Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ίσως αντιμετωπίσει ένα «μικρό» πρόβλημα την προσεχή δεκαετία: κάποια από τα κράτη-μέλη του μπορεί να γίνουν ύφαλοι
Τα φύλλα του κοκκοφοίνικα θροΐζουν από την αύρα του Ειρηνικού και τα γαλαζοπράσινα νερά σπάνε με απαλούς κυματισμούς στους κοραλλιογενείς υφάλους. Εικόνα βγαλμένη από τον παράδεισο για τους ανυποψίαστους επισκέπτες των δεκάδων μικροσκοπικών νησιών, από τις Σεϋχέλλες ως τα Φίτζι, το Κιριμπάτι και τη Σαμόα.
Η πραγματικότητα ωστόσο δεν είναι τόσο ειδυλλιακή. Ο άνεμος και τα κύματα του τροπικού αυτού κλίματος επιτίθενται αργά και μεθοδικά στο υπέδαφος των Νησιών Μάρσαλ καθώς και σε ό,τι τα περιβάλλει. Καταιγίδες, ατίθασα κύματα και ασυνήθιστα υψηλά παλιρροϊκά ρεύματα έχουν αποδυναμώσει την άμυνα του θαλάσσιου οικοσυστήματος, έχουν διαβρώσει τα πετρώματα και έχουν μεταφέρει τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών από τον ωκεανό στα λευκά κοραλλιογενή συμπλέγματα.
Ολόκληρη η ακτογραμμή της Δημοκρατίας των Μάρσαλ, ένα σύμπλεγμα από 34 κοραλλιογενή νησιά στον Δυτικοκεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό, απειλείται από την ολοένα αυξανόμενη στάθμη της θάλασσας αλλά και από τις θύελλες που θεριεύουν λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στην Καραϊβική, όπως και στον Νοτιοδυτικό Ειρηνικό, τα εδάφη κατακλύζονται από τα νερά των οποίων η στάθμη ανεβαίνει συνεχώς, με αποτέλεσμα να προκαλείται εκτεταμένη οικονομική και περιβαλλοντική καταστροφή. Μοιάζει με τρομακτική πιθανότητα τόσο για τις 60.000 ανθρώπους αυτών των νησίδων όσο και για το μέλλον αυτών των εθνών που βρίσκονται διασκορπισμένα μέσα στα νησάκια του Τροπικού.
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αυτές οι νησιωτικές κοινότητες πρόκειται να αποτελέσει το βασικό θέμα κατά τη διάρκεια ειδικού συνεδρίου της γενικής συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών την ερχόμενη εβδομάδα. Από την εποχή του Defoe αυτά τα κρατίδια ανήκουν στη σφαίρα των πιο ακραίων φαντασιώσεων απόδρασης και διαφυγής, χαρίζοντας μοναδικές στιγμές διακοπών και ξενοιασιάς σε εκατομμύρια τουρίστες που τα επισκέφθηκαν. Στις ημέρες μας ωστόσο βιώνουν με τον πιο σκληρό τρόπο τις συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου, καθώς και το λιώσιμο των πάγων από τους δύο πόλους του πλανήτη και επανέρχονται στο προσκήνιο διεκδικώντας τη διεθνή συνδρομή και υποστήριξη. Είναι πλέον για αυτά ζήτημα ύπαρξης.
Η θάλασσα ανεβαίνει…
Βάσει των σημερινών μετρήσεων, το επίπεδο της θάλασσας στον πλανήτη αυξάνεται περίπου κατά 30 εκατοστά σε διάστημα 100 χρόνων. Μπορεί να μην ακούγεται υπερβολικό ή ανησυχητικό αλλά είναι σίγουρα αρκετό, όπως διαβεβαιώνουν οι επιστήμονες, για να καλύψει το 80% της επιφάνειας αυτών των 1.087 νησιών που αποτελούν τις Μαλδίβες από τα οποία κανένα δεν έχει έκταση μεγαλύτερη από πέντε τετραγωνικά μίλια. Επιπλέον, η ίδια σταθερή άνοδος της στάθμης της επιφάνειας της θάλασσας μπορεί να εξαλείψει το 70% του εδάφους στις Σεϋχέλλες και να προκαλέσει την ερήμωση στις παράκτιες περιοχές, όπου συγκεντρώνεται η πλειονότητα του πληθυσμού αλλά και των γεωργικών και τουριστικών δραστηριοτήτων του.
Στο αρχιπέλαγος του Ειρηνικού, Κιριμπάτι, όπου εκτείνεται το Εκουαδόρ, δύο νησάκια έχουν ήδη εξαφανιστεί από προσώπου γης. Στην Τουβαλού επίσης τα αποθέματα του εδάφους σε νερό έχουν πια στερέψει από την άνοδο των θαλασσινών υδάτων σε σχέση με την επιφάνεια της γης και οι κάτοικοι βασίζονται πλέον στις βροχοπτώσεις για την εξασφάλιση του πόσιμου νερού τους.
