Σήμερα, Δευτέρα, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου θα περάσει το κατώφλι του Λευκού Οίκου για τρίτη φορά από την επάνοδο του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία.

Από τη συνάντησή τους, από όσα θα πουν δημόσια και – κυρίως – από όσα θα συζητήσουν οι δύο ηγέτες κεκλεισμένων των θυρών, θα κριθεί το εύρος των αλλαγών στο τοπίο της Μέσης Ανατολής που πυροδότησε η επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Εχοντας αποδοκιμάσει την ισραηλινή Δικαιοσύνη, που «καταδιώκει» τον φίλο του για υποθέσεις διαφθοράς, καθώς και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, που εξέδωσε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Νετανιάχου για εγκλήματα πολέμου, ο Τραμπ φιλοδοξεί να πετύχει μια κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας, ανάλογη εκείνης που επέβαλε στον πόλεμο με το Ιράν, ώστε να ανοίξει νέους εμπορικούς δρόμους στην περιοχή με τη συνεργασία του Ισραήλ και των Αράβων.

Οι επιδιώξεις Τραμπ

Θριαμβολογώντας για το πλήγμα που κατάφερε στο Ιράν, ο Τραμπ είπε ότι ήθελε να δει, μέσα στην επόμενη εβδομάδα, μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, το σχέδιο προβλέπει μια δίμηνη κατάπαυση του πυρός, τη σταδιακή απελευθέρωση των περίπου 20 εν ζωή ομήρων και την επιστροφή των σορών 30 ακόμη Ισραηλινών, την απελευθέρωση εκατοντάδων παλαιστινίων κρατουμένων από τις φυλακές του Ισραήλ. Η Χαμάς απαιτεί την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού (ο οποίος έχει περιορίσει τον παλαιστινιακό πληθυσμό στο 20% της Λωρίδας) και μόνιμη διευθέτηση, ενώ το Ισραήλ θέλει να παραμείνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επανάληψης των επιχειρήσεων εφόσον υπάρξουν «προκλήσεις». Αραβικές πηγές ανέφεραν το βράδυ της Παρασκευής ότι η Χαμάς έδωσε θετική απάντηση στο σχέδιο, ζητώντας όμως τροποποιήσεις σε διατυπώσεις.

Οι αλληλοσυνδεόμενες κρίσεις αντιμετωπίζονταν μέχρι πριν από δύο χρόνια με την τακτική του «κουρέματος του γρασιδιού» – όρος που καθιερώθηκε από ισραηλινούς αναλυτές για να περιγράψει τις «στοχευμένες επιθέσεις», στη μεν Γάζα τις δολοφονίες ηγετικών στελεχών της Χαμάς, στο δε Ιράν τις δολοφονίες ηγετικών στελεχών του καθεστώτος και πυρηνικών επιστημόνων. Τώρα ο Νετανιάχου θέλει να «ξεριζώσει» τη Χαμάς από την ισοπεδωμένη Γάζα, ενώ ο Τραμπ κομπάζει για την «ολική καταστροφή» του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ωστόσο ο σχεδόν διετής πόλεμος στη Γάζα και ο «Πόλεμος των 12 Ημερών» με το Ιράν, αντί να λύσουν, διόγκωσαν τις κρίσεις προκαλώντας μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή στη Λωρίδα και μεγάλη αβεβαιότητα για την εξέλιξη του πυρηνικού προγράμματος στην Τεχεράνη.

Η απόφαση του προέδρου του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν στα μέσα της περασμένης εβδομάδας για αναστολή της συνεργασίας με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και ενώ παραμένει άγνωστη η τύχη τουλάχιστον 400 κιλών εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδα έως 60%, ενισχύει τους φόβους ότι το ισλαμικό καθεστώς προσανατολίζεται (αν δεν το έχει ήδη αποφασίσει) να επιταχύνει τις προσπάθειες για την απόκτηση πυρηνικής βόμβας. Αμερικανοί ειδικοί εκτιμούν ότι οι βομβαρδισμοί καθυστέρησαν το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα από τέσσερις μήνες έως δύο χρόνια.

