Στα παλιά τα χρόνια, ένας πρίγκιπας ήθελε να παντρευτεί, αναζητώντας μια γυναίκα ωραιοτάτη, ηθικοτάτη και πλουσιοτάτη∙ δεν κατάφερε να παντρευτεί! Στην πολυπλοκότητα όμως της ζωής είναι επαρκές πολλές φορές και το εφικτό∙ όχι όμως «εξιδανικευόμενο» όπως λ.χ. στην πολιτική, καθώς έχει αυτοβαπτισθεί ως η τέχνη του εφικτού, απαλλασσόμενη συνήθως από οραματικές σημαντικές στρατηγικές, χρήσιμες σε κρίσιμα σταυροδρόμια της Ιστορίας. Το ζήτημα είναι βέβαια το κατά πόσο τέτοιες στρατηγικές είναι απαλλαγμένες από το θυμικό και εμπλουτισμένες με το λογικό.
Διότι το θυμικό λ.χ. ενός διαπραγματευόμενου πολιτικού, όταν αλληλοτροφοδοτείται εύκολα από επευφημίες και ιαχές, μπορεί να τον παγιδεύσει σε ευχάριστους/ιδανικούς σχεδιασμούς και εξαγγελίες, που καθώς δύσκολα υλοποιούνται, θα προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα στον ίδιο και στους επευφημούντες, στη χώρα δηλαδή. Αν πάλι λειτουργεί μόνο με το λογικό, θα χάσει τους περισσότερους θαυμαστές του. Γι’ αυτό η πολιτική είναι μια δύσκολη διεργασία, καθώς απαιτεί μια πολυδιάστατη λογική, ψύχραιμη σκέψη και συμπεριφορά, συνδυαζόμενη με μετρημένο θυμικό, για να είναι εύκολα προσαρμόσιμη προς το συμφέρον της χώρας. Οταν λοιπόν μια πολιτική στρατηγική είναι περιπεπλεγμένη με ασυγκράτητους συναισθηματισμούς και ιδανικούς μαξιμαλισμούς, δίκαιους ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος αναποτελεσματικότητας, απραξίας και οδυνηρής συμβιβαστικής προσαρμογής, τελικά. Ενας άριστος όμως συνδυασμός λογικού/θυμικού θα προσέγγιζε το καλύτερο αποτέλεσμα.
Μια παλιά ιστορία μάς διδάσκει πάλι πόσο επικίνδυνη είναι μια άτακτη προσαρμογή. Από τα πρώτα βήματα λ.χ. της Σοβιετικής Ενωσης, οι κομματικοί κομισάριοι, που τοποθετούνταν επικεφαλής κάθε κρατικής υπηρεσίας, ήταν πανίσχυροι, καθώς αυτοί αποφάσιζαν. Η πρώτη μέρα ενός τέτοιου άτεγκτου κομισάριου άρχισε με την επίσκεψη της γραμματέως του, η οποία αντί να τον ενημερώσει τον ρώτησε αν ήθελε καφέ. Εκείνος την έδιωξε αμέσως προστάζοντάς τη να ασχολείται με τη δουλειά της. Ξαναπήγε όμως ακάθεκτη την άλλη μέρα, την παράλλη, πάντα με την ίδια προσφορά. Δεν πέρασε μήνας και ο κομισάριος απολάμβανε τους καφέδες του∙ είχε ήδη αφομοιωθεί από τη γραφειοκρατία της υπηρεσίας του, αντί να την προσαρμόσει στη στρατηγική της αποτελεσματικότητας.
