Ξεχάστε τον «πόλεμο εναντίον των γυναικών»! Οπως υποστηρίζουν τον τελευταίο καιρό ολοένα και περισσότεροι συγγραφείς, ακτιβιστές και μπλόγκερ, το φαινόμενο της μισανδρίας, δηλαδή του μίσους κατά των ανδρών, είναι γεγονός. Και όχι μόνο, καθώς ισχυρίζονται ότι λαμβάνει τέτοιες διαστάσεις που συχνά τα αρσενικά του δυτικού κόσμου βρίσκονται υπό πολιορκία και τα δικαιώματά τους χρήζουν προστασίας. Πρόκειται για το επόμενο μεγάλο βήμα υπέρ της ισότητας των φύλων ή μήπως για μια συγκαλυμμένη εκδήλωση μισογυνισμού; Υπό περιπτώσεις και τα δύο, κυρίως όμως πρόκειται για σύμπτωμα μιας εποχής που εξακολουθεί να χρησιμοποιεί γενικεύσεις και να ακολουθεί κανόνες δύο μέτρων και σταθμών.
Η έννοια της μισανδρίας δεν είναι καινούργια. Αναφέρεται για πρώτη φορά στο έργο του Αισχύλου και κυρίως στις τραγωδίες του «Επτά επί Θήβας» και «Ικέτιδες». Σε αντίθεση με τον μισογυνισμό, δεν έχει παγιωθεί συστημικά, ιστορικά και θεσμικά διότι, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, δεν έχει αποκτήσει σημαντικές διαστάσεις κοινωνικού πεπραγμένου, πολιτισμικά αναγνωρισμένου.
Για πολλούς η ίδια η ιδέα ενός «ανδρικού κινήματος» ενάντια στη μισανδρία φαντάζει γελοία. Κι όμως, σε μια εποχή που επικρατεί συχνά σύγχυση όσον αφορά τους ρόλους των δύο φύλων, ολοένα και περισσότεροι άντρες δηλώνουν θύματα διακρίσεων. Μάλιστα στη Βρετανία έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και έχουν φτάσει στο σημείο να οργανώνονται σε επίπεδο πανεπιστημίων διεκδικώντας αυτό που εκείνοι θεωρούν μια δικαιότερη αντιμετώπισή τους.
Και παρ’ ότι πολλά από τα επιχειρήματα του ανδρικού κινήματος είναι μάλλον σαθρά –όπως το γεγονός ότι «απαιτείται» από αυτούς να πληρώνουν τον λογαριασμό -, υπάρχουν άλλα που συνάδουν προς τις αρχές της ισότητας όπως τα ίδια γονεϊκά δικαιώματα έπειτα από ένα διαζύγιο αλλά αντιμετωπίζονται με καχυποψία καθώς θεωρούνται συγκαλυμμένη επίθεση κατά των γυναικών.
Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσει κανείς τη μισανδρία στον δυτικό κόσμο δεν είναι απλώς μέσω αφοριστικών φράσεων όπως «όλοι οι άντρες είναι γουρούνια» ή γενικεύσεων στις οποίες άντρες και γυναίκες καταφεύγουν σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά μέσω της συνειδητοποίησης των διπλών μέτρων και σταθμών που από πολύ νωρίς μαθαίνουμε στο πλαίσιο ενός λίγο-πολύ επιβεβλημένου από την κοινωνία φυλετικού ρόλου. Συχνά τα ίδια χαρακτηριστικά, όπως το να είναι κανείς απαιτητικός και φιλόδοξος στον εργασιακό χώρο του, προσλαμβάνουν θετική ή αρνητική χροιά όχι αυτά καθαυτά αλλά αναλόγως του φύλου στο οποίο αποδίδονται.
Κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι η απάντηση στα προβλήματα των ανδρών είναι ο… φεμινισμός. Υποστηρίζουν ότι οι αντιξοότητες που βιώνουν οι άντρες πηγάζουν από πατριαρχικές νόρμες στις οποίες αντιτίθεται ο φεμινισμός, συμπεριλαμβανομένου του στερεοτύπου ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες ως γονείς ή ότι οι άντρες που δείχνουν τις αδυναμίες τους στιγματίζονται.
Παρά τα αντρικά παράπονα, δύσκολα μπορεί κανείς να αμφιβάλει ότι η κυρίαρχη δύναμη στην κοινωνία παραμένει μακράν η πατριαρχία. Εξάλλου μόνο ανήκουστο δεν είναι όταν μια γυναίκα εκφράζει την άποψή της για ένα ζήτημα ισότητας, όπως για παράδειγμα η μισθολογική απόκλιση αντρών και γυναικών στην ίδια κλίμακα εργασιακής ιεραρχίας, να κατηγορείται για μισανδρία. Δεδομένης της γυναικείας καταπίεσης, των αντρικών προνομίων και της αναπόδραστης επιβολής και των δύο χαρακτηριστικών από τους άντρες, δεν προκαλεί δα και μεγάλη έκπληξη κάθε γυναίκα να βιώσει κάποια στιγμή στη ζωή της στιγμές στις οποίες απλώς «μισεί» τους άντρες.

