T ο ενδιαφέρον σας κινείται στον χώρο των πολιτισμικών σπουδών; Μήπως σπουδάζετε Κοινωνιολογία και ενδιαφέρεστε να πάρετε μαθήματα μαντονολογίας και ιδιαίτερα εκείνο το μάθημα που αφορά τη «Λεσβία Μαντόνα» ή ακόμη το «Η Μαντόνα και η μητρότητα»; Πάντως ό,τι πιο «προωθημένο» πλέον στον χώρο των κοινωνιολογικών σπουδών είναι ο κύκλος μαθημάτων που θα πραγματοποιήσει το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας (University of South Carolina) από την άνοιξη του 2011 με θέμα τη Lady Gaga. Ο κύκλος μαθημάτων που θα παρουσιάσει ο καθηγητής και φανατικός φαν της αμερικανίδας σταρ Ματιέ Ντεφλέμ έχει τον τίτλο «Η Lady Gaga και η κοινωνιολογία της φήμης» («Lady Gaga and the sociology of fame»). Ο βέλγος καθηγητής, οι προηγούμενες έρευνες του οποίου αναφέρονται στην αντι-τρομοκρατία, στον έλεγχο του εγκλήματος και στην τεχνολογία στο Ιnternet, έχει δει τη Lady Gaga επί σκηνής 30 φορές.

«Πρέπει να δούμε τη Lady Gaga ως ένα κoινωνικό γεγονός.Ετσι δεν πρόκειται ούτε για το πρόσωπο ούτε για τη μουσική.Πρόκειται περισσότερο για μια πραγματικότητα με 10 εκατομμύρια φίλους στο Facebook και 6 εκατομμύρια στο Τwitter.Αυτό που εννοώ είναι ότι πρόκειται για ένα κοινωνικό φαινόμενο». Σύμφωνα με την περιγραφή των μαθημάτων (syllabus), θα επιχειρηθεί «η ανάδειξη της κοινωνιολογικής διάστασης της φήμης της Gaga σε σχέση πάντα με τη μουσική της,τα βιντεοκλίπ της, τη μόδα που έχει δημιουργήσει και άλλες καλλιτεχνικές παραμέτρους». Οπως ισχυρίζεται και ο καθηγητής Ματιέ Ντεφλέμ, η έρευνα «ανατρέχει στον επιχειρησιακό τρόπο και στις στρατηγικές μάρκετινγκ που έχουν υιοθετηθεί για την προώθηση της καριέρας της,στον ρόλο των μίντια, παραδοσιακών και νέων, των θαυμαστών και των συναυλιών, στην γκέι κουλτούρα,σεθρησκευτικά και πολιτικά θέματα, σε θέματα σεξ και σεξουαλικότητας,στις πόλεις της Νέας Υόρκης και του Χόλιγουντ».

«Αρχικά είχα σκεφθεί» λέει ο Ντεφλέμ «να ονομάσω τον κύκλο “Κοινωνιολογία της φήμης” ή “Κοινωνιολογία της διασημότητας” και να χρησιμοποιήσω την Gaga ως παράδειγμα και στη συνέχεια σκέφτηκα “τι στο διάολο, ας αφορά μόνο αυτήν και την ξαφνική άνοδο της φήμης της”».

Ο λέκτωρ στην Οξφόρδη Δημήτρης Παπανικολάου, ο οποίος διδάσκει Νεοελληνικά μέσα από την «ελληνική ποπ κουλτούρα»

Ο λέκτωρ Νεοελληνικών Σπουδών στην Οξφόρδη Δη μήτρης Παπανικολάου, ο οποίος διδάσκει «Ελληνική ποπ κουλτούρα», διακρίνει μια ευκολία σε τέτοιου είδους κινήσεις: «Διαβλέπω σε περιπτώσεις όπως αυτή της Lady Gaga έναν εύκολο εντυπωσιασμό. Είναι κάτι που μπορεί κανείς εύκολα να κάνει συγκεντρώνοντας τα φώτα της δημοσιότητας όπως κάνει το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας.Πριν από τρία-τέσσερα χρόνια η Μαντόνα ήταν στο φόρτε αυτών των μαθημάτων.Το ζήτημα για εμένα όμως είναι η μεθοδολογική αλλαγή και η πιο ουσιαστική υιοθέτηση των πολιτισμικών σπουδών. Μπορεί ένα μάθημα για τη “Φόνισσα” του Παπαδιαμάντη με καινούργιες πολιτισμικές μεθόδουςνα είναι πιο πρωτοποριακό από ένα μάθημα για τον Σαββόπουλο ή για τις Τρύπες».

