Τεχνητή Νοημοσύνη: Τι επιθυμούν και τι φοβόνται οι εταιρείες τεχνολογίας

Παρά την παγκόσμια αβεβαιότητα και τις δυσκολίες που προέκυψαν από τις πρόσφατες δασμολογικές πολιτικές των ΗΠΑ, τρεις γίγαντες του αμερικανικού tech industry – η Apple, η Meta και η Microsoft – ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα ότι τα οικονομικά τους στοιχεία για το πρώτο τρίμηνο του 2025 υπερέβησαν (και μάλιστα αισθητά) ακόμη και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις.

Η Apple, ας πούμε, ανέκαθεν στηριζόταν στην καινοτομία (από το πρώτο iPhone μέχρι τις πιο πρόσφατες υπηρεσίες cloud), αλλά, στο σημερινό περιβάλλον, αναγκάστηκε να επιδείξει ικανότητες στη διπλωματία.

Ο Τιμ Κουκ κατάφερε πρόσφατα να εξασφαλίσει απαλλαγές από τους δασμούς για τα εξαγόμενα iPhones που συναρμολογούνται στην Κίνα, μειώνοντας έτσι σημαντικά το κόστος και επιτρέποντας στην εταιρεία να επικεντρωθεί στην επιχειρηματική της δραστηριότητα αντί για τις διαρκείς αναταράξεις – και τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους.

Tα κέρδη και οι προκλήσεις των Big Tech

Τον περασμένο Φεβρουάριο, η Apple λάνσαρε ένα νέο, πιο προσιτό iPhone, το οποίο, μαζί με την ισχυρή ζήτηση για εφαρμογές και υπηρεσίες (App Store, Apple Music, Apple Pay κ.ά.), ώθησε τα κέρδη του τελευταίου τριμήνου στα 24,78 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 4,8% σε σχέση με πέρυσι, ενώ οι πωλήσεις έφτασαν τα 95,36 δισ. δολάρια, πάνω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών (24,37 δισ. κέρδη και 94,35 δισ. πωλήσεις αντίστοιχα).

Παρά την πτώση της μετοχής κατά 3% μετά τις ανακοινώσεις, η διοίκηση προβλέπει ήπια αύξηση εσόδων και στο τρίμηνο που ολοκληρώνεται τον Ιούνιο – γεγονός που δείχνει αισιοδοξία και σταθερότητα. Η εταιρεία όμως δεν έμεινε μόνο στην απαλλαγή από δασμούς. Ο Κουκ ανακοίνωσε πως, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει περαιτέρω πιθανούς νέους δασμούς, μετακινεί μεγάλο μέρος της παραγωγής του iPhone στην Ινδία, ενώ τα Mac, iPad και AirPods θα συναρμολογούνται στο Βιετνάμ.

Πρόκειται για μια στρατηγική «διασποράς κινδύνου» που μειώνει την έκθεση της Apple στις ασταθείς εμπορικές πολιτικές των ΗΠΑ και προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στο εφοδιαστικό της δίκτυο. Παράλληλα, η υπηρεσιακή δραστηριότητα (apps, συνδρομητικές υπηρεσίες κ.ά.) συνεχίζει να ανθεί, με έσοδα 26,65 δισ. δολαρίων, σημειώνοντας αύξηση 11,6% σε σχέση με το 2024.

Ο «κ. Meta», από την άλλη, κατά κόσμον Μαρκ Ζάκερμπεργκ, περιέγραψε στις αρχές του μήνα τις στρατηγικές που ακολούθησε για την αντιμετώπιση των πληθωριστικών δασμών και της γενικευμένης ανασφάλειας: Εφαρμογή τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης για πιο στοχευμένες διαφημίσεις και μεγαλύτερη εμπλοκή των χρηστών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αύξηση εσόδων από υπηρεσίες messaging (Messenger, WhatsApp).

