκαν από την υπόθεση IUD και για τις αποτυχίες για τις οποίες η Δανία είναι υπεύθυνη, όπου οι Γροιλανδοί έχουν συστηματικά αντιμετωπιστεί διαφορετικά και κατώτερα από άλλους πολίτες», είπε.
«Ανυπομονώ για την ευκαιρία να επαναλάβω την επίσημη συγγνώμη στο Νουούκ μαζί με τον πρόεδρο του κοινοβουλίου της Γροιλανδίας. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε ό,τι έχει συμβεί, αλλά μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για συμφιλίωση με το παρελθόν».
Τα θύματα του σκανδάλου υποδέχτηκαν με ανακούφιση την ανακοίνωση. Η Μπούλα Λάρσεν, μία από τις 143 γυναίκες που μήνυσαν το δανικό κράτος ζητώντας 45 εκατομμύρια κορώνες Δανίας για αυτό που περιγράφουν ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, δήλωσε ότι εξακολουθεί να περιμένει νέα για την υπόθεσή τους, αλλά ότι η τελευταία ανακοίνωση αποτελεί ένδειξη προόδου.
«Φαίνεται ότι η Δανία είναι πρόθυμη να καταβάλει προσπάθειες για να αναγνωρίσει ότι το κράτος έχει παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματά μας», δήλωσε στην εφημερίδα Guardian.
Η Aviaja Fontain, στη μητέρα της οποίας τοποθετήθηκε ένα ενδομήτριο σπιράλ στην ηλικία των 14 ετών χωρίς να το γνωρίζει, είπε ότι η ανακοίνωση την έκανε να νιώσει σαν «να κέρδισαν τελικά».
«Μετά από τρία χρόνια αγώνων, το γεγονός ότι δημιουργείται ένα ταμείο, μοιάζει σαν να αναγνωρίζει η Δανία ότι παραβίασαν τα ανθρώπινα δικαιώματά μας. Και επειδή η δανική κυβέρνηση αναγνωρίζει επιτέλους αυτό που έκαναν, η πληγή μου γίνεται μικρότερη. Αλλά η πληγή μου δεν θα επουλωθεί ποτέ, γιατί θα την κουβαλάμε για το υπόλοιπο της ζωής μας».
Με πληροφορίες από The Guardian και BBC.
