Εθελοντές που συμμετείχαν σε μελέτη του διάσημου Ινστιτούτου Καρολίνσκα της Σουηδίας είχαν τη σπάνια ευκαιρία να νιώσουν ότι βρίσκονταν σε ξένο σώμα και κοιτούσαν τον εαυτό τους από μακριά.

Το GPS του εγκεφάλου

Η αίσθηση ότι κατοικούμε μέσα στο σώμα μας και καταλαμβάνουμε συγκεκριμένη θέση στον χώρο είναι τόσο θεμελιώδης ώστε τη θεωρούμε συνήθως δεδομένη, επισημαίνουν οι ερευνητές. Για τον εγκέφαλο, όμως, είναι μια εξαιρετικά δύσκολη λειτουργία που απαιτεί συνεχή επεξεργασία ερεθισμάτων από όλες τις αισθήσεις.

Μελέτες σε ποντίκια έχουν αποκαλύψει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που περιέχουν τα λεγόμενα «κύτταρα θέσης», τα οποία λειτουργούν σαν GPS και επιτρέπουν στο ζώο να προσανατολίζεται στον χώρο. Η ανακάλυψη τιμήθηκε μάλιστα με το περυσινό Νόμπελ Ιατρικής-Φυσιολογίας.

Μέχρι σήμερα, όμως, παρέμενε άγνωστο το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος δημιουργεί την αίσθηση ότι κατοικούμε στο σώμα μας, καθώς και το κατά πόσο οι εγκεφαλικές περιοχές που ανακαλύφθηκαν στον αρουραίο παίζουν ρόλο σε αυτή τη λειτουργία.

Με τα μάτια ενός άλλου

Αναζητώντας μια απάντηση, οι ερευνητές ζήτησαν από 15 υγιείς εθελοντές να φορέσουν γυαλιά εικονικής πραγματικότητας την ώρα που υποβάλλονταν σε τομογραφία εγκεφάλου. Τα γυαλιά είχαν συνδεθεί με κάμερα που παρέμενε στραμμένη σε έναν άγνωστο, πίσω από τον οποίο διακρινόταν το σώμα του εξεταζόμενου να προεξέχει από τον τομογράφο.

Για να προκαλέσουν την ψευδαίσθηση, οι ερευνητές ακουμπούσαν το σώμα του εξεταζόμενου και ταυτόχρονα ακουμπούσαν στο ίδιο σημείο το σώμα του αγνώστου που βρισκόταν στη μέση του δωματίου. Αυτό έκανε τους εθελοντές να νιώθουν ότι βρίσκονταν στη θέση του αγνώστου και κοιτούσαν από μακριά το πραγματικό σώμα τους στον τομογράφο.

«Σε διάστημα λίγων δευτερολέπτων, ο εγκέφαλος συνδυάζει την αίσθηση της αφής με τα οπτικά ερεθίσματα από τη νέα προοπτική, προκαλώντας την ψευδαίσθηση ότι ο εθελοντής βρισκόταν στο σώμα ενός ξένου» αναφέρει ο Άρβιντ Γκούτερσταμ, πρώτος συγγραφέας της μελέτης στην επιθεώρηση Current Biology.

Εικονική τηλεμεταφορά

Με την τεχνική αυτή, οι ερευνητές μπορούσαν να «τηλεμεταφέρουν» τους εθελοντές σε διάφορες θέσεις μέσα στο δωμάτιο, ανάλογα με το πού ήταν στραμμένη η κάμερα.

Η ανάλυση της εγκεφαλικής δραστηριότητας έδειξε ότι η αίσθηση της θέσης του σώματος στον χώρο συνδέεται με περιοχές των κροταφικών και των βρεγματικών λοβών. Μια από τις περιοχές αυτές ήταν ο ιππόκαμπος, στον οποίο είχαν ανακαλυφθεί τα κύτταρα θέσης.

«Τα αποτελέσματά μας έχουν σημασία επειδή προσφέρουν τον πρώτο χαρακτηρισμό των εγκεφαλικών περιοχών που εμπλέκονται στην αντιληπτική εμπειρία του σώματος του εαυτού μας στον χώρο»
λέει ο Γκούτερσταμ.

«Τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα επειδή υποδεικνύουν ότι τα κύτταρα θέσης δεν εμπλέκονται μόνο στον προσανατολισμό και την κωδικοποίηση αναμνήσεων, αλλά είναι σημαντικά και για την παραγωγή της συνειδητής εμπειρίας του σώματός μας στον χώρο».