Σύμφωνα με την καταμέτρηση που έγινε από την Ενωση των Μικρών Νησιωτικών Κρατιδίων (AOSIS), το ανεξάρτητο μπλοκ που εκφράζουν μέσα στον ΟΗΕ αριθμεί 43 τέτοια κράτη. Μόνο τα 36 από αυτά είναι πλήρως ενταγμένα ως μέλη του Οργανισμού. Στην πραγματικότητα βέβαια πρόκειται για ένα σύνολο από τόσο αδύναμα και διασκορπισμένα νησιά-κρατίδια, ώστε να μην υπάρχει καμία διαφορά στην αντιμετώπισή τους από τον Οργανισμό.
Η συζήτηση που θα γίνει κατά τη διάρκεια της γενικής συνέλευσης του Οργανισμού ως προς την αντιμετώπιση των οικολογικών επιπτώσεων σε αυτά τα νησιά αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, προκειμένου να αποτιμηθούν οι εξελίξεις στο θέμα αυτό από τη διάσκεψη στα Μπαρμπάντος, η οποία είχε πραγματοποιηθεί το 1994, φέρνοντας για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο τη συζήτηση για την ανάπτυξη αυτών των νησιών.
Η απόσταση, το μέγεθος και η θέση των περισσότερων από αυτά τα νησιά τα καθιστούν έρμαια της ευσπλαχνικής διάθεσης των ισχυρών. Η φυσική καταστροφή έχει και σε αυτή την περίπτωση τους ανθρώπινους συνενόχους της. Τα συμπαρομαρτούντα του τρόπου ζωής του 20ού αιώνα ξενοδοχεία πέντε αστέρων επάνω σε απαλές άσπρες αμμουδιές, μαρίνες για πολυτελή σκάφη, γήπεδα γκολφ κατά μήκος των ακτών και κάτω από τον παχύ ίσκιο των ψηλών τροπικών δέντρων αφήνουν κληρονομιά φτωχές σε χλωρίδα και πανίδα θάλασσες, θαμνώδεις βάλτους και κατεστραμμένα κοραλλιογενή νησάκια.
Τα μέτρα προστασίας
Στο Ναουρού, όπως στο Κιριμπάτι, τα ορυχεία του φωσφορούχου άλατος έχουν ήδη ροκανίσει το εσωτερικό του νησιού και έχουν καταστρέψει το οικοσύστημα. Στη Μικρονησία, δύο είδη από τα μοναδικά δάση που αναπτύσσονται στο νησί του Πονπέι έχουν καταστραφεί μέσα σε 20 χρόνια.
Και τι έχει γίνει; Λόγια, λόγια και μόνο λόγια, είναι ο πιο κυνικός όσο και ειλικρινής τρόπος να αποτιμηθεί το αποτέλεσμα. Επιβάλλεται εν τούτοις να ληφθούν κάποια μέτρα. Προγράμματα για τα λύματα και για την ανακύκλωση έχουν ήδη σχεδιαστεί για μερικά από τα μέλη της Ενωσης, καθώς και για την ευρύτερη προστασία του εδάφους και της αλιείας. Χρήματα διατίθενται για την επικοινωνία όπως και για τα αποθέματα πόσιμου νερού. Τουριστικές συμφωνίες κλείνονται. Αλλά στο τέλος μόνο ένα πράγμα επιβεβαιώνεται: ότι η μοίρα αυτών των νησιών παραμένει στα χέρια των άλλων.
Ακόμη και ο τουρισμός, το βασικό έσοδο των περισσοτέρων, μπορεί εύκολα να γίνει άσπονδος φίλος τους. Ενας σαρωτικός τυφώνας αρκεί για να μετακινηθούν προς άλλη κατεύθυνση οι τουριστικοί πράκτορες μαζί με τους πελάτες τους, φυσικά. Πρόβλημα αποτελεί επίσης τελικά η σχετικά καλή οικονομική κατάσταση των νησιών. Μοιάζει δυσκολότερο να επιχειρηματολογήσεις για το Τρινιντάντ και το Τομπάγκο ή τις Μαλδίβες και τη βοήθεια που πρέπει να τους δοθεί, όταν υπάρχουν μέρη όπου γίνεται επιτακτική η αμεσότητα οποιασδήποτε συνδρομής, όπως για κράτη στην περιοχή της Σαχάρας.
«Χρειαζόμαστε ένα πρόγραμμα που να περιλαμβάνει όλα τα κράτη που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα. Θα κοστίσει σίγουρα στα νησιά της Καραϊβικής περισσότερο από ένα εκατομμύριο δολάρια τον χρόνο τουλάχιστον για μια δεκαετία να οργανώσουν ένα αποτελεσματικό σύστημα προστασίας του εδάφους αλλά και του πληθυσμού τους από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενώ για άλλα νησιά, όπως στον Ινδικό και στον Ειρηνικό, το κόστος θα είναι πολύ μεγαλύτερο» σύμφωνα με τον Λέο Φάλκαμ, πρόεδρο των Ομοσπονδιακών Κρατών της Μικρονησίας. Το πρόβλημα βέβαια μπορεί να επιλυθεί και μόνο του, όπως επισημαίνουν οι πιο κυνικοί. Μερικές δεκαετίες ακόμη με το φαινόμενο του θερμοκηπίου και άλλα, όπως αυτό του Ελ Νίνιο, τυφώνες και τα συναφή, αρκούν ώστε κάποια από τα μέλη της Ενωσης να βυθιστούν κάτω από τα ζεστά τροπικά νερά… Μαζί τους βέβαια και η φωνή διαμαρτυρίας που κατά καιρούς υψώνουν.