Οπως επισήμανε με γλαφυρό τρόπο ο αρθρογράφος Ντέιβιντ Σάνγκερ στους «New York Times», ο Πεζεσκιάν άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο όπου το Ιράν θα «παίζει τον παπά», μετακινώντας υλικά από τη μια άκρη της χώρας στην άλλη, ενώ οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και του Ισραήλ θα προσπαθούν να μαντέψουν τι βρίσκεται πού για να το βομβαρδίσουν. Σε αυτό το νέο κεφάλαιο, που προϋποθέτει ικανότητα για μπλόφες και για διπλωματικούς ελιγμούς, θα δοκιμαστεί στην πράξη το αξίωμα πως δεν μπορείς με βομβαρδισμούς να εξαναγκάσεις μια χώρα να εγκαταλείψει το πυρηνικό πρόγραμμά της που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο γιατί η επίθεση ενισχύει την αποφασιστικότητά της να αποκτήσει το υπέρτατο μέσο αποτροπής, την πυρηνική βόμβα.

Σημειώνεται ότι η τρέχουσα εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είναι άτυπη, χωρίς να έχουν δημοσιοποιηθεί όροι, πέραν των απειλών του Τραμπ ότι η Τεχεράνη θα υποστεί πολύ χειρότερα και επώδυνα πλήγματα εφόσον δεν συμμορφωθεί. Ουδεμία δέσμευση έχει αναλάβει το Ισραήλ, ενώ η διακοπή των επαφών μεταξύ Ιράν και ΙΑΕΑ βάζει εξαρχής στο ράφι οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για μια συμφωνία με διεθνείς εγγυήσεις. Εξάλλου ο αμερικανός πρόεδρος δεν κρύβει την περιφρόνησή του για τους διεθνείς θεσμούς, θέλει να λύνει προβλήματα με πυγμή και προσωπικούς χειρισμούς.

Το δίλημμα Νετανιάχου

Ο Νετανιάχου βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, εκτίμησε ο ισραηλινός στρατηγός ε.α. Ισραέλ Ζιβ. O ένας δρόμος είναι να ακούσει τη συμβουλή του Τραμπ, να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα και να κεφαλαιοποιήσει τις επιτυχίες σε βάρος του Ιράν, της Χεζμπολάχ και της Χαμάς, ώστε να πετύχει την αναβάθμιση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία, τον Λίβανο και τη Συρία. Ο άλλος δρόμος είναι η συνέχιση του πολέμου που οδηγεί στην επανακατάκτηση της Γάζας, είπε στο CNN ο βετεράνος αλεξιπτωτιστής και διοικητής του τμήματος στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι προς το παρόν παραμένει εκτός διαπραγμάτευσης η στρατιωτικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας που επέβαλε το Ισραήλ με όργανο το Ανθρωπιστικό Ιδρυμα για τη Γάζα (GHF). Οι Παλαιστίνιοι μετρούν περισσότερους από 57.000 νεκρούς και 135.000 τραυματίες από την αρχή του πολέμου – 500 νεκρούς μόνο στα κέντρα διανομής τον τελευταίο μήνα. Την ίδια ώρα η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, Φραντσέσκα Αλμπανέζε, ζητεί την επιβολή διεθνούς εμπάργκο στο Ισραήλ, υποστηρίζοντας ότι περισσότερες από 1.000 εταιρείες από όλον τον κόσμο τροφοδοτούν την «πολιτική της γενοκτονίας» στη Γάζα.

Τόσο στο Ιράν όσο και στη Γάζα το «κούρεμα του γρασιδιού» αποδείχθηκε αναποτελεσματικό για τους εμπνευστές του που πέρασαν στο στάδιο του «ξεριζώματος» με αμφίβολα αποτελέσματα. Ο κίνδυνος διασποράς των πυρηνικών μεγάλωσε, στη Λωρίδα κουρελιάζεται κάθε έννοια ανθρωπιστικού δικαίου, ενώ οι ακροδεξιοί εταίροι του Νετανιάχου πιέζουν για «λύσεις» τύπου Γάζας στη Δυτική Οχθη.