Μια εκεχειρία που δεν κράτησε, μια ειρηνευτική διάσκεψη που δεν έγινε και πολύ αίμα που χύθηκε προτού λιώσουν τα χιόνια. Αυτό είναι το σκηνικό στη Νοτιοανατολική Ουκρανία εν όψει μιας εαρινής αντεπίθεσης που από τους περισσότερους στρατιωτικούς και πολιτικούς αναλυτές θεωρείται δεδομένη.
Αυτό που ξάφνιασε πραγματικά δεν είναι η έκρηξη της βίας αλλά ότι έγινε στη μέση του χειμώνα. Αυτονομιστές αντάρτες και κυβερνητικός στρατός έδωσαν σκληρές μάχες για τον έλεγχο του αεροδρομίου στο Ντονέτσκ και ρουκέτες σκότωσαν αμάχους σε μια στάση λεωφορείου στη Μαριούπολη. Ο Ιανουάριος τελείωσε με 260 νεκρούς και με ένα μεγάλο ερωτηματικό για τις προθέσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος ίσως απλώς να «τρίζει τα δόντια» για να δείξει ότι δεν τον έχει γονατίσει η κρίση στην οικονομία. Ισως να πρόκειται για απλή επίδειξη δύναμης ή για προσπάθεια κάποιας επέκτασης των εδαφών που ελέγχουν οι αυτονομιστές ώστε να ενισχύσουν τη θέση τους στις διαπραγματεύσεις. Μπορεί όμως να είναι κάτι πιο δυσοίωνο: ο προάγγελος μιας επίθεσης με κατεύθυνση την ήδη προσαρτημένη στο άρμα της Μόσχας Κριμαία.
Είναι η λεγόμενη «θεωρία του χερσαίου διαδρόμου». «Αν η Ρωσία κρίνει ότι ο στρατός του Κιέβου δεν είναι σε θέση να αντέξει άλλη μία αντεπίθεση την άνοιξη, οι αποσχιστικές δυνάμεις μπορεί να κλιμακώσουν τις επιθέσεις προς τη Μαριούπολη ανοίγοντας νέο μέτωπο προκειμένου να υπάρξει “σύνδεση”, με εδαφική συνέχεια προς την Κριμαία» λέει στο «Βήμα» ο Ματιέ Μπουλέγκ, ερευνητής στο Ινστιτούτο για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (ΙΡSE) στο Παρίσι.
Μια ματιά στον χάρτη δείχνει τη στρατιωτική λογική πίσω από μια τέτοια κίνηση. Αυτή τη στιγμή η θέση της Ρωσίας στην Κριμαία είναι επισφαλής. Η ναυτική βάση της Σεβαστούπολης, κρίσιμης στρατηγικής σημασίας για τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας, μπορεί εύκολα να αποκλειστεί, ιδίως αν οι ουκρανικές δυνάμεις ενισχυθούν με δυτική βοήθεια.
Για να θωρακιστεί η Κριμαία απαιτείται ο έλεγχος μιας εδαφικής ζώνης, στα βορειοδυτικά, όπου οι ρωσικές δυνάμεις θα μπορούν να αμυνθούν σθεναρά. Δηλαδή, ένας «χερσαίος διάδρομος», μήκους μόλις 110 χλμ., που θα ενώνει τις αυτοανακηρυχθείσες Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουχάνσκ) με την Κριμαία.

«Τα πυρά στη Μαριούπολη μπορεί να σημαίνουν οτιδήποτε. Γνωρίζουμε ότι η ρωσική στρατιωτική παρουσία έχει αυξηθεί σημαντικά στην Ανατολική Ουκρανία, χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι αντάρτες είναι επιμελητειακά έτοιμοι τώρα για μια μεγάλη επίθεση. Η αιματοχυσία οδηγεί τη σύγκρουση σε νέο επίπεδο, όχι τόσο όσον αφορά την ένταση αλλά όσον αφορά τα ερωτήματα για τις στρατηγικές επιδιώξεις της Μόσχας» τονίζει ο Μπουλέγκ.
Οι Ρώσοι κρατάνε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, είτε για να επιτεθούν είτε για να διαπραγματευθούν. Για την ώρα φαίνεται ότι Ρωσία και Δύση μελετάνε την ισορροπία των δυνάμεων στην περιοχή προτού κινηθούν. Αν ο Πούτιν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν τον συμφέρει κλιμάκωση, υπάρχει η πιθανότητα να δούμε κάποιον διπλωματικό συμβιβασμό.
Αν επικρατήσει η στρατιωτική λύση, επιβάλλει την κατάληψη και την εξασφάλιση της εδαφικής ζώνης μεταξύ Ανατολικής Ουκρανίας και Κριμαίας. Υπάρχει και ένας τρίτος, ο πιθανότερος, τρόπος: η μόνιμη απειλή χρήσης βίας προς τους Ουκρανούς με σκοπό τον εξαναγκασμό τους να αποδεχθούν τις ρωσικές επιταγές.