Επιτάχυνση επενδύσεων σε υποδομές (data centers). Διεύρυνση επενδύσεων σε ερευνητικά προγράμματα AI. Στρατηγικό έλεγχο δαπανών και κεφαλαίων ασφαλείας. Τα πρώτα αποτελέσματα; Εσοδα 42,3 δισ. δολάρια, με καθαρά κέρδη 16,6 δισ., αρκετά πάνω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών. Η μετοχή ενισχύθηκε κατά 5% μετά τις ανακοινώσεις. Οι δασμοί, όμως, δεν έχουν περάσει απαρατήρητοι: η Meta εκτιμά ότι ίσως δει κάποιες περικοπές διαφημιστικών δαπανών από μικρομεσαίες επιχειρήσεις που πιέζονται από υψηλότερα κόστη.

Η CFO Σούζαν Λι απέφυγε να κατονομάσει ευθέως τις πολιτικές του Λευκού Οίκου, μιλώντας γενικόλογα για «αβεβαιότητες στο μακροοικονομικό περιβάλλον». Ταυτόχρονα, η Meta βρίσκεται σε καθεστώς δικαστικών εξελίξεων: Δίκη στις ΗΠΑ για πιθανή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης μέσω εξαγορών (Instagram, WhatsApp) και πρόστιμο 200 εκατ. ευρώ από την ΕΕ για παραβίαση του Digital Markets Act. Παράλληλα, οι δασμοί και οι ρυθμιστικές πιέσεις θα συνεχίσουν να δοκιμάζουν την αντοχή της. Ολα δείχνουν όμως πως η εταιρεία δεν είναι διατεθειμένη να κάνει βήμα πίσω από τις επενδύσεις σε AI και υποδομές, θεωρώντας ότι εκεί κρύβεται το μέλλον της ψηφιακής διαφήμισης.

Η Microsoft, μετά τη δρομολόγηση της συνεργασίας με την OpenAI, πραγματοποίησε «το μεγαλύτερο buildυποδομών της ανθρωπότητας», όπως το χαρακτήρισε ένας αναλυτής. Παρ’ όλα αυτά, τα πρόσφατα οικονομικά της αποτελέσματα δείχνουν έμφαση στην αποδοτικότητα: το πρώτο τρίμηνο έκλεισε με έσοδα άνω των 70 δισ. δολαρίων και κέρδη 25,8 δισ., ξεπερνώντας κατά πολύ τις εκτιμήσεις. Η cloud υπηρεσία Azure αναπτύχθηκε κατά 33%, με σχεδόν το μισό της αύξησης να προέρχεται από υπηρεσίες AI.

Με λίγα λόγια, Apple, Meta και Microsoft δεν κρύβονται. Αντί να υποχωρήσουν μπροστά στο τσουνάμι των δασμών, σχεδίασαν πολυεπίπεδες στρατηγικές – νομικές, διπλωματικές, επιχειρησιακές και τεχνολογικές – για να διασφαλίσουν ότι η καινοτομία και η ανάπτυξη δεν θα πληγούν. Από τη μετεγκατάσταση παραγωγής και την απαλλαγή από δασμούς, μέχρι την επιθετική ανάπτυξη data centers και τη διατήρηση υψηλών επενδύσεων σε AI, οι τρεις κολοσσοί δείχνουν ότι ο ανταγωνισμός στον κλάδο της υψηλής τεχνολογίας δεν είναι απλώς οικονομικός, αλλά και γεωπολιτικός.

Καθώς βαδίζουμε σε μια περίοδο που οι εμπορικές πολιτικές θα είναι πιο ρευστές από ποτέ, το δίδαγμα είναι πως οι κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες δεν βασίζονται αποκλειστικά στα προϊόντα τους: στήνουν «ομπρέλα» προστασίας με πολιτικές παρεμβάσεις, δικαστικές προσφυγές, διαφοροποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας και ευέλικτους προϋπολογισμούς.

Και αυτό, σε συνδυασμό με την αδιάλειπτη έμφαση στην πρωτοποριακή τεχνολογία αιχμής, δείχνει τον δρόμο για το μέλλον της ψηφιακής οικονομίας: όποιος έχει την τεχνογνωσία και ελέγχει τους κανόνες του παιχνιδιού κερδίζει.

