Καθώς οι μέρες από την τριμερή συνάντηση στον Λευκό Οίκο μεταξύ Ντόναλντ Τραμπ, Νικόλ Πασινιάν και Ιλχάμ Αλίγιεφ περνούν, τόσο πιο ξεκάθαρη γίνεται η στόχευση της συμφωνίας που υπεγράφη, αλλά και οι νέες ισορροπίες και κίνδυνοι που αυτή δημιουργεί στην ευαίσθητη περιοχή του Καυκάσου.

Στα χαρτιά, στις 8 Αυγούστου 2025, υπεγράφη μια προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, δύο χωρών που η σύγκρουση τους, από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά, καθόρισε σε σημαντικό βαθμό τις ισορροπίες στην περιοχή. Πρακτικά όμως θα έχει σοβαρές γεωπολιτικές προεκτάσεις αν τελικά εφαρμοστούν όσα προβλέπει.

Οι ΗΠΑ διαλύουν την Ομάδα του Μινσκ

Σε αυτήν, εκτός των άλλων, προβλέπεται η διάλυση της Ομάδας του Μινσκ του Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), στην οποία συμμετείχαν Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ και η οποία δρούσε ως βασικός μεσολαβητής για τις σχέσεις των δύο πλευρών.

Με την νέα συμφωνία Γαλλία και Ρωσία ουσιαστικά χάνουν την δυνατότητα να παρεμβαίνουν στις εξελίξεις μέσω αυτού του σχήματος.

Μπορεί όντως η Ομάδα του Μινσκ εδώ και αρκετά χρόνια να είχε ουσιαστικά ατονήσει, όπως τόσο η Ρωσία, όσο και οι ΗΠΑ υποστήριζαν, αλλά διατηρούσε εδώ και τρεις δεκαετίες μια… πολυεθνική μεσολάβηση σύμφωνη με τα «πρότυπα» της μεταπολεμικής και μεταψυχροπολεμικής διεθνούς τάξης.

Η διάλυση της Ομάδας του Μινσκ, θα σημάνει αυτομάτως με βάση την συμφωνία αυτή, ότι βασικός ρυθμιστής στον Καύκασο -περιοχή γνωστή και ως πίσω αυλή της Ρωσίας- θα είναι πλέον οι ΗΠΑ

Η Διαδρομή Τραμπ για την ειρήνη…

Ο ρόλος των ΗΠΑ γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρος και με την σημαντικότερη πρόβλεψη της -προκαταρκτικής- συμφωνίας ειρήνης (θα ακολουθήσουν διαβουλεύσεις και κινήσεις για μια οριστική συμφωνία η οποία θα πρέπει και να επικυρωθεί). Την παραχώρηση αποκλειστικών δικαιωμάτων ανάπτυξης ενός από τους σημαντικότερους εμπορικούς δρόμους της περιοχής σε ένα κονσόρτιουμ αμερικανικών εταιρειών για 99 χρόνια.

Ο διάδρομος που μέχρι πρότινος ήταν γνωστός ως Ζανγκενζούρ, θα λέγεται πλέον «Διαδρομή Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία» (TRIPP) και όταν -και αν- ολοκληρωθεί θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα (εξκλάβιο) του Ναχιτσεβάν, μέσω της επαρχίας Σιουνίκ της Αρμενίας ακριβώς δίπλα στα σύνορα με το Ιράν.

Με αυτόν τον τρόπο η Ουάσινγκτον, θα ελέγχει μια κομβική περιοχή (περίπου 40 χιλιόμετρα μήκος) για το εμπόριο μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, μπαίνοντας ουσιαστικά «σφήνα» ανάμεσα στην Ρωσία και το Ιράν και εξασφαλίζοντας έναν εμπορικό δρόμο που συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχιτσεβάν, το οποίο συνορεύει με την… Τουρκία.

… Και η Τουρκία

Η Τουρκία που συνέβαλε σημαντικά στην επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν στην σύγκρουση με την Αρμενία για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, η οποία έληξε το 2023 με την προσάρτηση του Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, έπειτα από σχεδόν 30 χρόνια έντασης, σκοτωμών και θηριωδιών, στήριζε εδώ και χρόνια την ανάπτυξη του διαδρόμου Ζανγκενζούρ.

Η τουρκική πολιτική ηγεσία μετά από την προσάρτηση του Καραμπάχ πήρε ανοιχτά πρωτοβουλία υπέρ της ανάπτυξης του διαδρόμου αυτού. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν πίεζε προς αυτή την κατεύθυνση γιατί η ανάπτυξη αυτού του διαδρόμου σύμφωνα με το αφήγημα του «θα ένωνε τον Τουρκόφωνο κόσμο».

Πρακτικά η τουρκική ηγεσία εξασφαλίζει ότι το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία (και η Αρμενία με την οποία τα τελευταία δύο χρόνια η Άγκυρα έχει ξεκινήσει μια σοβαρή προσπάθεια σύγκλισης) θα ελέγχουν -πλέον με μεσάζοντα τις ΗΠΑ- ένα κομβικό κομμάτι της εμπορικής διαδρομής που είναι γνωστή ως «Μέσος Διάδρομος» ή πιο επίσημα ως «Διακασπιακή Διεθνής Οδός Μεταφορών».

