Aραγε πόσους αφρούς μπορεί κάποιος εντελώς πρόχειρα να αναφέρει; Αφρούς που πίνονται ή τρώγονται εννοώ, οπότε αφήνουμε έξω και τον αφρό της θάλασσας και τον αφρό του ξυρίσματος και τον αφρό της μπουγάδας. Eνα σιγουράκι είναι βέβαια ο αφρός της μπίρας. Χωρίς πολλή προσπάθεια πας και στον αρκετά πιο εξασθενημένο αφρό των αεριούχων ποτών, βάζεις και αυτόν του καφέ, είτε του φραπέ είτε των ιταλικών. Και μετά αρχίζουν τα πιο δύσκολα.
Αρχίζεις και ψάχνεις στην κουζίνα. Η μαρέγκα προκύπτει εύκολα, το σουφλέ, τα διάφορα κέικ, το ψωμί, ναι, και αυτά ακόμη βασίζουν την επιτυχημένη ύπαρξή τους σε έναν αρχικό αφρό. Ολα αυτά, αν και φαίνεται ό,τι πιο χύμα και τυχαίο έχει φτιαχτεί επάνω στη Γη, να είμαστε βέβαιοι πως πρόκειται για δομές που έχουν φτιαχτεί υπακούοντας σε νόμους πιστοποιημένους από τη λογική της Φυσικής και σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει και η απεικόνιση σε μαθηματικές εξισώσεις. Οπως είναι το «Πρόβλημα Κέλβιν», που απασχόλησε τον γνωστό λόρδο του Κέλβιν το 1887 και είχε να κάνει με το ποιο γεωμετρικό σχήμα αποδίδει καλύτερα μια συγκέντρωση πολλών φυσαλίδων, από το σαπούνι ως την μπίρα. Και τότε είχε καταλήξει ότι είναι το δεκατετράεδρο, ένα στερεό με έξι τετράγωνες και οκτώ εξαγωνικές πλευρές. Αυτό έμεινε έτσι ως το 1993, όταν δύο ιρλανδοί μαθηματικοί, οι Weaire και Phelan, πρότειναν δύο στερεά που ενωμένα και επαναλαμβανόμενα προσέγγιζαν κατά 0,03% καλύτερα τη δομή σε έναν αφρό από αυτά του λόρδου του Κέλβιν. Το κάθε θεμελιώδες κύτταρο των Weaire -Phelan έχει δομή που αποτελείται από μη κανονικά δεκατετράεδρα και μη κανονικά δωδεκάεδρα, όπου ο όρος μη κανονικό σημαίνει ότι οι πλευρές αυτών των στερεών δεν είναι όλες ίσες (όπως π.χ. σε έναν κύβο).
Και αν κάτι τέτοιο φαίνεται εντελώς θεωρητικό, αφρώδες και άσκοπο, αξίζει να αναφέρουμε ότι με βάση αυτές τις δομές φτιάχτηκε ο θόλος στο Εθνικό Κέντρο Κολύμβησης στο Πεκίνο για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων το 2008. Γι’ αυτό επιμένω ότι αν κάποιος καθισμένος σε μια κεντρική καφετέρια βαρέθηκε να κοιτάζει τον κόσμο να περνάει και τις κουβέντες των γύρω του, ας βυθίσει το βλέμμα του στον αφρό του καφέ ή της μπίρας του (δεν λέω της σαμπάνιας του) και οι νόμοι της Φυσικής θα αρχίσουν να ζωντανεύουν μπροστά του. Και θα ήθελα να είχα προλάβει να το πω εγώ, αλλά με πρόλαβε άλλος και είπε ότι ο αφρός είναι ο μεγάλος μινιμαλιστής αφού, όπως είναι γνωστό, η καθεμιά φυσαλίδα παίρνει το σχήμα με τη μικρότερη δυνατή επιφάνεια. Και για όποιον θέλει να βάλει το μυαλό του να δουλέψει, ας βάλουμε ένα μικρό και σχετικά εύκολο πρόβλημα: Με ποιον μηχανισμό ή πιο απλά ποιος είναι άραγε ο νόμος της Φυσικής που εξηγεί το πώς χάνει ο αφρός στο ποτήρι της μπίρας μας τον όγκο του (όπως και οι άλλοι αφροί) καθώς περνά η ώρα; Και είναι κρίμα που αρκετή Φυσική θα μπορούσε να διδαχθεί μέσα από μερικά ποτήρια μπίρας και το περίπου ενάμισι εκατομμύριο φυσαλίδες που στεφανώνουν κάθε φορά το ποτό αυτό όταν φεύγει από το μπουκάλι. Αλλά βέβαια αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει μέσα στο σχολείο.
Και για να μην αφήσουμε χωρίς τη λύση του το μικρό πρόβλημα που παρουσιάστηκε λίγο πιο πριν, να αναφέρουμε ότι σε κάθε αφρό, δηλαδή σε κάθε φυσαλίδα του, έχουμε δύο φάσεις, την αέρια και την υγρή. Η αέρια περιβάλλεται από την υγρή και στην υγρή είναι ακόμη πιο έντονη η επίδραση του νόμου της βαρύτητας. Ετσι τα μόρια του υγρού έλκονται προς τα κάτω και γλιστρώντας βαθμιαία η κορυφή λεπταίνει και τελικά σχηματίζεται μια μικρή οπή. Από αυτήν λόγω μιας μικρής διαφοράς πίεσης εκτοξεύεται ένας μικρός πίδακας υγρού που κουβαλάει και τα όποια αρώματα υπάρχουν σκορπισμένα στο υγρό και το όμορφο στη λευκότητά του στεφάνι του αφρού καταρρέει σταδιακά. Στο επόμενο θα συνεχίσουμε και θα εξηγήσουμε τα απαραίτητα για τους αφρούς, αλλά ως τότε ας έχουμε υπόψη μας ότι:
–Το ποτήρι της μπίρας ή της σαμπάνιας δεν το χρησιμοποιούμε για άλλο ποτό (όπως στο φλιτζάνι του καφέ δεν βάζουμε σούπα).
–Αποφεύγουμε όσο μπορούμε το πολύ απορρυπαντικό και το πλυντήριο πιατικών (αφρός με αφρό δεν θα πει ότι κάνουν και την καλύτερη παρέα).
–Το σχολαστικό σκούπισμα με το ποτηρόπανο κάνει κακό στον αφρό της μπίρας και τα αρώματα που κουβαλάει (γιατί δεν αφήνει να σχηματιστούν πολλές φυσαλίδες).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
