Τι συμβαίνει στο Κέντρο Κράτησης Μεταναστών Μυτιλήνης,
το οποίο ο ίδιος ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη χαρακτήρισε «κολαστήριο»; Γιατί διαδηλώνουν οι υπεράριθμοι κρατούμενοί του; Δικαίως στρέφει το βλέμμα της εκεί η διεθνής κοινότητα; Τελικά όσα δείχνουν οι φωτογραφίες εξωτερικά δεν περιγράφουν επαρκώς τα όσα μάθαμε ότι συμβαίνουν μέσα.
«Paganiisacrime» (Η Παγανή είναι ένα έγκλημα) σε καλωσορίζει το σύνθημα στη μάντρα του Κέντρου Κράτησης Μεταναστών στην Παγανή Μυτιλήνης. Αυτό το σύνθημα άφησαν πίσω τους οι περίπου 500 διαδηλωτές της ανθρωπιστικής οργάνωσης No Βorder που έφτασαν τον περασμένο Αύγουστο από την Ευρώπη και την Τουρκία ως τη Μυτιλήνη, με σκοπό να διαμαρτυρηθούν και να στρέψουν τα φλας της παγκόσμιας κοινότητας σε αυτό που στην πρόσφατη επίσκεψή του ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, Σπύρος Βούγιας, χαρακτήρισε «ανθρώπινη τραγωδία με συνθήκες απάνθρωπες, που θίγουν τον πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας».
Το Κέντρο Κράτησης Μεταναστών στη Λέσβο δημιουργήθηκε πριν από περίπου πέντε χρόνια σε μια παλιά αποθήκη στην Παγανή, 2 χλμ. από την πρωτεύουσα του νησιού, τη Μυτιλήνη. Η χωρητικότητα στην αρχική πρόβλεψη δεν θα ξεπερνούσε τους 300 ανθρώπους, όμως τόσο η αυξανόμενη εισροή παράτυπων μεταναστών στο νησί, που αποτελεί την κύρια πύλη εισόδου μεταναστών από την Τουρκία (το 2008 ο αριθμός των συλληφθέντων στη Λέσβο άγγιξε τους 13.252, μεταξύ των οποίων και 3.649 ανήλικοι, ενώ το πρώτο οκτάμηνο του 2009 συνελήφθησαν 5.500 παράτυποι μετανάστες και αιτούντες άσυλο) όσο και η νέα ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα, που ανεβάζει στους έξι μήνες την κράτηση των παράνομων μεταναστών, έφερε την κατάσταση του κέντρου στο μη περαιτέρω. Για τους πρόσφυγες δεν ισχύει το ίδιο, καθώς θα πρέπει να απελευθερώνονται αμέσως. Οπως όμως καταγγέλλουν συχνά οι ίδιοι οι πρόσφυγες, αφενός ουδείς τούς ειδοποιεί εγκαίρως και αφετέρου τους αποτρέπει το ποσοστό χορήγησης ασύλου της χώρας μας που αγγίζει μόλις το 0,063% την ώρα που στην Ιταλία, για παράδειγμα, φτάνει το 50%. Τον περασμένο Αύγουστο, λοιπόν, ο αριθμός των κρατουμένων (προσφύγων και οικονομικών μεταναστών) στην Παγανή ξεπέρασε τους 1.000. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Σπύρου Βούγια στις 22 Οκτωβρίου, παρουσία και εκπροσώπων της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, καταμετρήθηκαν 700 άτομα, μεταξύ των οποίων πρόσφυγες από εμπόλεμες περιοχές (οι οποίοι δεν θα έπρεπε να κρατούνται) και γυναίκες με μωρά.
«Οταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Κέντρο της Μυτιλήνης το 2007, κρατούνταν ίσως και λιγότεροι από τους 300 που υποτίθεται ότι χωράει. Το πρόβλημα τότε ήταν το αντίστοιχο κέντρο της Σάμου, το οποίο και έκλεισε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους» δηλώνει η υπεύθυνη του τομέα ενημέρωσης της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, Καίτη Κεχαγιόγλου, και συνεχίζει: «Δεν νομίζω ότι έχω δει κάτι χειρότερο από την Παγανή. Στα γυναικεία κρατητήρια κρατούνταν πάνω από 200 γυναίκες με μωρά παιδιά, οι οποίες μοιράζονταν δύο τουαλέτες και ένα ντους. Οι τουαλέτες είναι βουλωμένες και τα νερά τρέχουν στον χώρο όπου κοιμούνται με τα παιδιά τους. Τα ποτισμένα στρώματα αποπνέουν μια αφόρητη δυσωδία. Οι συνθήκες είναι απαράδεκτες ακόμη και για φυλακή. Ο ίδιος ο Σπύρος Βούγιας αποκάλεσε το Κέντρο “κολαστήριο”, μπροστά στο οποίο “ωχριά ακόμη και η Κόλαση του Δάντη’’». Να σημειωθεί ότι το εν λόγω κέντρο βρίσκεται σήμερα χρεωμένο με 2 εκατ. ευρώ – οφειλές στους προμηθευτές τροφίμων – και ουδείς είναι σε θέση να απαντήσει πού πήγαν τα λεφτά.
Οι απεργίες πείνας και οι εξεγέρσεις των κρατουμένων είναι διαρκείς. Και παρά το γεγονός ότι τουλάχιστον οι ανήλικοι θα έπρεπε να μεταφέρονται αμέσως σε κέντρα φιλοξενίας ανηλίκων – ένα μάλιστα υπάρχει στην Αγιάσο Λέσβου – δυστυχώς, εξακολουθούν να βρίσκονται εκεί και παιδιά. Γιατί; Είτε επειδή οι αρχές δεν πιστεύουν την ηλικία τους είτε επειδή τα ίδια δηλώνουν ψευδή στοιχεία προκειμένου να αποφύγουν την κράτησή τους στα κατάλληλα κέντρα. Ολοι μαζί, λοιπόν, στοιβαγμένοι σε ένα κτίριο άκρως ακατάλληλο για αυτή τη χρήση – καθώς ούτε καν προαύλιο χώρο διαθέτει – περιμένουν να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό σύστημα καταγραφής στοιχείων των μεταναστών Eurodac. Υστερα, με ένα χαρτί διοικητικής απέλασης από την Αστυνομία και ένα εισιτήριο για την Αθήνα, το οποίο παραλαμβάνουν από τη Νομαρχία Λέσβου, καλούνται να εγκαταλείψουν τη χώρα εντός 30 ημερών. Ο χρόνος παραμονής στο Κέντρο της Παγανής, όπως καταθέτουν μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, διαφέρει – από λίγες ημέρες ως και έξι μήνες. «Πολλές από τις εξεγέρσεις γίνονται και για αυτόν τον λόγο, επειδή δηλαδή κάποιοι απελευθερώνονται ύστερα από παραμονή μόνο λίγων ημερών και άλλοι μένουν μήνες» δηλώνει η Μαρίλη Στρουξ, γερμανίδα φωτορεπόρτερ και μέλος της γερμανικής οργάνωσης «Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος».