Η Ρωσία έχασε την ευκαιρία της

Η ιδέα της ανάπτυξης του διαδρόμου αυτού δεν είναι φυσικά μόνο του Ερντογάν και του Αλίγιεφ. Πριν ο Τραμπ αναλάβει… το έργο (την συμφωνία για το οποίο διαπραγματεύτηκε ο αγαπημένος άνθρωπος του Αμερικαού προέδρου για τέτοιες δουλειές ο μεγιστάνας του real estate Στιβ Γουίτκοφ), Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία είχαν εναποθέσει τις ελπίδες του για την ανάπτυξη του στη Μόσχα. Η ανάπτυξη του μάλιστα είχε βρει μια θέση στην συμφωνία εκεχειρίας που είχαν υπογράψει το 2020 με ρωσική μεσολάβηση οι δύο αντίπαλοι στον Καύκασο.

Η Ρωσία όμως απέφευγε να κάνει κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση -όπως καταδεικνύουν δηλώσεις μέχρι και περσινές από την εκπρόσωπο του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρίας Ζαχάροβα- εξαιτίας (και) της… στρατηγικής σχέσης της Μόσχας με την Τεχεράνη, η οποία θα έχανε -όπως και χάνει- την όποια επιρροή και τα όποια έσοδα θα είχε από τον εμπορικό αυτό δρόμο.

Το Ιράν υπόσχεται νεκροταφεία για Αμερικανούς μισθοφόρους

Είναι ενδεικτικό πως χθες, μια μόλις ημέρα με την… φιέστα στον Λευκό Οίκο, ο Αλί Ακμπάρ Βελαετί, ανώτερος σύμβουλος του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε στο πρακτορείο Τανσίμ, πως το Ιράν δεν θα επιτρέψει την ανάπτυξη του διαδρόμου αυτού, στην οποία ήταν πάντοτε αντίθετο. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε: «Ο κύριος Τραμπ νομίζει ότι ο Καύκασος είναι ένα κομμάτι για real estate που μπορεί να νοικιάσει για 99 χρόνια. Αυτό το πέρασμα δεν θα γίνει μια πύλη για τους μισθοφόρους του Τραμπ, θα γίνει το νεκροταφείο τους». Όπως μάλιστα τόνισε το Ιράν θα δράσει είτε μαζί με τη Ρωσία είτε και χωρίς αυτήν.

Από τις δηλώσεις του Βελαετί, γίνεται ξεκάθαρο ότι το Ιράν θα αντιμετωπίσει το ζήτημα ως θέμα ασφαλείας, στάση που είναι σύμφωνη και με παλιότερες τοποθετήσεις της ιρανικής ηγεσίας για το Ζανγκεζούρ, την ανάπτυξη του οποίου παρουσιάζει ανέκαθεν ως μια αλλαγή συνόρων, που ωφελεί την Τουρκία.

Η αναφορά Βελαετί σε μισθοφόρους και νεκροταφεία, δεν είναι καθόλου τυχαία. Πριν την επίσημη υπογραφή της συμφωνίας, είχαν κυκλοφορήσει φήμες και πληροφορίες σχετικά με την επικείμενη αυτή κίνηση, οι οποίες βέβαια επισήμως διαψεύδονταν (ιδίως από τον Νικόλ Πασινιάν). Μεταξύ των φημών, τις οποίες και φαίνεται ότι έφτασαν στα αυτιά της ιρανικής ηγεσίας είναι ότι την ασφάλεια των έργων και την φύλαξη του διαδρόμου θα αναλάβουν μισθοφόροι κάποιας αμερικανικής εταιρείας ιδιωτικού στρατού (PMC).

Οι ΗΠΑ έχουν αρκετές ακόμα… λεπτομέρειες να λύσουν

Παρά το γεγονός ότι αυτές οι φήμες δεν έχουν επιβεβαιωθεί καθώς δεν έχουν ανακοινωθεί οι εταιρείες που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν το έργο, αυτό που γίνεται κατανοητό -τουλάχιστον από την κοινή δήλωση για την συμφωνία που υπεγράφη- είναι ότι ουσιαστικά το έργο θα γίνει με βάσει το δίκαιο της Αρμενίας. Σημειώνεται ότι η Αρμενία έχει μια από τις πιο σκληρές νομοθεσίες κατά των μισθοφορικών στρατών και των μισθοφόρων γενικά, για την οποία μάλιστα το 2023 είχε λάβει και τα εύσημα από τον ΟΗΕ. Μένει να φανεί ποια θα είναι η επίδραση του… Ντόναλντ Τραμπ στις συζητήσεις της Ουάσινγκτον με το Γερέβαν για το ζήτημα.

Το παραπάνω κομμάτι σχετικά με το δίκαιο της Αρμενίας έχει επίσης ενδιαφέρον και για έναν ακόμα λόγο. Ένας από τους λόγους που δεν έχει αναπτυχθεί ο διάδρομος Ζανγκεζούρ τόσα χρόνια είναι ότι Μπακού και Γερέβαν δεν έχουν καταφέρει να διαπραγματευτούν με… ειρηνικό τρόπο την διαχείριση των συνδέσεων (οδικών και σιδηροδρομικών) καθώς μπαίνουν ζητήματα κυριαρχίας και συνεργασίας.