Με την εξέλιξη του καπιταλισμού στη Δυτική Ευρώπη οποιαδήποτε συλλογική δραστηριότητα οργανώνεται με βάση την ιεραρχία της εξουσίας και ταυτίζεται όλο και περισσότερο με την ιεραρχία των αποδοχών.
Η ιεραρχική οργάνωση τωνμάνατζερκαι των τεχνικών καθίσταται ο κατεξοχήν φορέας των «αξιωμάτων» του καπιταλιστικούπροτάγματος:της τεχνολογικής εξέλιξης, της «ορθολογικής» οργάνωσης της παραγωγής, του συντονισμού της πολυπλοκότητας των ανθρώπινων σχέσεων.
Μοιάζει ως η ιεραρχία των μισθών να είναι αναγκαίο οργανικό στοιχείο, «αξίωμα» της ανάπτυξης.
Η αξιοσημείωτα εμμένουσα σταθερότητα της διακλαδικής διάρθρωσης των αμοιβών, στο χώρο και στο χρόνο, οδήγησε τους Krueger και Summers (1986) και πιο πρόσφατα τους Saez (2003) και Pickety (2014) στο συμπέρασμα ότι η ιεραρχία των μισθών δεν παρουσιάζει καμία πτωτική τάση στο χώρο και στον χρόνο μακροπρόθεσμα και ότι οι διακλαδικές μισθολογικές διαφορές προκύπτουν από «παράγοντες που είναι θεμελιώδεις για τη λειτουργία των καπιταλιστικών οικονομιών.
Και η κρίση της ανάπτυξηςείναιαποτέλεσμαπροφανώςτηςκρίσηςαυτών των «αξιωμάτων»,όταν αυτάυφίστανται έναν κλονισμό, μια ισοπέδωση των αμοιβών εν προκειμένω.
Όμωςτο μέγεθοςτης ανισότητας των μισθών επηρεάζει την ακριβή σχέσητηςμε την οικονομικήαποτελεσματικότητα.Σεκάποιεςπεριπτώσεις, υψηλοί βαθμοί ανισότητας μπορεί να μειώνουν την οικονομική αποτελεσματικότητα, ενώ σε άλλες μια ορισμένη ανισότητα μπορεί να την ενισχύει.
Υπάρχει σύμπτωσηαπόψεωνμεταξύ ιστορικών (O.Spengler, A.Toynbee), φιλοσόφων (J.Rawls) και οικονομολόγων (AmartyaSen,T.Piketty, J.Stiglitz),ότι ανισότητες πλούτου και εξουσίας,είναι δίκαιες,μόνο αν έχουν ως αντισταθμιστικό αποτέλεσμα ωφελήματα για όλους και ιδιαίτερα για τα λιγότερο προνομιούχα μέλη της κοινωνίας.
Η θεωρία της παραγωγικότητας-η αμοιβήσύμφωνα με την συμβολή του καθενός στην παραγωγή- επιτρέπει να εξηγηθεί εύλογα η μακροπρόθεσμη εξέλιξη της κατανομής των μισθών, μέχρι ένα μισθολογικό επίπεδο τουλάχιστον. Η τεχνολογία και τα προσόντα θέτουν τα όρια, εντός των οποίων πρέπει να ορίζονται οι μισθοί στην πλειονότητα τους.
Καθώς ωστόσοκάποιοςανεβαίνει τα σκαλιά προς την κορυφή, η ανάγκη για τεχνικές δεξιότητες μειώνεταιενώαυτή για διοικητικές ικανότητες αυξάνεται.
Τογεγονόςότιη αγοραστική δύναμη των μισθών οκταπλασιάστηκε μέσα σε έναν αιώνα, αυτό συνέβη επειδή η άνοδος των δεξιοτήτων και οι τεχνολογικές αλλαγές επέτρεψαν στην παραγωγικότητα να πολλαπλασιαστεί επί οκτώ.
Και το ΑΕΠ μιας χώρας είναι αυτό που είναι και γιατί ο διευθύνων μιας επιχείρησης κερδίζει είκοσι φορές περισσότερα από όσα ο ανειδίκευτος εργάτης.
Σε μιαπαγκοσμιοποιημένηαγορά,που μοιάζει ολοένα και περισσότερο με πλανητικό καζίνο,δεν είναι δυνατόν οι επιχειρήσεις να διευθύνονται από στελέχη δημοσίους υπαλλήλους.Πολλώδε μάλλον όταν αυτές είναι και εισηγμένες στα χρηματιστήρια των μητροπόλεων του καπιταλισμού.
Η πιο κατάλληλη ίσως περιγραφή της ιεραρχικής οργάνωσηςπου χαρακτήρισε την Βιομηχανική Επανάσταση,είναι η «θεωρία της διάχυσης του πλούτου».Ήτοι ηιδέα πως, όταν ωφελούνται όσοι βρίσκονται στην κορυφή της βιομηχανικής πυραμίδας,που βασίζεται στην απόδοση της μετατροπής των ορυκτών καυσίμων σε ροή χρήσιμου έργου- εξέργεια, θα υπάρχει αρκετός εναπομένων πλούτος για να διολισθήσει στις μικρές επιχειρήσεις και στους εργαζόμενους που βρίσκονται χαμηλότερα, με συνέπεια να ωφελείται συνολικά η οικονομία·το επίπεδο παραγωγικότητας της οικονομίας μαζί με τον πολιτισμό συνδιαμορφώνουν το νόμο της Οικονομίας: ο πλούτος κατανέμεται στις αγορές και ο πολιτισμός- το νομικό πλαίσιο- καθορίζει μια κοινωνικά επιθυμητή (ή αποδεκτή) κατανομή της ευημερίας.
