Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) είναι μια λέξη που μπήκε πολύ πρόσφατα, αλλά πολύ ορμητικά, στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Εκτός από λέξη, βέβαια, είναι και ένα σύνολο εφαρμογών που μπαίνουν στη ζωή μας, για άλλους με ενθουσιασμό και για άλλους με καχυποψία, για άλλους ως χρήσιμο ή επαναστατικό εργαλείο και για άλλους ως απειλή.
Και ακόμη, πέρα από λέξη και εφαρμοσμένη τεχνολογία, είναι επίσης μια έννοια, θα έλεγε κανείς, φιλοσοφική, καθώς μας προκαλεί, όπως ποτέ στο παρελθόν, να σκεφτούμε ποια είναι τα όρια ανάμεσα στην τεχνητή και στην ανθρώπινη νοημοσύνη, ανάμεσα στον άνθρωπο και στη μηχανή που εκείνος κατασκευάζει και επινοεί.
Αυτή την έως τώρα αχαρτογράφητη ήπειρο, που μόλις αρχίζουμε να διασχίζουμε, προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε με κάποια πρώτα βασικά ερωτήματα. Ξεκινώντας ασφαλώς από το ερώτημα της χρήσης των εφαρμογών ΤΝ στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Σχεδόν οι μισοί απάντησαν ότι πράγματι όχι απλώς τη γνωρίζουν αλλά και τη χρησιμοποιούν (47%), μάλλον αναμενόμενα περισσότερο οι νεότερες γενιές και δη η gen Z (76%), δηλαδή όσοι και όσες έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει μέσα στον ψηφιακό κόσμο ως «digital natives».
Η εξοικείωση και χρήση της ΤΝ φαίνεται να αυξάνεται επίσης στους φοιτητές (74%), στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα αλλά και στους ανθρώπους με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Αυτό μας δίνει ένα περίγραμμα του προφίλ των χρηστών της ΤΝ.
Για ποιον σκοπό όμως χρησιμοποιούν τις εφαρμογές της ΤΝ; Εδώ η εικόνα ποικίλλει. Ξεχωρίζει πάντως σχετικά η χρήση της για πληροφόρηση και ενημέρωση, που αναφέρεται από το 65% εξ όσων δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν την ΤΝ στην καθημερινότητά τους.
Δείτε εδώ ολόκληρη τη δημοσκόπηση
Ταυτόχρονα, σχεδόν 1 στους 2 την ενσωματώνουν στην επαγγελματική τους ζωή (46% – και σαφώς περισσότερο οι Millennials κατά 67%, όπως και οι ελεύθεροι επαγγελματίες κατά 75%) και πάνω από 4 στους 10 την αξιοποιούν για εκπαιδευτικούς σκοπούς (43% – και περισσότερο η gen Z αλλά βέβαια και οι φοιτητές κατά 74%).
Αξίζει να σημειωθεί όμως και ότι ένα 32% τη χρησιμοποιεί για προσωπικά θέματα, καθώς και ένα 26% για αναζητήσεις σχετικές με θέματα υγείας. Η ΤΝ αγγίζει, λοιπόν, όχι μόνο την επαγγελματική μας σφαίρα ή το πεδίο της ενημέρωσης και της γνώσης, αλλά και πιο μύχιους τομείς της ζωής μας.
Ανεξάρτητα τώρα από το εάν τη χρησιμοποιούν ή όχι, θέσαμε στο σύνολο των ερωτώμενων το ερώτημα πώς την αντιλαμβάνονται: σαν χρήσιμο εργαλείο που βελτιώνει και απλοποιεί τη ζωή μας ή σαν απειλή για την κοινωνία μας;
Το 50% φαίνεται να θεωρεί ότι η ΤΝ αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, ενώ μόνο το 20% διαφωνεί. Οι απόψεις είναι περισσότερο μοιρασμένες ως προς τη διάσταση της απειλής, καθώς εκείνοι που θεωρούν ότι η ΤΝ αποτελεί απειλή για την κοινωνία μας είναι σχεδόν όσοι και εκείνοι που διαφωνούν με αυτή την άποψη (34% έναντι 31%).
Το ζήτημα δεν μοιάζει να είναι ιδεολογικό, αλλά κοινωνικό: ενώ από την άποψη της πολιτικής αυτοτοποθέτησης δεν προκύπτουν ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις, ωστόσο περισσότερο τείνουν να θεωρούν την ΤΝ χρήσιμο εργαλείο οι νεότερες γενιές, τα άτομα ανώτερης κοινωνικής θέσης και μορφωτικού επιπέδου, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι μισθωτοί. Συναντάμε, δηλαδή, εδώ ένα δημογραφικό μοτίβο παρόμοιο με αυτό που είδαμε ήδη όσον αφορά τη χρήση της ΤΝ.
Και, ανεξάρτητα από τις επιμέρους αξιολογήσεις, έχει ενδιαφέρον μία ακόμη πτυχή: η προβολή στο μέλλον. Αποτελεί ήδη μεγάλο μέρος της ζωηρής συζήτησης για την ΤΝ το πιο «υπαρξιακό» ερώτημα εάν θα υποκαταστήσει ή όχι κάποια ή κάποιες πτυχές της ζωής μας. Εδώ οι εκτιμήσεις συγκλίνουν: το 75% εκτιμά ότι αυτό πράγματι θα συμβεί.
Μάλιστα, εδώ οι δημογραφικές διαφοροποιήσεις δεν είναι ιδιαίτερες. Αξίζει όμως να συγκρατήσουμε ότι εκείνοι που πιστεύουν περισσότερο ότι η ΤΝ θα υποκαταστήσει πτυχές της ζωής τους είναι όσοι τη χρησιμοποιούν παρά όσοι δεν τη χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους (82% έναντι 69%). Η παράμετρος της εξοικείωσης με τις χρήσεις και τις δυνατότητες της ΤΝ παίζει και εδώ ρόλο.
Στην πρακτική της καθημερινότητας, η ΤΝ μοιάζει ήδη να εμπεδώνει την παρουσία της, ιδίως για τις νεότερες γενιές, τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο και τους επαγγελματίες που την καθιστούν σταδιακά μέρος της δουλειάς τους.
Στο φιλοσοφικό επίπεδο, θα παραμείνει ίσως για πολύ ακόμη ανοιχτή η διερώτηση σχετικά με τα όρια ανθρώπου και μηχανής. Μπορούμε πάντως να έχουμε στον νου την τελευταία σκηνή του «Blade Runner», όπου το ανθρωποειδές που κυνηγά ο διώκτης του ονόματι Ντέκαρτ/Καρτέσιος (Χάρισον Φορντ) έχει πια αποκτήσει συνείδηση της θνητότητάς του καθώς λέει τα τελευταία του λόγια: «Ολες αυτές οι στιγμές θα χαθούν στον χρόνο, σαν δάκρυα στη βροχή. Είναι ώρα να πεθάνω».
Ο κ. Γιάννης Μπαλαμπανίδης είναι πολιτικός αναλυτής, επικεφαλής πολιτικής και κοινωνικής έρευνας Metron Analysis.
