Αποστολή, Βερολίνο

Είναι επίσκεψη με πολύ υψηλό τίμημα. Για να έρθει ο Σίγκμαρ Γκάμπριελ στην Αθήνα έπρεπε πρώτα να υπογράψει ο Αλέξης Τσίπρας το τρίτο μνημόνιο, να ενδώσει σε όλες σχεδόν τις απαιτήσεις των δανειστών και να αποκηρύξει το παλιό ριζοσπαστικό του παρελθόν. «Πιο φτηνά δεν το δίναμε» λέει συνεργάτης του πρώτου. «Ο Τσίπρας έπρεπε προηγουμένως να αποδείξει, ότι αξίζει την εμπιστοσύνη των εταίρων».

Ο έλληνας πρωθυπουργός το απέδειξε. Για να το κάνει αυτό χρειάστηκε όμως πάνω από 15 μήνες, δεδομένου ότι η έλευση του σοσιαλδημοκράτη αντικαγκελάριου και υπουργού Oικονομίας είχε προγραμματιστεί καταρχάς για τις αρχές Μαρτίου του 2015. Η σημερινή του επίσκεψη στο μέγαρο Μαξίμου δείχνει έτσι, ότι είναι πλέον εντελώς πεπεισμένος για την «στροφή» του κ.Τσίπρα προς τον πολιτικό πραγματισμό.

Αν αυτό θα αποτυπωθεί σε μεγάλα οικονομικά κέρδη για την Αθήνα είναι ωστόσο ανοικτό θέμα. Η επίσκεψη γίνεται υπό την σκιά του brexit, που έφερε τα πάνω κάτω στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό χειροτερεύει το επενδυτικό κλίμα σε όλη την Κοινότητα, πόσω μάλλον στον πιο ασθενή κρίκο της, την Ελλάδα. Γι αυτό και ο στόχος του ραντεβού περιορίζεται καταρχάς στη «διερεύνηση», όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του γερμανικού υπουργείου οικονομίας, των δυνατοτήτων που προσφέρονται σήμερα για την οικονομική συνεργασία των δυο χωρών.

Στους γερμανούς «διερευνητές», δίπλα στον κ.Γκάμπριελ, ανήκει και μια 40μελής αντιπροσωπεία τραπεζιτών, επιχειρηματιών και εκπροσώπων της εργοδοσίας, καθώς και μια διακομματική ομάδα βουλευτών. Οι συνομιλητές τους, πέρα από τον κ.Τσίπρα, θα είναι ο πρόεδρος της δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο υπουργός οικονομίας Γιώργος Σταθάκης, καθώς και διάφοροι κυβερνητικοί και οικονομικοί παράγοντες. Το αποκορύφωμα της συνάντησης θα είναι μια διάσκεψη για την συνεργασία στον τομέα της παραγωγής εναλλακτικών μορφών ενέργειας.

Το 2016 δεν είναι πάντως 2011. Το δεύτερο ήταν η εποχή των μεγάλων προσδοκιών – κάτι που εκφράστηκε έντονα κατά την επίσκεψη του τότε αντικαγκελάριου και υπουργού οικονομίας Φίλιπ Ρόσλερ (προέδρου του φιλελεύθερου κόμματος FDP, κυβερνητικού εταίρου των Χριστιανοδημοκρατών) στην Αθήνα επικεφαλής μιας πολύ ισχυρότερης αντιπροσωπείας επιχειρηματιών.

Ο απώτερος στόχος του ήταν λίγο ή πολύ η μετατροπή της Ελλάδας σε Ειδική Οικονομική Ζώνη ΕΟΖ νεοαποικιακού χαρακτήρα, κάτι που προκαλούσε ρίγη συγκίνησης και ενθουσιασμού στους συνοδούς του. Μόνο που ο έλληνας ομόλογός του Μιχάλης Χρυσοχοϊδης έβλεπε τις ΕΟΖ υπό εντελώς διαφορετική οπτική γωνία – στη βάση των ελληνικών συμφερόντων. Γι αυτό και λίγο αργότερα, οι προσδοκίες κατέληξαν σε φιάσκο: Ο κ.Ρόσλερ διακωμωδούσε σε αποκριάτικες εκδηλώσεις τον κ.Χρυσοχοϊδη ως άβουλο και ανίκανο, ο τελευταίος ανταπαντούσε δημόσια, ότι ο γερμανός υπουργός ήρθε στην Αθήνα ως πλασιέ των πολυεθνικών. Σήμερα, αντίθετα, επικρατεί ένα πραγματιστικό πνεύμα. Ο κίνδυνος του φιάσκου είναι έτσι αντιστοίχως περιορισμένος.

