Ηθελε, λέει, να μαθαίνουν τα κορίτσια γράμματα στο Πακιστάν –σκοτώστε την. Δεν τα κατάφεραν όμως οι αδίστακτοι Ταλιμπάν∙ αντίθετα, η ελεύθερη έφηβη Μαλάλα τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ φέτος και η δήλωσή της –πως ο μόνος τρόπος να επικρατήσουν ειρήνη και ευημερία στον κόσμο είναι η εκπαίδευση, η παιδεία –γελοιοποίησε την ιδεολογία των Ταλιμπάν, οι οποίοι έκριναν θανατηφόρα ένοχη τη δεκαπεντάχρονη, τότε, μαθήτρια, επειδή επέμενε να πηγαίνει στο σχολείο αν και κορίτσι και προάσπιζε, λέει, τα δικαιώματα των κοριτσιών στη μόρφωση!
Αυτά συμβαίνουν στον 21ο αιώνα και όχι στον Μεσαίωνα ή στην εποχή που η γυναίκα θεωρούνταν πράγμα, res(ei). Ούτε όταν, κατά τη Δυτική πολιτική και φιλοσοφική ιστορία, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως τον Χομπς, οι βαθύτερες ιδέες για τη φύση του ανθρώπου είχαν τις βάσεις τους σε μιαν ακατέργαστη κληρονομικότητα και χρησιμοποιούνταν για να ερμηνευθούν ή και να ικανοποιηθούν η μόρφωση, η υγεία και η πολιτική πρακτική. Από τότε όμως έως σήμερα έχουν περάσει μερικά «έτη φωτός».
Ωστόσο, ο παιδαγωγικο-εκπαιδευτικός σκοταδισμός και σήμερα αλλού ζει και βασιλεύει προκλητικά και αλλού δοξάζεται κρυπτόμενος. Τι κι αν ο ΟΟΣΑ λ.χ. ανακοινώνει πρωταθλήτριες χώρες ως προς τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, τι κι αν οι διάφορες διεθνείς αξιολογήσεις των πανεπιστημίων ανεβοκατεβάζουν τα πρώτα 10 ή 100 ή 500 από τις σκάλες των πνευματικών καλλιστείων; Ταλιμπάν λ.χ. και τζιχαντιστές γελοιοποιούν την έννοια του ανθρώπου, γελοιοποιούν τον πολιτισμό του. Αλλά και η εισοδηματική ανισότητα στις χώρες του ΟΟΣΑ βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 50 ετών, κατά τον γερμανό τραπεζίτη Ακερμαν, ο οποίος εισηγείται τη βελτίωση της εκπαίδευσης∙ ένα αυτονόητο που μπορεί και το διαλαλεί ακόμα κι ένα παιδί, όπως η Μαλάλα, αλλά ο ίδιος τι έπραξε;
Αφού όμως είναι τόσο σημαντική η εκπαίδευση και η παιδεία περισσότερο, γιατί διαιωνίζεται το «έγκλημα» εναντίον της; Γιατί δεν «αποκεφαλίζεται» κανείς για το έγκλημα αυτό, διερωτώνται σκεπτόμενοι πολίτες, όπως λ.χ. ο διάσημος βιολονίστας Καβάκος; Γιατί η συνεχής ανάδευση εκπαιδευτικών συστημάτων και μεταρρυθμίσεων αδυνατεί να δώσει γεύση; Διότι εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, όπως τα εκπαιδεύουμε, αλλά γράμματα με αξία δεν τους μαθαίνουμε, δεν τα βοηθούμε να κατακτήσουν μια ποιοτική παιδεία και αξίες πιο κοντά στην κατανόηση της πραγματικότητας.