Χωρίς βέβαια τη διάθεση και την πρόθεση κανενός παραλληλισμού με το σήμερα, που δεν υπάρχει, η χώρα μας βρίσκεται μπροστά στη μεγάλη πρόκληση να προσαρμοστεί επιτυχώς, για να απαλλαγεί σταδιακά από την επάρατο κρίση της λιτότητας, της φτώχειας και της αναξιοπρέπειας. Σήμερα η χώρα μας δεν προσπαθεί βέβαια να διαπραγματευθεί λίγους «καφέδες» με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά ένα ευοίωνο μέλλον του λαού μας. Τι πρέπει όμως να επικρατήσει σε αυτή την περίπλοκη διαπραγμάτευση; Το θυμικό του ενθουσιασμού που μας προστάζει να απαλλαγούμε αμέσως τώρα από τη δυστυχία μας ή το λογικό που μας υπαγορεύει να αποφύγουμε τα χειρότερα; Η απάντηση είναι αυτονόητη. Γι’ αυτό η εκάστοτε αντιπολίτευση πρέπει να λειτουργεί χωρίς μικροψυχίες, με το λογικό∙ και όχι να ικανοποιεί το θυμικό της απέναντι στην κάθε προσαρμοστική και αναγκαία συμβιβαστική εθνική διαπραγματευτική προσπάθεια της εκάστοτε κυβέρνησης, όταν αυτή κινείται με γνώμονα: «το μη χείρον βέλτιστον» για τη χώρα.
Σε κάθε πολύπλοκη διαπραγμάτευση, είναι χρήσιμα και το θυμικό/λογικό και το ιδανικό/εφικτό, αρκεί να είναι κατανοητός ο κρίσιμος παράγοντας που τα συνδέει όλα∙ η αναπόφευκτη δηλαδή επιτυχής διαλεκτική προσαρμογή της χώρας στις διαμορφούμενες εκάστοτε ανυπέρβλητες συνθήκες. Μια προσαρμογή που έχει και βιολογική βάση, καθώς και τα είδη «διαπραγματεύονται», «διαλέγονται», συνεχώς για να επιβιώνουν∙ βήμα-βήμα όμως και όχι με επικίνδυνα άλματα, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν ένα είδος στην κατάρρευσή του. Ενα τέτοιο βιολογικό άλμα μπορεί να θεωρηθεί ανάλογο μιας πολιτικής θυμικής αλαζονείας, από όπου κι αν προέρχεται, η οποία μπορεί να επιφέρει μεγάλο κόστος.
Θύμωσε, λέει, ο Σόιμπλε με μια ατυχή γελοιογραφία ελληνικής εφημερίδας που ικανοποίησε το θυμικό μας. Αποτέλεσμα; Να γίνει πολύ σκληρός, αποκαλώντας τον ελληνικό λαό ανεύθυνο, που τον λυπάται∙ μεγάλη προσβολή και πολλά συνακόλουθα διαπραγματευτικά εμπόδια από μια θυμική έκρηξη εκατέρωθεν. Μπορεί βέβαια ο Σόιμπλε να αξιοποίησε το λογικό του, αλλά με το επιχείρημα που του παραχωρήσαμε, μονομερώς! Συμπέρασμα; Η έντιμη προσπάθεια βαθμιαίας προσαρμογής της κυβέρνησης κινδύνευσε από ένα επικίνδυνο θυμικό άλμα ένθεν και ένθεν.
Με θυμικά άλματα όμως δεν προσεγγίζονται οι πολύπλοκες διαπραγματευτικές διεργασίες, που δεν τελειώνουν ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία ξέρει πολύ καλά τη διαλεκτική της «αφομοίωσης». Αξιοποιεί δηλαδή το λογικό της, προσφέροντας επίμονα λίγους «καφέδες» σε όποιον αντιδρά, αντί να τον εκδιώξει με το θυμικό της. Αλλωστε, με κανένα θυμικό άλμα δεν τιθασεύονται οι ακόρεστες αιμοβόρες αγορές της τρόικας και των θεσμών, δεν ηρεμούν! Αλλά ούτε και με ένα λογικό άλμα στον αέρα βλέπουμε καλά το έδαφος∙ με την προσγείωση να είναι συνήθως τραυματική. Η κοινή λογική λοιπόν υπαγορεύει αξιοπρεπή προσαρμογή εκατέρωθεν, προσγείωση στο εφικτό, για την καλύτερη ολιστική λύση. Το θυμικό μπορεί να περιμένει λίγο∙ διαφορετικά η έλευσή του θα αργοπορήσει για πολλά χρόνια, χαμένα χρόνια για μικρούς και μεγάλους, και θα έχει χαθεί και το εφικτό του σήμερα από όλους.
Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
