Νίκος Κυριαζής: «Η ισχυρή οικονομία εμβαθύνει και τη δημοκρατία»

Πολύς λόγος γίνεται για την ανάπτυξη αλλά δεν γίνονται ουσιαστικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό: «Το ιδιαίτερα ανησυχητικό για τη σύγχρονη Ελλάδα είναι πως όλοι οι διεθνείς οργανισμοί και ινστιτούτα μάς κατατάσσουν πολύ χαμηλά ως προς τις οικονομικές ελευθερίες, λ.χ. η Παγκόσμια Τράπεζα στη θέση 140 το 2014, με τον χαρακτηρισμό “κυρίως ανελεύθερη”, ανάμεσα σε 192 χώρες, και αυτό πριν από τους ελέγχους κεφαλαίου. Το Heritage Foundation κατατάσσει για το 2015 την Ελλάδα στην 130ήθέση στον κόσμο με τον ίδιο χαρακτηρισμό. Απλά, αν δεν γίνουν οι μεταρρυθμίσεις (ναι, ευθύνονται όλες οι κυβερνήσεις γιατί δεν έγιναν), δεν θα έχουμε πολλές ελληνικές και ξένες επενδύσεις, άρα ούτε γρήγορη ανάπτυξη και μείωση ανεργίας» λέει στο «Βήμα» ο Νίκος Κυριαζής, καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Από το βιβλίο «Δημοκρατία και οικονομία –Μια αναλυτική ιστορία της δημοκρατίας από τη γέννησή της μέχρι σήμερα» (εκδόσεις Ενάλιος, 2015) που συνέγραψε με τον Ε.Μ. Οικονόμου, μπορούμε να αντλήσουμε ιδέες, από τα θετικά και προοδευτικά οικονομικά παραδείγματα του παρελθόντος. Διαχρονικά στην Ιστορία «τα δημοκρατικά πολιτεύματα υπερείχαν από τα μη δημοκρατικά στην οικονομική τους απόδοση». Τι σημαίνει αυτό; «Η δημοκρατία προάγει συνήθως την οικονομία και μια ισχυρή οικονομία διατηρεί και εμβαθύνει τη δημοκρατία και τους πολιτικούς θεσμούς που τη συναποτελούν».

«Ολες οι περιπτώσεις που αναλύουμε δείχνουν ακριβώς ότι η προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων, από τις αρχαίες ελληνικές δημοκρατίες μέχρι τις υπό εξέλιξη δημοκρατικές (σε σύγκριση με άλλες χώρες της εποχής), Αγγλία και Ενωμένες Επαρχίες (Κάτω Χώρες) του 17ου αιώνα, ήταν καθοριστική για την ανάπτυξη. Γι’ αυτό οι ευρωπαϊκοί νάνοι υπερίσχυσαν τελικά εναντίον των ασιατικών γιγάντων, και της οθωμανικής, της ινδικής και της κινεζικής αυτοκρατορίας. Ως προς την ισορροπία, ήδη ο Αριστοτέλης έκρινε πως η μεγαλύτερη αρετή για τη λειτουργία μιας πόλης και δημοκρατίας ήταν η ομόνοια, που στην Ιστορία, όπως την αναλύουμε στις μελέτες περιπτώσεων, εκφράζεται ως κοινότης συμφερόντων. Οι δημοκρατίες πετυχαίνουν μια “λειτουργική” εξισορρόπηση συμφερόντων μεταξύ των πολιτών τους. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο διαφοράς με τους μαρξιστές. Η δημοκρατία και η ελεύθερη οικονομία αντικαθιστούν την πάλη των τάξεων με κοινότητα συμφερόντων. Μεταφέρουμε μια αναλογία του Ανταμ Σμιθ στην πολιτική: Η δημοκρατία, ιδιαίτερα η άμεση, λειτουργεί ως το αόρατο χέρι που φέρνει την ομόνοια».

«Ακριβώς το θεσμικό πλαίσιο έκανε την Αθήνα ακμάζουσα οικονομικά. Προστασία περιουσιακών δικαιωμάτων, από τα δικαστήρια, ακόμα και εναντίον του κράτους. Κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων και εργαζομένων, το πρώτο και μέσω ενός πολύ προηγμένου τραπεζικού συστήματος, το δεύτερο διευκολύνοντας την εγκατάσταση μετοίκων. Η Αθήνα είχε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, αναλογία σχεδόν ενός μετοίκου (ξένου αλλά ελληνικής κυρίως καταγωγής) προς δύο αθηναίους πολίτες, με τα σημερινά δεδομένα δηλαδή η Ελλάδα θα φιλοξενούσε 5 εκατομμύρια ξένους. Στην Αθήνα δεν υπήρξαν ποτέ προβλήματα ξενοφοβίας κ.λπ., οι δε μέτοικοι υπηρετούσαν στον στόλο και στον στρατό της Αθήνας, μαζί με τους πολίτες. Το “σύγχρονο” αναφέρεται στο πλέγμα κινήτρων, θεσμών, προοδευτικής φορολογίας (λειτουργίες), αγοράς, κοινωνικής πολιτικής (π.χ., υποστήριξη παιδιών που είχαν χάσει γονείς), εκπαιδευτικής πολιτικής για απόκτηση παιδείας (π.χ., θεωρικά, χρήματα για να παρακολουθούν και οι φτωχοί τις θεατρικές παραστάσεις), οικονομικής και νομισματικής πολιτικής (νόμος Νικοφώντα για την παράλληλη κυκλοφορία των νομισμάτων, ως κίνητρο μείωσης του κόστους συνδιαλλαγής, πρόγραμμα Εύβουλου – Λυκούργου “κεϊνσιανής” έμπνευσης για την ανόρθωση της οικονομίας)».

«Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, με πρώτο το διαβόητο άρθρο περί ευθύνης υπουργών του Συντάγματος. Δύο άλλα παραδείγματα: Στην τρίτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών οι παλαιοί μέτοχοι (με εξαίρεση την ΕΤΕ) δεν είχαν δικαίωμα να λάβουν μέρος στην αύξηση κεφαλαίου, που καταργεί την ισονομία. ΕΝΦΙΑ: η μείωση των αξιών κατά 10%-20% υπολείπεται πολύ των πραγματικών που είναι 40%-50%. Ετσι μπορεί να γίνουν επιπλέον προσφυγές. Ενας ευκατάστατος πολίτης που, π.χ., θα μπορούσε να κερδίσει μια διαφορά πάνω από 2.000 ευρώ έχει κίνητρο να το κάνει, δεδομένου ότι τα δικαστικά έξοδα είναι περίπου 1.000 ευρώ. Η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών, που η διαφορά που θα κέρδιζε είναι κάτω των 1.000 ευρώ, δεν θα το κάνει. Αρα και εδώ έχουμε πρακτικά παραβίαση της ισονομίας».

«Από το 2010 και μετά η καταστροφή περιουσιακών δικαιωμάτων στην Ελλάδα είναι πρωτοφανής για ειρηνική περίοδο: κούρεμα ομολόγων (PSI), εκμηδένιση αξίας παλαιών μετοχών των τραπεζών, πειρατική φορολογία (όπως η φορολογία ανύπαρκτων αξιών μέσω ΕΝΦΙΑ, που κρίθηκε αντισυνταγματική – αντιδημοκρατική από το ΣτΕ). Θεωρώ πως τέτοιου είδους αποφάσεις, στο όνομα της “ανάγκης”, πλήττουν τη δημοκρατία. Αλλωστε όλοι οι εχθροί της δημοκρατίας επικαλέστηκαν τέτοιες δήθεν αναγκαιότητες για να την καταλύσουν. Βεβαίως η δημοκρατία δεν λειτουργούσε σωστά, εν μέρει και λόγω κακού θεσμικού πλαισίου, που έφερε τη μη ύπαρξη λογοδοσίας των κυβερνήσεων, τις πελατειακές σχέσεις κ.λπ., τα συμφέροντα ισχυρών μειονοτήτων σε βάρος της πλειοψηφίας (π.χ., συνδικαλιστές της ΔΕΗ). Το θέμα λοιπόν είναι να βελτιώσουμε τη λειτουργία της δημοκρατίας. Η ανάλυση μάς οδηγεί να προτείνουμε εισαγωγή στοιχείων άμεσης δημοκρατίας (πρωτοβουλίες πολιτών που οδηγούν σε αναγκαστικά δημοψηφίσματα, με δεσμευτικό χαρακτήρα) και, π.χ., τον θεσμό της ανάκλησης (recall) των αξιωματούχων που έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Η μελέτη μας και πλήθος άλλων που παραθέτουμε στο βιβλίο μας καθώς και τα επιστημονικά άρθρα που έχουμε δημοσιεύσει με τον δρα Οικονόμου σε διεθνή ακαδημαϊκά περιοδικά δείχνουν την υπεροχή, πολιτική και οικονομική, της άμεσης δημοκρατίας. Ολο και περισσότερες χώρες εφαρμόζουν την ανάκληση, η Ελβετία, η Γερμανία, οι ΗΠΑ, η Νέα Ζηλανδία, η Ουρουγουάη κ.λπ. Η Ελλάδα που την εφεύρε δεν την εφαρμόζει. Πιστεύουμε πως αυτό θα ήταν πιο σημαντική πρόταση για την αναθεώρηση του Συντάγματος».

«Μελέτη ομάδας εργασίας του Τμήματός μας (που επιβεβαιώθηκε και από τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ) δείχνει πως στο τέλος του 2016 το δημόσιο χρέος θα ξεπεράσει το αντίστοιχο της Ζιμπάμπουε και θα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο παγκοσμίως, μεταξύ 200% και 206,6%. Η ελάφρυνση είναι σημαντική, αλλά όχι το πιο σημαντικό, που είναι η ανάπτυξη. Για ανάπτυξη χρειάζονται κίνητρα, μείωση της φορολογίας (οι ελληνικές επιχειρήσεις επιβαρύνονται με πάνω από 60% επί των κερδών, 26% φόρος συν 26% προκαταβολή συν έκτακτες εισφορές, συν ΕΝΦΙΑ κ.λπ., έναντι 10%-11% των ανταγωνιστών μας, Ιρλανδίας, Βουλγαρίας, Κύπρου κ.λπ.), σταθερότητα, προβλεψιμότητα, λιγότερη γραφειοκρατία. Αν τα κάνουμε, τότε θα επιστρέψουμε στην ανάπτυξη. Αν όχι, θα είμαστε η Αργεντινή της Μεσογείου, με μόνιμη ύφεση και αστάθεια».