Γυμνόστηθη διαμαρτυρία
Femen: Σεξ και επανάσταση
Η γυναικεία ουκρανική οργάνωσηπου δραστηριοποιείται παγκοσμίως και αυτοπροσδιορίζεται ως σεξτρεμιστική έχει συχνά χαρακτηριστεί για μισανδρία εξαιτίας των ακραίων δηλώσεών της και των προκλητικών γυμνόστηθων εμφανίσεων των μελών της, που υποστηρίζουν ότι τάσσονται κατά της πατριαρχίας και της αντρικής καταπίεσης. Εχουν δίκιο οι επικριτές τους; Η διακεκριμένη κοινωνιολόγος Μαργκρίτ βαν Χιτς εξηγεί: «Στις χώρες ή στις περιπτώσεις όπου η νοοτροπία των δύο μέτρων και σταθμών στοιχειοθετείται μέσω της νομοθεσίας, της θρησκείας ή της κουλτούρας απαιτούνται δραστικά ή ακόμη και ακραία μέσα για να ακουστεί η φωνή των γυναικών. Η δράση της Femen αποτελεί παράδειγμα για το ότι η επανάσταση δεν μπορεί να είναι καθώς πρέπει. Τα μέλη της οργάνωσης αντιδρούν σε μια πολύ επιθετική μορφή σεξισμού και δείχνουν το γυμνό τους στήθος χρησιμοποιώντας το ως καμβά με τρόπο που προειδοποιεί τους άλλους ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για αυτές πέρα από το ότι είναι γυναίκες».

Συνέντευξη
«Στερεότυπα που οδηγούν σε αδιέξοδο»
Η ολλανδή καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ και ειδική σε ζητήματα σπουδών φύλου και ισότητας Μαργκρίτ βαν Χιτς μιλάει στο «Βήμα» και εξηγεί: «Σε συμβολικό επίπεδο και τα δύο φύλα βιώνουν διακρίσεις. Οταν μιλάει κανείς για μισανδρία ή μισογυνισμό, δύο πλευρές του ίδιου σεξιστικού νομίσματος, πρέπει να έχει κατά νουν τη νοοτροπία των δύο μέτρων και σταθμών.Και οι δύο έννοιες βασίζονται σε μια αλληλεπίδραση μεταξύ των φύλων η οποία διέπεται από γενικεύσεις».
Σε τι συνίσταται όμως η καρδιά των φυλετικών στερεοτύπων; «Συνοψίζεται ουσιαστικά στο στερεότυπο ότι ο άντρας πρέπει να είναι σεξουαλικά ενεργός, ενώ η γυναίκα πρέπει να είναι σεξουαλικά επιθυμητή, εξ ου και τα ήθη που ευρέως ορίζουν τη σεξουαλική ζωή του κάθε φύλου» τονίζει η καθηγήτρια Χιτς.
Οσο για τις ρίζες και την έκταση του φαινομένου στις ημέρες μας είναι κατηγορηματική. «Η μισανδρία και ο μισογυνισμός είναι σχεδόν αδύνατον να οριστούν μέσω στατιστικών διότι πρόκειται για δυναμικούς μηχανισμούς και ανθρώπινους συσχετισμούς που αλλάζουν συνεχώς. Το φαινόμενο εκδηλώνεται κυρίως μέσω της αντίθεσης, για παράδειγμα, με τη φράση “οι άντρες ποτέ δεν θα αποκτήσουν την τάδε ιδιότητα στην οποία οι γυναίκες αριστεύουν”. Η μισανδρία θα μπορούσε να αποτελεί ένα μέσο χειραφέτησης ενάντια στον μισογυνισμό και στην αντρική κυριαρχία. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για αδιέξοδο διότι καταφεύγει ακριβώς στην ίδια έννοια την οποία απορρίπτει, δηλαδή τη γενίκευση».
Στην ερώτηση γιατί μόλις πρόσφατα ανακαλύψαμε ουσιαστικά τη λέξη «μισανδρία» και γίνεται τόσος ντόρος γύρω από το φαινόμενο η ολλανδή κοινωνιολόγος απαντά: «Αυτό σχετίζεται με τους μηχανισμούς της εξουσίας. Οι γυναίκες προσπαθούν να ανατρέψουν τους μηχανισμούς κοινωνικής ισχύος και οι άντρες αντιδρούν απορρίπτοντας τα λεγόμενά τους ως μη σοβαρά ή μη επιστημονικά αποδεδειγμένα ή κατηγορώντας τες για σεξισμό. Η γυναικεία αντίδραση στη βία με βία είναι αδιέξοδη και δεν φέρνει ταεπιδιωκόμενα αποτελέσματα, παράλληλα όμως οι άντρες ως “ισχυρό” φύλο προσπαθούν να σιγάσουν τις “επαναστατικές”φωνές χαρακτηρίζοντάς τες αναξιόπιστες».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