Πριν από 75 χρόνια, 50 έθνη συναντώνται στο Σαν Φρανσίσκο και συναποφασίζουν τη δημιουργία ενός νέου οργανισμού, των Ηνωμένων Εθνών, αφήνοντας κενό χώρο για την Πολωνία, η οποία γίνεται το 51ο ιδρυτικό μέλος λίγους μήνες αργότερα.
Το «Βήμα» της εποχής γράφει στο κύριο άρθρο του: «Ἀναφερόμενος εἰς τὰς ἐργασίας τῆς διασκέψεως, ὁ πρόεδρος Τρούμαν ἐτόνισεν ὅτι παρὰ τὰς διαφωνίας καὶ τοὺς διαφόρους ἰσχυρισμούς, ἐπετεύχθη ἡ συμφωνία. Ἡ συμφωνία ἀποτελεῖ τὴν ἀπόδειξιν ὅτι τὰ ἔθνη ὅπως τὰ ἄτομα, ἠμποροῦν νὰ ἐπιλύσουν τὰς διαφοράς των. Τοῦτο ἀποτελεῖ τὴν οὐσίαν τῆς Δημοκρατίας».
Σε αντίθεση με την Κοινωνία των Εθνών, που δημιουργήθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και πέθανε στα ερείπιά του, τα Ηνωμένα Έθνη ξεπέρασαν τις προσδοκίες. Ο θεσμός κατάφερε να επιβιώσει -εν πολλοίς και λόγω της αποαποικιοποίησης των πάλαι ποτέ αυτοκρατοριών- με τα μέλη του να φθάνουν σήμερα τα 193.
Αν και δεν υπήρξε Τρίτος Παγκόσμιος, ο θεσμός (όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ή η Συνθήκη για τη μη διάδoση των πυρηνικών) που σχεδιάστηκε με στόχο τη δημιουργία της τάξης μέσα στο χάος, δεν έχει πάψει να αγωνίζεται για τη διατήρηση και την εδραίωση της ειρήνης, την πρόληψη των συγκρούσεων, την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και την εξασφάλιση των συνθηκών για ένα ασφαλέστερο κόσμο για τις γενιές του μέλλοντος.
Σήμερα αυτό το θεσμικό σύστημα με τα Ηνωμένα Έθνη στην κορυφή του, ταλανίζεται από εσωτερικά προβλήματα, από την παγκόσμια διαμάχη για την αντιμετώπιση της ανόδου της Κίνας και πρωτίστως, από την παραμέληση, αν όχι αντιπάθεια της χώρας-αρχιτέκτονα και χορηγού της, των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η απειλή για την παγκόσμια τάξη βαρύνει όλους, όμως αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσυρθούν, τότε τα υπόλοιπα μέλη πρέπει να πάνε ένα βήμα πιο πέρα. Κυρίως οι ενδιάμεσες δυνάμεις όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία, αλλά και οι ανερχόμενες όπως η Ινδία και η Ινδονησία, οι οποίες έχουν συνηθίσει την Αμερική να επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος. «Εάν διστάσουν, θα διακινδυνεύσουν μια μεγάλη κατάρρευση σαν τον εφιάλτη της δεκαετίας του ’20 και του ’30 που ώθησε για πρώτη φορά τους συμμάχους να δημιουργήσουν τα Ηνωμένα Έθνη και τα “αδέρφια” του», διαπιστώνει ο Economist.
Μολονότι ο ΟΗΕ διέπεται από μια εξοργιστική γραφειοκρατία – πολλές υπηρεσίες του είναι υποκριτικές όπως πολλοί καταγγέλλουν ή δεν έχει κάνει ουσιαστικά βαθιές τομές – η παγκόσμια τάξη αξίζει να τον περισώσει. Ένας από τους γνωστούς Γενικούς Γραμματείς του ο Νταγκ Χάμαρσκελντ είχε πει ότι ο ΟΗΕ «δεν δημιουργήθηκε για να πάει την ανθρωπότητα στον παράδεισο, αλλά για να σώσει την ανθρωπότητα από την κόλαση», όπως και άλλοι πολυμερείς οργανισμοί (βλ. ΝΑΤΟ) που ναι μεν δεν μπορούν να διασφαλίσουν την ειρήνη, όμως περιορίζουν τις πιθανότητες ενός πολέμου.
Εν τω μεταξύ, νέα προβλήματα είναι πιο πιθανό να λυθούν μέσω των οργανισμών αυτών όπως για παράδειγμα η πανδημία. Ο ιός απαιτεί παγκόσμιες λύσεις, όπως θεραπείες και εμβόλια ενώ την ίδια ώρα επιδεινώνει την ανασφάλεια. Είναι το ίδιο με την κλιματική αλλαγή και το οργανωμένο έγκλημα. Το σύστημα πρέπει να προστατευτεί από τις δυνάμεις της αταξίας. Μια απειλή είναι ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας ο οποίος θα μπορούσε να δημιουργήσει αδιέξοδο σε παγκόσμιους φορείς. Μια δεύτερη, είναι η συμπεριφορά του ίδιου του Αμερικανού προέδρου.
Ο Ντόναλτ Τραμπ έχει υπονομεύσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με την απλοϊκή επιχειρηματολογία της απόσυρσης λόγω του ότι «για την πανδημία φταίει το Πεκίνο», ενώ αυτό το μήνα δήλωσε ότι θα αποσύρει το ένα τρίτο των αμερικανικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στη Γερμανία, αποδυναμώνοντας το ΝΑΤΟ και περιορίζοντας το πεδίο προβολής εξουσίας των ΗΠΑ από την Ευρώπη ως την Αφρική. Αν παγιωθεί ο απομονωτισμός αυτός με την επανεκλογή του, η παγκόσμια αστάθεια θα ισχυροποιηθεί.
Ευτυχώς, ο κόσμος δεν έχει φτάσει ακόμη στο σημείο της μη επιστροφής. Αν και η κυριαρχία της Αμερικής είναι αναμφίβολη, η αμερικανική εξάρτηση σήμερα γίνεται ολοένα και πιο αδύναμη. Την ίδια ώρα οι μεσαίες δυνάμεις επωμίζονται μεγαλύτερη ευθύνη και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Η Γαλλία και η Γερμανία εντός των οργάνων του ΟΗΕ ανακοίνωσαν τη βούληση για δημιουργία μιας «συμμαχίας για την πολυμέρεια», μια πρωτοβουλία ανοιχτή σε άλλες χώρες. Ενώ μια άλλη ιδέα εννέα δημοκρατιών, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, της Γερμανίας, της Αυστραλίας και του Καναδά, που μαζί αποτελούν το ένα τρίτο του παγκόσμιου ΑΕΠ, είναι ο σχηματισμός μιας επιτροπής για τη διάσωση της παγκόσμιας τάξης.