Το ότι ο κ.Γκάμπριελ κρατάει «μικρά καλάθια» φαίνεται και από το γεγονός, ότι οι συνοδοί του εκπροσωπούν σχεδόν αποκλειστικά εταιρίες, που κάνουν ήδη μπίζνες στην Ελλάδα: Την κρατική τράπεζα KfW, που στηρίζει το ελληνικό Αναπτυξιακό Ταμείο με 100 εκατομμύρια ευρώ, την Fraport, που πρόσφατα ανέλαβε την εκμετάλλευση 14 ελληνικών αεροδρομίων, καθώς και διάφορες βιομηχανίες στον τουρισμό, στα φάρμακα, στα ηλεκτρονικά και στη χημεία. «Φρέσκο» χρήμα από «πρωτάρηδες» δεν διατίθεται ακόμα – οι δυνητικοί γερμανοί επιχειρηματίες προτιμούν να περιμένουν, μέχρις ότου παγιωθεί εντελώς στην ελληνική οικονομία η μνημονιακή τάξη πραγμάτων.

Ο κ.Γκάμπριελ βέβαια βιάζεται: Ο στόχος του είναι να προλάβει τους διεθνείς ανταγωνιστές (Κινέζους, Ρώσους, Γάλλους, κλπ.) και να βάλει πρώτος «χέρι» στα φιλέτα της ελληνικής γης και των υπόλοιπων περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού κράτους, που εκποιούνται ήδη, ή πρόκειται μελλοντικά να εκποιηθούν. Ως πετυχημένο πρότυπο αναφέρει την Fraport, που ετοιμάζεται να αναλάβει έναντι πινακίου φακής την κυριότητα και των υπόλοιπων μη αποκρατικοποιημένων αεροδρομίων.

Ο στόχος είναι φιλόδοξος, αλλά όχι ανέφικτος. Στηρίζεται στην έντονη παρουσία του γερμανικού κεφαλαίου στην Ελλάδα, που απασχολεί 39.000 άτομα και έχει τζίρο δισεκατομμυρίων ευρώ. Ακόμα πιο κυριαρχική είναι η θέση της Γερμανίας στις εξαγωγές – το ύψος τους ήταν το 2015 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ, κάτι που την κατατάσσει στον κυριότερο εμπορικό εταίρο της Ελλάδας. Όλα αυτά της εξασφαλίζουν και μια γνώση της ελληνικής αγοράς, που είναι ανεκτίμητη στη σημερινή συγκυρία. Η διαπίστωση του υπουργού εργασίας Γιώργου Κατρούγκαλου, ότι οι Γερμανοί (δίπλα στους Κινέζους) είχαν μέχρι στιγμής τη μερίδα του λέοντος από τις αποκρατικοποιήσεις, δεν είναι καθόλου άστοχη. Ο κ.Γκάμπριελ επιδιώκει τη διασφάλιση και διαιώνιση αυτού του γερμανικού «success story”.

Ο ίδιος δεν ήρθε βέβαια με άδεια χέρια στην Αθήνα. Τα «δώρα» του είναι όμως σε πρώτη γραμμή πολιτικά. Τα τρία κυριότερα από αυτά είναι:

Πρώτον, η ανακίνηση του συμφώνου σταθερότητας, που στην πράξη σημαίνει συνεχή και δρακόντεια λιτότητα. Σε ένα ντοκουμέντο που συνυπογράφει με τον επίσης σοσιαλδημοκράτη πρόεδρο της Ευρωβουλής Μάρτιν Σουλτς και παρουσίασε στη δημοσιότητα την «Ημέρα μια» μετά το brexit, ζητά την «Επανίδρυση της Ευρώπης» στη βάση δέκα σημείων. Στο τρίτο από αυτά ζητά την αλλαγή του συμφώνου σταθερότητας (όχι την κατάργησή του!) προς όφελος της ανάπτυξης – με επιπλέον κονδύλια για το πακέτο Γιούνγκερ, επιβολή του φόρου διεθνών χρηματοπιστωτικών αλλαγών, κλπ., καθώς και με αισθητή χαλάρωσης του καθεστώτος λιτότητας. Το αίτημα αυτό δεν έχει βέβαια άμεση εφαρμογή – κουμάντο γι αυτό κάνουν η Άνγκελα Μέρκελ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Μεσοπρόθεσμα έχει όμως ανεκτίμητη σημασία. Ο καυγάς έχει ανάψει ήδη στη Γερμανία –στην έκτακτη συνεδρίαση του Μπούντεστακ, του γερμανικού κοινοβουλίου, που έγινε την περασμένη Τρίτη για το brexit, οι σοσιαλδημοκράτες βουλευτές εξαπέλυσαν πρωτοφανείς ατάκες κατά της λιτότητας. Οι Χριστιανοδημοκράτες, αντίθετα, φαίνονται να επιμένουν στα παλιά και δη με σκληρότερο τρόπο. Η σύγκρουση των δυο κυβερνητικών εταίρων, που έχει ως φόντο τις κοινοβουλευτικές εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 2017, ακούγεται έτσι σαν μουσική στα αυτιά του κ.Τσίπρα.

