Αν και κανείς δεν έχει υψώσει επισήμως την «καρό σημαία» στην κούρσα κυριαρχίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας στην τεχνητή νοημοσύνη (AI), οι αγορές ποντάρουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναδειχθούν νικήτριες. Ομως η αρχική υπεροχή δεν εγγυάται και τη νίκη – ιδίως στον τομέα της καινοτομίας. Σπάνια περνά μέρα χωρίς μια νέα αναφορά στις εντυπωσιακές προόδους της Κίνας στην τεχνητή νοημοσύνη. Οι ΗΠΑ μπορεί να άνοιξαν νέους δρόμους με το ChatGPT της OpenAI, όμως η κινεζική DeepSeek αιφνιδίασε τον κόσμο με το χαμηλό κόστος και την αποδοτικότητα επεξεργασίας του μοντέλου R1.
Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την κούρσα για την τεχνητή νοημοσύνη – όχι μόνο τα ισχυρά τσιπ της Nvidia, αλλά και το ανθρώπινο δυναμικό, το λογισμικό και η στρατηγική στόχευση. Εχω την αίσθηση πως ο νικητής αυτής της κούρσας δεν θα καθοριστεί από το υλικό (hardware), αλλά από τις στρατηγικές ανακαλύψεις στο λογισμικό. Παρά το πρόσφατο «Σχέδιο Δράσης για την ΤΝ» που ανακοίνωσε ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, η Κίνα φαίνεται καλά προετοιμασμένη για έναν μακρύ δρόμο. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Καινοτομίας 2024 (GII), που μετρά τις επιδόσεις 133 χωρών σε 78 δείκτες καινοτομίας, κατέταξε την Κίνα στην 11η θέση – μια θεαματική άνοδος από το 43ο σκαλί πριν από 15 χρόνια. Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, παραμένουν περίπου στην τρίτη θέση.
Αν και το πλαίσιο του GII προσφέρει μια σφαιρική εικόνα για τις παγκόσμιες τάσεις στην καινοτομία, παραλείπει ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ: τη βασική θεωρητική έρευνα. Εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο η κρατική μέριμνα. Σε αντίθεση με τους ιδιώτες, που κινούνται με βάση το προσδοκώμενο εμπορικό κέρδος, η δημόσια χρηματοδότηση δίνει στους επιστήμονες τη δυνατότητα να προωθούν τα θεωρητικά και ενίοτε αφηρημένα σύνορα της γνώσης.
Σε αυτό το πεδίο, οι ΗΠΑ υστερούν ανησυχητικά. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (NSF), το ποσοστό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στη συνολική χρηματοδότηση έρευνας και ανάπτυξης στις ΗΠΑ βαίνει μειούμενο από την εποχή της κορύφωσης του Ψυχρού Πολέμου, το 1964. Ειδικά για τη βασική έρευνα, το μερίδιο της κυβέρνησης από σχεδόν 30% στα τέλη της δεκαετίας του 1970 έχει πέσει περίπου στο 10% το 2023.
Αντιθέτως, η Κίνα επενδύει μαζικά στην προώθηση της φιλόδοξης ατζέντας της για την επιστήμη και την τεχνολογία, καλύπτοντας το 28% της παγκόσμιας επένδυσης σε R&D το 2023 – μόλις μία μονάδα πίσω από τις ΗΠΑ (29%). Με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 13,8% την τελευταία δεκαετία – τριπλάσιο από τον αμερικανικό (3,7%) – είναι πιθανό η Κίνα να έχει ήδη φτάσει σε επίπεδα ισοδυναμίας το 2024.
Η σημερινή παγκόσμια μάχη για την κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζεται συχνά ως σύγκρουση δύο συστημάτων: του αμερικανικού μοντέλου της αγοράς και της κινεζικής κρατικής βιομηχανικής πολιτικής. Ομως η βασική έρευνα είναι ο μεγάλος εξισωτής. Είτε η καινοτομία προέρχεται από τον ιδιωτικό είτε από τον δημόσιο τομέα, στην καρδιά της βρίσκεται η ανακάλυψη.
*Ο Stephen S. Roach είναι μέλος ΔΕΠ στο Yale University και πρώην πρόεδρος της Morgan Stanley Asia.
