Η άρνηση της γενοκτονίας της Σρεμπρενιτσα πρέπει να σταματήσει

Το Βήμα, The Project Syndicate

Το να οδηγεί κανείς στην Σρεμπρένιτσα, όπου μία κτηνώδης γενοκτονία συντελέσθηκε πριν από 20 χρόνια, παραμένει μία σουρεαλιστική εμπειρία. Βρίσκεται βαθιά ριζωμένη στην ξεχασμένη στον χρόνο Σερβική Δημοκρατία, του οικονομικά υποβαθμισμένου σερβικού τομέα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Οι δρόμοι θυμίζουν πόλη – φάντασμα. Η κεντρική πλατεία είναι γυμνή, χωρίς τις συνηθισμένες καφετέριες της πιο πλούσιας Ομοσπονδίας, ή του μη σερβικού τομέα της χώρας.

Στους δρόμους της Σρεμπρένιτσα βρίσκονται ακόμη τα κατεστραμμένα σπίτια των μουσουλμάνων που εκδιώχθηκαν από τις δυνάμεις των Σερβοβόσνιων των οποίων ηγείτο ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς. Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα βρίσκεται η πρώην βάση των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ, το Ποτοτσάρι, όπου τώρα βρίσκονται οι σωροί – ή ό,τι έχει απομείνει από αυτούς – των περισσότερων από 8000 κυρίως μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών που σφαγιάστηκαν τον Ιούλιο του 1995. Το κοιμητήριο είναι μία εντυπωσιακή αλλά στοιχειωμένη επίδειξη της ίδιας της γενοκτονίας αλλά και της θέλησης των επιζώντων να μην ξεχαστεί.

Η κατοικία που χρησιμοποιήθηκε για τον βιασμό μουσουλμάνων γυναικών, ενώ οι άνδρες και τα αγόρια οδηγούνταν στον θάνατο, βρίσκεται ακόμη δίπλα από το κοιμητήριο. Κατοικείται από Σέρβους. Καθημερινά, χιλιάδες Σερβοβόσνιοι που ζουν στην περιοχή περπατούν ή οδηγούν δίπλα από τα ετοιμόρροπα σπίτια των μουσουλμάνων, το τεράστιο πεδίο με λευκές ισλαμικές ταφόπλακες, το σπίτι του βιασμού – το καθένα από αυτά τους θυμίζει το αδιαμφισβήτητο. Δυστυχώς, δεν πιστεύουν όλοι στη Σερβική Δημοκρατία ότι η γενοκτονία πρέπει να παραμένει στη μνήμη των κατοίκων.

Ο πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας, Μίλοραντ Ντόντικ, έχει γαντζωθεί στην εξουσία, διαστρεβλώνοντας την ιστορία. Αμφισβητεί τον αριθμό των μουσουλμάνων που σκοτώθηκαν στη Σρεμπρένιτσα, υποστηρίζοντας ότι αυτό που συνέβη ήταν μία «τρομακτική θηριωδία». Τώρα θέλει να στήσει μία «επιτροπή αλήθειας» με σέρβους «ειδικούς» που θα επανεξετάσουν τα γεγονότα του 1995. Ο αναθεωρητισμός εκτείνεται και πέρα από τη Σρεμπρένιτσα. Δύο χρόνια πριν, όταν ο Ντόντικ κατέθεσε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία ως μάρτυρας υπεράσπισης του σερβοβόσνιου ηγέτη την εποχή της σφαγής, κατηγόρησε τους μουσουλμάνους της χώρας για τον πόλεμο.

Εμπνεόμενος από τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, ο Ντόντικ επιθυμεί περισσότερη αυτονόμηση της Σερβικής Δημοκρατίας, ακόμη και αν μία τέτοια κίνηση θα αψηφούσε τη Συμφωνία του Ντέιτον. Όσο περισσότερο απομακρύνει την αυτόνομη Σερβική Δημοκρατία από τα θύματά της, τόσο πιο εύκολο θα είναι για τον ίδιο να αρνηθεί τα εγκλήματα που διέπραξαν οι δυνάμεις των σερβοβόσνιων στη διάρκεια του πολέμου. Ευτυχώς τα γεγονότα και ο νόμος στη Σρεμπρένιτσα δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Ο Μλάντιτς, που ακόμη δικάζεται και ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, για τον οποίο η ετυμηγορία αναμένεται τον ερχόμενο Οκτώβριο, κατηγορούνται για γενοκτονία και άλλα εγκλήματα.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξετάζει ένα ψήφισμα, το οποίο προωθεί η βρετανική κυβέρνηση, που καταδικάζει την άρνηση της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα ή των υπόλοιπων εγκλημάτων στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Πράγματι, οργανώσεις επιζώντων με τις οποίες μίλησα δεν φαντάζονται ότι μπορεί να προκύψει συμφιλίωση με τους Σερβοβόσνιους όσο εκείνοι προσπαθούν να ξαναγράψουν την Ιστορία. Ελπίζω ότι κάποια στιγμή μία ζωντανή καφετέρια με εξωτερικά τραπεζάκια θα βρίσκεται δίπλα από ένα ανακαινισμένο κτίριο μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα, όπου άνθρωποι με διαφορετικές καταβολές θα μιλούν για το παρελθόν και θα κοιτούν με αισιοδοξία το κοινό τους μέλλον. Αλλά πριν αυτό συμβεί, οι προσπάθειες άρνησης της γενοκτονίας που συνέβη εκεί πρέπει να πάψουν.