Παρευρισκόμαστε κατά την τελευταία πενταετίασε μιαβίαιηκαι ισοπεδωτικήεπίθεσηεναντίον της ιεραρχίας των μισθών.
Εξέλιξη αιώνων και αξιώματασχετικά μετην ανάπτυξη παραμερίστηκανμονομιάςμε ένα αυταρχικό διάταγμα.
Οι συνταγές περί ανάπτυξης πρόσφεραν αντί ανάπτυξης υπανάπτυξη· προκάλεσαν σοβαρή και συνεχή άνοδο της ανεργίας.
Τα στοιχεία πού κατάφερναν να κρατούν ενωμένο, όπως όπως, τον κοινωνικό ιστό -οι προσδοκίες ότι το βιοτικό επίπεδο θα ανέβαινε και οι ελάχιστες πιθανότητες «προαγωγής» στην κλίμακα των ειδικεύσεων και των αμοιβών- έχουν αρχίσει να εκλείπουν.
Οι φυσικοί ονομάζουν το φαινόμενο της ισοπέδωσης«κατάσταση ισορροπίας»,καθώς δεν υφίσταται πλέον καμία διαφορά στα επίπεδα της ενέργειας και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να παραχθεί έργο.
Το ζήτημα πλέον είναι να κατανοήσουμε τις τεράστιες εξουθενωτικές συνέπειες αυτής της άδικης ισοπέδωσης των αποδοχών,που σαν ένας νόμος της μηχανικής προκαλεί την κατάρρευση της ανάπτυξης.
Αλλά το κόστος μιας ισοπεδωτικής αναδιανομής των μισθών είναι σημαντικό, διότι μειώνει και τα κίνητρα για την ανάληψη των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο, τόσο ώστε να υποφέρουν και οι χαμηλοί μισθοί. Κάθε απόπειρα περιορισμού της ανισότητας καταλήγει/στρέφεται εναντίον όσων μειονεκτούν περισσότερο και επομένως δεν είναι δίκαιη.
Οι παρούσες συνθήκες απαιτούν κάτι παραπάνω από μια αποσπασματική διαχείριση της κρίσης· απαιτούν ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς αν το υπάρχον σύστημα μπορεί να αφομοιώσει,εγκαθιδρύσει και να εφαρμόσει τονκυκεώνατων μεταρρυθμίσεων που καθημερινά εξαγγέλλονται.
Οι σύνθετες αλληλεξαρτώμενες παραγωγικές διαδικασίες δεν λειτουργούν ως μηχανιστική συναρμογή πόρων,που αρκεί το πάτημα ενός διακόπτη- ένα «αόρατο χέρι»-να τους μετουσιώνει σε επιχειρήσεις.Έχουν ανάγκη από ιεραρχικό μηχανισμό διοίκησης. Χρειάζεται να περάσουν χρόνια για να σχηματιστεί μια καλή ομάδα μάνατζμεντ, αλλά αρκεί μια μικρή χρονική περίοδος κακής διοίκησης για να καταστραφεί.Απαιτείταιευθύνη καιηεκ της ευθύνης συνεπαγόμενη εξουσία.
Και μαζί με την εξουσία έρχονται, φυσικά, η τιμήαλλά και τα υλικά οφέλη, τα οποία είναι εξάλλου αναγκαία, καθώς η εξουσία ότανδεν εμφανίζεται περιβεβλημένη μεο,τιτης αρμόζει,αρχίζει να αποσαθρώνεται.
Ο διοικητικός μηχανισμός εξαρθρώνεται και αποσυντίθεται. Οι ρωγμές είναι παντού ορατές. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντική. Δεν υπάρχειέλπίς, έναπρόταγμαδράσης για το μέλλον. Για να επιβιώσει ένας οργανισμός σε μια μεταβατική εποχή αλλεπάλληλων κρίσεων, αλλά και για να μπορέσει να μετουσιώσει την κρίση σε μια ελπίδα για το μέλλον, χρειάζεται ένα αισιόδοξο αφήγημα/πρόταγμα ισόρροπης ανάπτυξης προς όφελος όλων των άμεσα ενδιαφερόμενων-εργαζομένων, μετόχων, διοίκησης, κοινού οφέλους. Όπου όλα τα μεγέθη-παραγωγή, μισθοί, κέρδη, κεφάλαιο κλπ-εξελίσσονται ώστε κάθε κοινωνική ομάδα να ωφελείται από την ανάπτυξη στις ίδιες αναλογίες, χωρίς μείζονες αποκλίσεις.
Είναι σαφές ότι η πρώτη προτεραιότητα της πολιτείας πρέπει να είναι να μεταβληθεί η δομή των κινήτρωνκαι των αποδοχώντων στελεχών και η ριζική αλλαγή στάσης της απέναντι στα αξιώματα της ανάπτυξης που αποτελούν κοινό παρονομαστή όλων των αναπτυγμένων χωρών.
H παρατήρηση του νονού του σύγχρονου μάνατζμεντ Peter Drucker «there are no underdeveloped countries there are only under-managed ones» μας καθρεπτίζει επακριβώς.
Και ο καθρέπτης όπου μπορούμε να δούμε το μέλλον μας οι προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες.
Ιδωμεν!!;
* Ο κύριος Ξενοφώντας Μιχαηλίδης είναι χημικός μηχανικός, BS, MS Columbia University, ΜΒΑ University of Sheffield, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Διπλωματούχων Μηχανικών ΔΕΗ.
