Ο Τίτος Πατρίκιος, ο κορυφαίος εν ζωή έλληνας ποιητής, ήταν το τιμώμενο πρόσωπο στο 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων που πραγματοποιήθηκε, με γενική επιτυχία και πάλι, μεταξύ 25 και 29 Ιουνίου στην ομορφότερη πόλη της Κρήτης. Μια μεγάλη εκδήλωση στο κατάμεστο Θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» (στην οποία συμμετείχε ως ομιλητής και ο Παντελής Μπουκάλας, Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2024) ολοκληρώθηκε με τρόπο συγκινητικό, με τον ίδιο τον Πατρίκιο, 97 ετών σήμερα, σωματικά υποβασταζόμενο αλλά πνευματικά αειθαλή, να χαρίζει από μνήμης ορισμένους στίχους του σε ένα προσηλωμένο ακροατήριο που τον χειροκροτούσε όρθιο στο τέλος. Ο Πατρίκιος, εντός του Ιουνίου, εξελέγη επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών ενώ, πριν από λίγες μέρες, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Διαδρομές και διασταυρώσεις. Μελέτες και δοκίμια 1977-2023, από τις εκδόσεις Κίχλη πάντοτε.
Σταθερός πυρήνας της διοργάνωσης στα Χανιά παρέμεινε για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά το ατμοσφαιρικό Ενετικό Λιμάνι και πιο συγκεκριμένα η λιθόστρωτη Πλατεία Κατεχάκη (στον άλλο βασικό χώρο του φεστιβάλ, το Μεγάλο Αρσενάλι, προστέθηκε ακόμα μία αίθουσα για εκδηλώσεις, κίνηση σωστή και πολύ λειτουργική, σε αντίθεση με την «Αίθουσα 2», στο θέατρο απέναντι, η οποία εξακολουθεί να προκαλεί μια αίσθηση γραφειοκρατικής ασφυξίας). Ευχάριστη και δροσερή έκπληξη, πάντως, αποδείχτηκε η σχετική διαμόρφωση στη Σκάλα της Οδού Αγίου Μάρκου, όπου, με φόντο τη θάλασσα, απολαύσαμε κουβέντες ουσιαστικές και ανοιχτές, κυριολεκτικά και μεταφορικά (για παράδειγμα, τον Νίκο Α. Μάντη και την Ιωάννα Μπουραζοπούλου, τον Γιάννη Πάσχο με τον Γιάννη Παλαβό).
Ο σκοπός ετούτου του συνοπτικού σημειώματος (για λογαριασμό του «Βήματος», το οποίο προσεκτικά παρακολουθεί την άρτια και συστηματική και εξωστρεφή δουλειά που γίνεται εκεί, με την αταλάντευτη στήριξη του Δήμου Χανίων και της Περιφέρειας Κρήτης) δεν είναι προφανώς να εξαντλήσει τις αναφορές (σε ονόματα συγγραφέων και συγκεκριμένες εκδηλώσεις) αλλά να εστιάσει πια, ευρύτερα, στη δομή του φεστιβάλ που αναπόφευκτα ορίζει και τη φυσιογνωμία του, την ταυτότητά του. Λοιπόν, για να μη χάσει την εντυπωσιακή δυναμική που έχει ήδη αναπτύξει το Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, προσελκύοντας σημαντικούς εκπροσώπους της διεθνούς και εγχώριας λογοτεχνίας, της επιστήμης και της διανόησης εν γένει, οφείλει να περάσει από τη φάση των διαχειριστικών εξισορροπήσεων (που έχει κάποιο κόστος) στη φάση των καθαρών επιλογών (που δείχνει δημιουργική τόλμη).
Το αδιαμφισβήτητο δεδομένο είναι ότι φέτος υπήρξε μια διακριτή κόπωση στο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων (καθώς και αυτοκριτική από την πλευρά της ομάδας έργου, με επικεφαλής τον διευθυντή Μανώλη Πιμπλή). Ο αριθμός των εκδηλώσεων (η πλειονότητα των οποίων είχε, ούτως ή άλλως, ενδιαφέρον) έφτασε τις 120! Σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί η διαπίστωση ότι είναι υπερβολικός ο αριθμός, ο αριθμός πρέπει να μειωθεί άμεσα και αισθητά, αλλιώς η δομή του φεστιβάλ (και ο διαλογικός του χαρακτήρας, μέσα και έξω από τις αίθουσες, ένας διακηρυγμένος στόχος αυτός, υπενθυμίζουμε) δεν πρόκειται να ανασάνει ποτέ. Δεν είναι πειστικά τα επιχειρήματα ότι οι ώρες είναι ελάχιστες και ότι ο κόσμος γεμίζει τους χώρους (διότι και από ένα νόστιμο φαγητό, ας πούμε, ρεαλιστικά μιλώντας, δεν μπορούμε να φάμε τόνους ολόκληρους, και μάλιστα με γρήγορο ρυθμό σε ένα περιορισμένο διάστημα, και μάλιστα συνωστιζόμενοι).
Το 4ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων (με κεντρικό θέμα «Το σπίτι μας, ο πλανήτης», με καίριους προβληματισμούς, οικολογικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, προοδευτικούς) εξελίχθηκε ως ένας θεσμός κατακτημένος πλέον και ξεχωριστός, με ισχυρό αποτύπωμα στην πόλη και στα πολιτιστικά πράγματα της Ελλάδας. Πρέπει όμως να μη χάσει το μέτρο (ακόμα και με αυστηρή ποσόστωση στις μεμονωμένες «παρουσιάσεις βιβλίων»). Τον δρόμο δείχνουν οι θεματικές συζητήσεις (όπως αυτή για την Ακροδεξιά) και οι μεικτές, δηλαδή οι συλλογικές εκ δηλώσεις.