Ακόμα πιο μελωδικά, δεύτερον, ηχεί όμως η θέση του υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Ο κ.Γκάμπριελ είναι πεπεισμένος, ότι η αναδιάρθρωση πρέπει να περιλαμβάνει και ένα γενναίο «κούρεμα», αρκείται όμως προς το παρόν με την συμβιβαστική φόρμουλα «επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής και χαμηλότερα επιτόκια». Σε αντίθεση όμως με τον κ.Σόιμπλε, ο οποίος έχει επιβάλει στο Eurogroup την άποψη, ότι οι σχετικές συζητήσεις «αν αναγκαίο» πρέπει να αρχίσουν το 2018 και δη μετά την επιτυχή περάτωση του τρίτου μνημονίου, ο κ.Γκάμπριελ επιχειρεί να «σπρώξει» τις παραπάνω διευκολύνσεις «εδώ και τώρα». Προς τον σκοπό αυτό έχει την αρωγή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που πιέζει επίσης προς την ίδια κατεύθυνση. «Η τελευταία λέξη για το θέμα δεν έχει ειπωθεί ακόμα» λέει πηγή του υπουργείου του. «Το ΔΝΤ θα επαναφέρει το θέμα τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Και ο Σόιμπλε θα αναγκαστεί να ενδώσει επιμέρους σε αυτό, αν θέλει να προσδέσει το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα».

Ο τρίτος «μπουναμάς» του κ.Γκάμπριελ, ως προέδρου των Σοσιαλδημοκρατών και ως «ισχυρού άντρα» της διεθνούς Σοσιαλδημοκρατίας τώρα, είναι η πρόσκλησή του προς τον κ.Τσίπρα να συμμετάσχει στην προσεχή διάσκεψη της «Προοδευτικής Συμμαχίας» στο Βερολίνο, μιας οργάνωσης, που υποκαθιστά ήδη την ιστορική «Διεθνή» υπό τον Γιώργο Παπανδρέου. Έτσι αναβαθμίζει τον κ.Τσίπρα σε αξιοσέβαστο «παίκτη» του ευρύτερου αριστερού κινήματος – η εποχή που τον μεταχειριζόταν ως παρία της Ευρώπης (μόλις πριν έναν χρόνο ακόμα!) είναι πλέον μακρινό παρελθόν.

«Μικρά δώρα συντηρούν την φιλία» λέει μια γερμανική παροιμία. Ούτε αυτά λείπουν από τις αποσκευές του γερμανού επισκέπτη. Ένα από αυτά είναι η υπογραφή μιας συμφωνίας για συνεργασία στον ενεργειακό τομέα (συνυπογράφει ο υπουργός περιβάλλοντος και ενέργειας Πάνος Σκουρλέτης) καθώς και για τον εκσυγχρονισμό των διαδικασιών στον τομέα των ελληνικών εξαγωγών (συνυπογράφει ο κ.Σταθάκης).

Και μόνο αυτά τα μικρά υλικά «δωράκια» θα έφταναν για να φτιάξουν την διάθεση των ελλήνων οικοδεσποτών. Πόσω μάλλον τα «άυλα» – η στήριξη του κ.Τσίπρα στον αγώνα κατά της λιτότητας και υπέρ της αναδιάρθρωσης, καθώς και η πρόσκληση προς τον ίδιο να μπει στο σαλόνι της παραδοσιακής διεθνούς Αριστεράς.

Υπό αυτό το πρίσμα, η επίσκεψη του κ.Γκάμπριελ η σημερινή επίσκεψη του κ.Γκάμπριελ έχει «ιστορική» σημασία – για τον κ.Τσίπρα, τον ΣΥΡΙΖΑ, και την ελληνική κυβέρνηση. Ο γερμανός επισκέπτης δεν είναι ο «θείος από την Αμερική», ξέρει όμως να ρίχνει βάλσαμο στις ψυχές των νέων ελλήνων φίλων του. Είναι απλώς ο «μεγάλος Αδελφός».