Χωρίς όμως την αξία της υπευθυνότητας και της συνέπειας δεν εκδιώκεται ο σκοταδισμός της καχυποψίας, της ανυποληψίας του άλλου, της συνωμοσιολογίας∙ και δεν καλλιεργείται ο διαφωτισμός της συνεργασίας, της συνεπειοκρατίας και της αλληλεγγύης των πολιτών. Xωρίς την ανάλογη παιδεία δεν μεταλλάσσεται ο πολίτης από παθητικό θεατή των πολιτικοκοινωνικών πραγμάτων σε δραστηριοποιημένο ρυθμιστή τους, σε θετικό πρωταγωνιστή με ελεύθερη βούληση∙ δεν γίνεται να διαμορφώσει το κοσμοείδωλο εκείνο που θα τον βοηθά να ακυρώνει κάθε μορφή αλλοτρίωσης, πνευματική, οικονομική, πολιτική. Διαφορετικά θα κυριαρχούν αυταπάτες και ψευδαισθήσεις, πεποιθήσεις π.χ. περί ψεκασμών, περί διαγραφής όλων των προβλημάτων της χώρας με μια πολιτική μονοκονδυλιά, ότι θα μας σώσει η Χρυσή Αυγή κ.ά.
Κατά πόσο λοιπόν αντιλαμβάνεται ένα ποσοστό πολιτών την πολιτικοκοινωνική δύναμή του, τη σημασία να αποφασίζει ελεύθερα και να ψηφίζει υπεύθυνα για το καλό το δικό του και της χώρας του; Είναι όμως ο πολίτης αυτός ο μοναδικός υπεύθυνος γι’ αυτή την αδυναμία του; Οχι βέβαια, είναι αυτονόητο, αφού άνθρωποι όπως ο πρώην πρωθυπουργός της Αγγλίας Γκόρντον Μπράουν αρθρογραφούν υποστηρίζοντας ότι πρέπει να εκπαιδευθεί όλος ο κόσμος, αλλά οι ίδιοι δεν έπραξαν κάτι σημαντικό επ’ αυτού!
Πρόβλημα οικονομικό δεν στοιχειοθετείται, παρά το αντίθετο που προβάλλεται πλανητικά. Διότι αν αποφάσιζαν οι ισχυροί του πλανήτη να διοχετευόταν ένα ποσοστό του κόστους ανόητων πολέμων προς την εκπαίδευση και την παιδεία, τότε ο κόσμος μας θα ήταν διαφορετικός∙ και δεν θα έτρεχαν οι λεγόμενες υπερδυνάμεις, αλλά και οι μικρές χώρες, οι «λεγόμενοι» διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί και στρατιωτικοί συνασπισμοί πίσω από τα συνεχώς αναδυόμενα προβλήματα, τοπικά/εθνικά και παγκόσμια, όπως πρόσφατα η επιδημία του ιού Εμπολα ή ο πόλεμος του Χαλιφάτου. Ετσι, δεν θα υπήρχαν λ.χ. άξεστοι Ταλιμπάν και παρανοϊκοί τζιχαντιστές. Θα υπήρχαν όμως εκατομμύρια Μαλάλες. Θα υπήρχε σκοπός και ελπίδα για τους νέους, για κάθε χώρα.
Και τότε ποιοι ευθύνονται για την ιστορική υστέρηση της εκπαίδευσης και της παιδείας στα διάφορα έθνη; Είναι δυστυχώς ο φαύλος κύκλος που στροβιλίζεται αενάως όταν οι πολιτικοί και οικονομικοκοινωνικοί σχεδιαστές δεν επενδύουν στην καλλιέργεια της παιδείας και της ευθύνης του πολίτη και ο πολίτης χωρίς την πανοπλία αυτή υποτάσσεται στους πολιτικούς σχεδιαστές του παρόντος και του μέλλοντός του. Είναι και η πολιτική αδυναμία-απροθυμία που δεν αντιμετωπίζεται η παιδεία ως ένα μακροπρόθεσμο συλλογικό ζήτημα, αλλά προσεγγίζεται κομματικά και «εφήμερα». Γι’ αυτό η ελπίδα ακούει στο όνομα Μαλάλα, στο όνομα του κάθε νέου, του κάθε πολίτη, που θα θελήσει να ελέγξει υπεύθυνα το μέλλον του με πυξίδα την αδιαπραγμάτευτη απαίτηση της παιδείας του.

Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