Και φτάνουμε στο επίμαχο ζήτημα των ημερών. Με την αποχώρηση του υφυπουργού διατάσσονται απελευθερώσεις. Αφήνονται ελεύθεροι μόνον οι μητέρες με τα μωρά τους και οι ανήλικοι. Το ίδιο βράδυ, της 22ας Οκτωβρίου, ακόμη μία εξέγερση λαμβάνει χώρα στο κολαστήριο της Παγανής. Μετανάστες και πρόσφυγες βάζουν φωτιά στα στρώματα των θαλάμων τους και επαναλαμβάνοντας το σπαραξικάρδιο «Freedom, freedom, freedom» (ελευθερία) ζητούν την απελευθέρωσή τους. Λίγο αργότερα, ένας 17χρονος Παλαιστίνιος μεταφέρεται λιπόθυμος στο νοσοκομείο. Την Παρασκευή 23 Οκτωβρίου το πρωί, οι συγκρατούμενοι του 17χρονου καταγγέλλουν τον άγριο ξυλοδαρμό τόσο του ίδιου όσο και έξι ακόμη συγκρατουμένων του από τους αστυνομικούς. «Μας έβγαζαν έναν έναν από την πόρτα και μας χτυπούσαν με τα κλομπ. Εκείνος έμεινε τελευταίος και τον σάπισαν στο ξύλο»…
Τρία μέλη του Οικουμενικού Προγράμματος Προσφύγων κάνουν επώνυμη καταγγελία. Η είδηση φτάνει στην Αθήνα και διατάσσεται αμέσως ένορκη διοικητική εξέταση αλλά και προανάκριση από τον εισαγγελέα. «Πάντα έφταναν στα αφτιά μας καταγγελίες βάναυσων συμπεριφορών εκ μέρους των αστυνομικών, αλλά ποτέ δεν είχαμε στοιχεία. Τώρα, είναι η πρώτη φορά που υπάρχει ιατρική γνωμάτευση για τον 17χρονο, έναν ανήλικο δηλαδή, και ως εκ τούτου παράνομα κρατούμενο στο Κέντρο, από το Γενικό Νοσοκομείο Μυτιλήνης Βοστάνειο, στο οποίο μεταφέρθηκε. Κάνει λόγο για κακώσεις στο κεφάλι, στην πλάτη, στη μέση και στα χέρια» δηλώνει η δικηγόρος και μέλος της Επιτροπής Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες Χίου, Νατάσσα Στραχίνη. Η Υπατη Αρμοστεία εκδίδει δελτίο Τύπου με το οποίο ζητεί έρευνα σε βάθος. Αρχίζουν οι φημολογίες: «Ο 17χρονος απέσυρε τις καταγγελίες του ύστερα από χρηματισμό του με 350 ευρώ από αστυνομικούς», «η Αστυνομία απελευθέρωσε μάρτυρες με αντάλλαγμα τη σιωπή τους», «ο 17χρονος είναι εδώ, κατέθεσε και υπέδειξε μάλιστα και πρόσωπο»…
Λίγες ημέρες αργότερα επικοινωνούμε με τον διοικητή της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Μυτιλήνης, Παναγιώτη Σαμαρά. Λόγω της ένορκης διοικητικής εξέτασης που ακόμη διενεργείται, δεν θέλησε να σχολιάσει τα πρόσφατα γεγονότα, ωστόσο μας διαβεβαίωσε ότι ο 17χρονος βρίσκεται ακόμη στο νησί. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για το πρώτο καταγγελλόμενο περιστατικό βίας από αστυνομικούς που φυλάσσουν το κέντρο. Αλήθεια, τι εντολές έχουν οι άνδρες τους; «Οι εντολές από το αρχηγείο είναι γνωστές και έχουν φτάσει και στον τελευταίο αστυφύλακα». Και ποιες είναι αυτές; «Αυτές που έχουν ανακοινώσει ο υπουργός και ο αρχηγός». Δηλαδή; Επιμένουμε επειδή δεν ξέρουμε σε ποιον υπουργό ή σε ποιον από τους αρχηγούς αναφέρεται. Διότι ο νέος υπουργός είπε ότι θα διώκεται όποιος αστυνομικός πειράζει πολίτη και ο απερχόμενος αρχηγός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση ακριβώς επειδή οι άνδρες του πείραξαν πολίτες. «Να ανατρέξετε στο site του υπουργείου, να δείτε ποιες είναι οι εντολές» είναι η γενικόλογη απάντηση.
Οσο γράφονταν αυτές οι γραμμές, στα «ξένα» νερά του Αιγαίου, μια ξύλινη βάρκα με 17 Αφγανούς προσέκρουσε στο ακρωτήριο Κόρακας της Μυτιλήνης. Πέντε γυναίκες και τρία παιδιά έχασαν τη ζωή τους. Μετανάστες ή πρόσφυγες; Κέντρο Κράτησης ή Φιλοξενίας; Τίποτε από τα δύο. Ενας αριθμός και λίγο χώμα…
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 472, σελ. 58-62, 01/11/2009.