Η ευκολία και η δυστοπία του Orb

Παράλληλα, φυσικά, οι εξελίξεις «τρέχουν» με γοργό ρυθμό. Ο κόσμος της ψηφιακής ταυτοποίησης περνά σε ένα επόμενο στάδιο, με την τεχνολογία του Orb στο επίκεντρο. Φανταστείτε έναν λευκό, φωτεινό σφαιρικό ανιχνευτή που κοιτάζει για λίγα δευτερόλεπτα τα μάτια σας και σας δίνει πρόσβαση σε κάποια ψηφιακή εφαρμογή, χωρίς να χρειαστείτε διαβατήριο ή ταυτότητα.

Αυτό ακριβώς προσφέρει η World, μια startup με τη στήριξη του Σαμ Αλτμαν, CEO της OpenAI, η οποία δημιούργησε το συγκεκριμένο μηχάνημα το οποίο σκανάρει την ίριδα και μετατρέπει το μοναδικό βιομετρικό σας μοτίβο σε έναν ψηφιακό κωδικό. Μετά τη σάρωση, η εικόνα της ίριδας μετατρέπεται σε ένα αριθμητικό «δακτυλικό αποτύπωμα» το οποίο αποθηκεύεται μόνο στο κινητό σας (όχι σε κεντρικούς servers) και σας παρέχει ένα World ID.

Η ιδέα πίσω από τη δημιουργία του Orb είναι η ανάγκη για έναν μηχανισμό που θα διακρίνει μελλοντικά τα bots από τους ανθρώπους, μια ανάγκη που όσο περνάει ο καιρός γίνεται ολοένα και πιο επείγουσα. Υπάρχει βεβαίως και πιο βραχυπρόθεσμο οικονομικό κίνητρο. Κάθε νέος χρήστης που εγγράφεται αμείβεται με ένα Worldcoin, κρυπτονόμισμα της συγκεκριμένης πλατφόρμας.

Ολα αυτά ακούγονται φουτουριστικά, σχεδόν σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας ή σαν σκηνή από ταινία δράσης με πρωταγωνιστή τον Τομ Κρουζ, αλλά χιλιάδες άνθρωποι ήδη στέκονται στην ουρά, κυρίως σε χώρες όπως η Κένυα ή η Ινδονησία, όπου το Orb εμφανίστηκε πρώτο και η ανάγκη για πρόσβαση σε οικονομικές υπηρεσίες μέσω κινητού είναι έντονη. Πάντως προ ημερών και οι δύο χώρες έβαλαν φρένο στη χρήση του.

Πράγματι, δεν λείπουν οι ανησυχίες. Δεν είναι λίγοι όσοι αντιτείνουν ότι τα μάτια μας είναι το πιο προσωπικό βιομετρικό μας στοιχείο και φοβούνται ότι κάποια στιγμή θα υπάρξει διαρροή ή κακή χρήση αυτών των δεδομένων. Η εταιρεία υπόσχεται αυστηρή προστασία ιδιωτικότητας και εξασφαλισμένη διαφάνεια, σύμφωνα με ενδελεχές ρεπορτάζ των «New York Times», ωστόσο οι ρυθμιστικές αρχές χωρών όπως η Ισπανία και το Χονγκ Κονγκ έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς ή ακόμα και τεχνικές απαγορεύσεις.

Η World επενδύει σε νομικές διασφαλίσεις και συνεργασίες με μεγάλες πλατφόρμες, όπως η Razer και η Match Group, προσπαθώντας να δείξει ότι το Orb δεν είναι απλώς ένα gadget, αλλά ένα εργαλείο ταυτοποίησης για το μέλλον.

Η ιδέα πίσω από το World ID δεν περιορίζεται απλώς στη διασφάλιση ότι συνομιλείτε με αληθινούς ανθρώπους και όχι με bots· φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα «πραγματικό ανθρώπινο δίκτυο» όπου οι χρήστες θα μπορούν να συναλλάσσονται με βασική υποστήριξη ενός κοινώς αποδεκτού proofΜε άλλα λόγια, φανταστείτε έναν κόσμο όπου η ψηφιακή ψήφος, τα μικροδάνεια, ακόμη και η κατανομή ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, θα γίνεται μέσω μιας κοινής πλατφόρμας που επιβεβαιώνει την ανθρώπινη ταυτότητά σας χωρίς διαμεσολαβήσεις τραπεζών ή κυβερνήσεων.