«Προς το παρόν νικητής είναι η Ρωσία… Επιτρέψτε μου να εξηγήσω. Η κατάσταση στο Ντονμπάς παραμένει τετελεσμένο γεγονός, ακριβώς όπως η Κριμαία είναι τώρα τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το Κρεμλίνο δεν θέλει να διευθετήσει τη σύγκρουση σύντομα. Προτιμά να την αφήσει παγωμένη και να την αναθερμαίνει καταπώς θα το βολεύει κάθε φορά. Η Ουκρανία θα πρέπει να κάνει παραχωρήσεις και να διαπραγματευθεί με τη Ρωσία κάποια στιγμή τους επόμενους μήνες. Η Μόσχα θα προσποιείται ότι συμμορφώνεται με την ειρηνευτική διαδικασία ενώ θα αυξάνει κρυφά τον στρατό στο Ντονμπάς και θα πιέζει συνεχώς το Κίεβο» καταλήγει ο Μπουλέγκ.
Ο εθνικισμός αντίδοτο στην οικονομική κρίση
Νέος, αστάθμητος παράγοντας είναι η οικονομική κρίση στη Ρωσία, λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Τζεφ Σαχαντέο, διευθυντής στο Ινστιτούτο Ρωσικών και Ευρασιατικών Μελετών στο Πανεπιστήμιο Κάρλτον στον Καναδά.

«Η προσοχή της Ρωσίας έχει σίγουρα στραφεί προς την εν εξελίξει κρίση στο νόμισμά της, που προκαλείται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, απειλώντας να τη βυθίσει σε ύφεση. Αλλά θα αναγκάσει άραγε τον Βλαντίμιρ Πούτιν να μειώσει τις στρατιωτικές δαπάνες και τη στήριξη προς τις αντικυβερνητικές δυνάμεις στην Ουκρανία; Θα τον οδηγήσει σε μια διευθέτηση ή θα αισθανθεί πιέσεις από τους εθνικιστές και θα επιχειρήσει να αποσπάσει την προσοχή των Ρώσων από τα οικονομικά προβλήματα επεκτείνοντας τη ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία, ίσως και στη Μολδαβία; Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις» τονίζει ο κ. Σαχαντέο.


Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ
«Πολλές χώρες βρίσκονται στο στόχαστρο του Πούτιν»
«Ο πόλεμος στην Ανατολική Ουκρανία θα συνεχιστεί, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της Δύσης και του Κιέβου για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων» λέει στο «Βήμα» ο Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ, ουκρανοαμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ.

«Ο Πούτιν δεν θέλει μόνιμη ειρήνη που θα σταθεροποιούσε την Ουκρανία. Μια στρατιωτική επίθεση μεγάλης κλίμακας με στόχο την κατάληψη εδαφών στην Ανατολική Ουκρανία ή ακόμη και η διάνοιξη ενός διαδρόμου από τη Ρωσία στην Κριμαία είναι μάλλον απίθανα σενάρια καθώς θεωρώ ότι οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις είναι αρκετά ισχυρές για να την αποτρέψουν. Αλλά χαμηλού επιπέδου συγκρούσεις του είδους που βλέπουμε τους τελευταίους μήνες στο Ντονμπάς είναι σίγουρο ότι δεν θα σταματήσουν» τονίζει.

«Οι δυτικές ελπίδες για την επίλυση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου μέσω της διπλωματίας είναι ως εκ τούτου άστοχες. Σε ό,τι και αν συμφωνήσει ο Πούτιν –ακόμη και αν δεχθεί η Ουκρανία να μην επιδιώξει ποτέ ένταξη στο ΝΑΤΟ –θα είναι στην καλύτερη περίπτωση μια προσωρινή υποχώρηση από τα επεκτατικά σχέδια της εξωτερικής πολιτικής του. Και ο κατάλογος των χωρών στο στόχαστρό του είναι μεγάλος: εκτείνεται από τις χώρες της Βαλτικής προς τη Λευκορωσία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, προς την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και τα πέντε κράτη της Κεντρικής Ασίας. Ρώσοι ή ρωσόφωνοι κατοικούν σε όλα αυτά τα εδάφη και μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να δικαιολογηθεί ο εκφοβισμός της Μόσχας» προσθέτει ο Μότιλ.

«Η μόνη αποτελεσματική λύση σε αυτόν τον επεκτατισμό είναι η ικανότητα των γειτόνων της Ρωσίας να αντισταθούν στον ιμπεριαλισμό του Πούτιν. Η κρίσιμη χώρα-ανάχωμα είναι φυσικά η Ουκρανία» καταλήγει ο συνομιλητής μας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