Και ο Ντεφλέμ όμως δεν αρνείται ότι θα κερδίσει και αυτός ένας κομμάτι από τη φήμη της τραγουδίστριας του «Βad Romance»: «Η ιστορία αυτή έχει γίνει μεταδοτική. Η δουλειά μου για την τρομοκρατία είχε προσελκύσει μεγάλη προσοχή και συζητήθηκε αρκετά, αλλά μετά το μάθημα Gaga είναι σαν να μην έγινε ποτέ».

Η περίπτωση της Lady Gaga και αυτή της Μαντόνα όμως δεν είναι οι μοναδικές στον ακαδημαϊκό χώρο. Σχεδόν όλα τα σημαντικά φαινόμενα στον χώρο της ποπ ή ροκ μουσικής έχουν γίνει κατά καιρούς είτε μαθήματα είτε θέματα μεταπτυχιακών εργασιών. Πρώτοι οι Βρετανοί ξεκίνησαν αυτού του είδους τις σπουδές και στη συνέχεια ακολούθησαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι έδωσαν πιο πιπεράτη γεύση σε ανάλογα ακαδημαϊκά εγχειρήματα. Η ντιλανολογία δεν έχει πάψει ποτέ να απασχολεί τα πανεπιστήμια, με πρώτο διδάξαντα τον καθηγητή Κρίστοφερ Ρικς, ο οποίος εξέδωσε μια μελέτη 500 σελίδων σχετικά με την ποίηση του Ντίλαν τοποθετώντας τον δίπλα στον Ελιοτ, στον Κιτς και στον Τένισον. Η περίπτωση των Μπιτλς πάλι έχει σε πολλά πανεπιστήμια αναλυθεί και έχει συμπεριληφθεί σε κύκλους μαθημάτων. Από πέρυσι μάλιστα το Ηope University του Λίβερπουλ προσφέρει μεταπτυχιακές σπουδές επιπέδου Μάστερ υποστηρίζοντας ότι είναι οι μοναδικές στον κόσμο. Ενας κύκλος μαθημάτων έχει τον τίτλο «Οι Μπιτλς και πώς το Λίβερπουλ τους βοήθησε να διαμορφώσουν τη μουσική τους».

Ο καθηγητής Μάικ Μπρόκεν λέει: «Υπάρχουν 8.000 βιβλία για τους Μπιτλς αλλά ποτέ δεν έχει γίνει μια πραγματικά σοβαρή πανεπιστημιακή μελέτη». Ο νέος κύκλος σε επίπεδο Μάστερ έχει διάρκεια 12 εβδομάδων.

ΑΠΟ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟ

Ο Διονύσης Σαββόπουλος

ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑτου 1970 στο Παρίσι ο κοινωνιολόγος Στάθης Δαμιανάκος εισήγαγε στο πανεπιστήμιο τη μελέτη του ρεμπέτικου.Μάλιστα το 1976, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Κοινωνιολογία του ρεμπέτικου, ο έντονος διάλογος που δημιουργήθηκε στηριζόταν και στο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής.Στόχος αυτής της έρευνας,όπως αναφέρεται στο βιβλίο,ήταν η διερεύνηση των κοινωνιολογικών και εθνολογικών διαστάσεων του ρεμπέτικου τραγουδιού που κυριάρχησε για περίπου μισό αιώνα στη λαϊκή παράδοση των αστικών κέντρων της χώρας μας και συνιστά εκδήλωση-κλειδί για την κατανόηση των δομών και της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας,καθώς και για την ανεύρεση της- δυσεύρετης- νεοελληνικής πολιτισμικής μας ταυτότητας. Σύγχρονη εξαιρετική περίπτωση είναι αυτή του Δημήτρη Παπανικολάου και της δουλειάς του στην Οξφόρδη για την «Ελληνική ποπ κουλτούρα».Υπάρχουν ακόμη κύκλοι μαθημάτων για τις τηλεοπτικές σειρές αλλά και για τον Διονύση Σαββόπουλο και τη νέα πρόκληση στο ελληνικό τραγούδι,όπως επίσης και για την «Αναπαραγωγή του ρεμπέτικου από τον Μάνο Χατζιδάκι», καθώς και για τη «Δημιουργία του λαϊκού» από τον Μίκη Θεοδωράκη.