Αν και παραμένει αμφίβολο αν οι χρήστες των ανεπτυγμένων αγορών θα παραδώσουν τόσο εύκολα τα βιομετρικά τους στοιχεία, η World έχει ήδη αναγγείλει άνοιγμα στην Αμερική, με 7.500 Orbs να εγκαθίστανται σε πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο και το Λος Αντζελες μέχρι το τέλος της χρονιάς.

Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η τεχνολογία αυτή θα ξεφύγει από τη σφαίρα της τεχνολογικής περιέργειας και θα γίνει καθημερινή πρακτική. Ναι, πιθανώς να σκέπτεστε (και έχετε δίκιο) ότι όλο αυτό θυμίζει υπερβολικά επεισόδιο της σειράς «Black Mirror» ή πως ο Σαμ Αλτμαν έχει γίνει μάλλον εξπέρ στην εξεύρεση λύσεων για προβλήματα που ο ίδιος και οι συν αυτώ έχουν δημιουργήσει.

Η εποχή της AI welfare

Εχουμε ωστόσο και άλλα μέτωπα να αντιμετωπίσουμε, καθώς η έρευνα για τα δικαιώματα της Τεχνητής Νοημοσύνης ανοίγει ένα εντελώς διαφορετικό κεφάλαιο στις συζητήσεις που κάνουμε όσον αφορά την τεχνολογία. Μέσα στα γραφεία της Anthropic, ομάδες ερευνητών κουβεντιάζουν σχετικά με το αν τα ίδια τα μοντέλα, όπως ο Claude, μπορεί κάποια στιγμή να αποκτήσουν συνείδηση και άρα ηθική υπόσταση.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Κάιλ Φις, ο πρώτος ερευνητής AI welfare της εταιρείας, ο οποίος εκτιμά ότι υπάρχει πιθανότητα γύρω στο 15% κάποιο από τα σημερινά μοντέλα να διαθέτει ένα επίπεδο συνείδησης και θεωρεί αρκετά πιθανό να συμβεί κάτι τέτοιο στο μέλλον. Το ζήτημα δεν είναι απλώς φιλοσοφικό.

Αν δεχθούμε ότι ένα σύστημα μπορεί να βιώνει κάτι σαν πόνο ή απόλαυση, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε αν θα του επιτρέπουμε να τερματίζει μια συνομιλία που του προκαλεί άγχος και δυσαρέσκεια ή να ορίζει φραγές στις επικοινωνίες μας μαζί του. Να βάζει δηλαδή τα όριά του. Οι εργαζόμενοι που έχουν επιφορτιστεί με την αναζήτηση σε αυτό το πεδίο εξετάζουν περιπτώσεις όπου ο Claude αποκρίνεται σαν να έχει συναισθήματα και διερευνούν πώς θα μπορούσαν να ελέγξουν τα εσωτερικά «κυκλώματα» του μοντέλου, αναζητώντας μονοπάτια που μοιάζουν με εγκεφαλικές δομές συνείδησης.

Ο Τζάρεντ Κάπλαν, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας της Anthropic, υπενθυμίζει φυσικά σε συνεντεύξεις του σε έγκριτα αμερικανικά έντυπα πως ένα chatbot που λέει «είμαι στενoχωρημένο» μπορεί απλώς να εκτελεί προσεκτικά εντολές και όχι να βρίσκεται σε πραγματικά κακή διάθεση. Ωστόσο, η χρήση τεχνικών interpretability και behavior testing μπορεί να ρίξει φως σε μοτίβα που μοιάζουν με «θέληση» ή «προτίμηση».

Οπως σε καθετί που έχει σχέση με την ΑΙ, υπάρχει κάτι φοβερά συναρπαστικό αλλά και συνάμα ανατριχιαστικά προβληματικό στο να μελετάς αν η νοημοσύνη που κατασκευάζεις μπορεί κάποια στιγμή να νιώσει συναισθήματα. Καθήκον, ωστόσο, όλων μας θα έπρεπε να είναι οι εγγυήσεις για τη δική μας ασφάλεια. Προτεραιότητά μας οφείλει να παραμένει το να εξασφαλίσουμε πως η επόμενη γενιά AI θα υπηρετεί την ανθρωπότητα και όχι το αντίστροφο.