Η Εθνική Λυρική Σκηνή φέρνει και φέτος στο προσκήνιο το εκλεκτικό ρεπερτόριο του 18ου αιώνα. Το Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή από σήμερα έως τις 22 Νοεμβρίου, με τη συμμετοχή διαπρεπών ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που έχουν εντρυφήσει στο σύμπαν της «παλαιάς μουσικής».
Στην εναρκτήρια συναυλία (σήμερα Κυριακή στις 19.00 και στις 21.30) η βιολονίστρια και αρχιμουσικός Λίνα Τουρ Μπονέτ θα διευθύνει τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και έργα του Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ (γιου του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ) και θα παίξει μπαρόκ βιολί ως μέλος της Μπαρόκ Ορχήστρας του Φεστιβάλ.
Η διάσημη, πολυβραβευμένη ισπανίδα καλλιτέχνιδα, γνωστή για τη δεξιοτεχνία της στο βιολί, για την αναβίωση χαμένων έργων της μπαρόκ μουσικής, αλλά και για την ευκολία με την οποία κινείται ανάμεσα στη μουσική δωματίου και στο σύγχρονο ρεπερτόριο, μίλησε στο «Βήμα» για την περιπέτεια του να ερμηνεύεις έργα που αγαπήθηκαν και ξεχάστηκαν, για την αυθεντικότητα, για την ανάγκη να κάνουμε και να απολαμβάνουμε τη μουσική.
Το ρεπερτόριό σας καλύπτει πάνω από 400 χρόνια δημιουργίας. Τι είναι αυτό που σας ελκύει περισσότερο στη μουσική της μπαρόκ περιόδου;
«Το ίδιο πράγμα που με οδηγεί να διαβάζω ακόμα και τώρα την “Ιλιάδα”: το ταξίδι στον χρόνο που, εν προκειμένω, επιτυγχάνεται με την αναδημιουργία της μουσικής που έρχεται από ένα μακρινό παρελθόν. Η συνειδητοποίηση ότι είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι με εκείνους που χάθηκαν στον χρόνο, έχουμε τα ίδια πάθη, τις ίδιες επιθυμίες και αδυναμίες.
Και συγχρόνως μια είδους νοσταλγία για μια εποχή που δεν γνώρισα ποτέ, αλλά που με ελκύει αφάνταστα· μια περασμένη εποχή χωρίς τις εξελιγμένες τεχνολογίες που έχουμε σήμερα, που με φέρνει πολύ κοντά στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης».
Ποιες ήταν οι σημαντικότερες επιρροές σας όταν ξεκινούσατε το ταξίδι σας;
«Ο πατέρας μου και πρώτος δάσκαλός μου επηρέασε τα πάντα, καθώς δεν θυμάμαι τη ζωή μου χωρίς μουσική: Τραγουδούσα και διάβαζα μουσική πριν τα τρία μου χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, άρχισα το βιολί σχετικά αργά, αφού στην αρχή ασχολήθηκα με τον χορό που επίσης αποτελεί σημαντικό στοιχείο της καλλιτεχνικής μου διαδρομής και με επηρεάζει βαθιά σε πολλά επίπεδα».
Ποια είναι η διαδικασία μέσα από την οποία αναδεικνύετε έργα ξεχασμένα από το σύγχρονο κοινό;
«Είναι μια εντατική και δύσκολη διαδικασία. Πρόκειται για έργα που άλλες φορές έρχονται στο φως έπειτα από στοχευμένη έρευνα, άλλοτε τυχαία, έτσι όπως ψάχνεις από περιέργεια. Αλλά είναι πάντα συναρπαστικό να συμβάλλεις ώστε μια μουσική που είχε σιγήσει για καιρό να ακουστεί, να μοιραστεί ξανά στο κοινό».
Τι σας οδήγησε να ιδρύσετε το MUSIca ALcheMIca, το δικό σας συγκρότημα;
«Η επιθυμία να κάνω μουσική με τους αγαπημένους μου μουσικούς από όλο τον κόσμο, καλλιτέχνες που γνώρισα με τα χρόνια ταξιδεύοντας σε διαφορετικές χώρες. Να κάνω μουσική με τον πιο ελεύθερο, αυστηρό και χαρούμενο τρόπο. Εχω βαθιά ανάγκη να μοιράζομαι την ομορφιά και κάτι πιο… βαθύ που βρίσκεται μέσα σε αυτή την ομορφιά».
Ο αυτοσχεδιασμός και η προσθήκη μελισμάτων αποτελούν βασικό στοιχείο της ερμηνείας του μπαρόκ. Πώς προσεγγίζετε αυτές τις πρακτικές, βρίσκοντας ισορροπία ανάμεσα στην ιστορική πιστότητα και στον τρόπο με τον οποίο κάνουμε μουσική σήμερα;
«Κατ’ αρχάς με πολλή μελέτη, στη συνέχεια με την εμπειρία που έχω αποκτήσει και τελικά μαθαίνοντας να αφήνομαι και πάνω στη σκηνή να είμαι ο εαυτός μου».
Βεβαίως, η σχέση ερμηνευτή και κοινού έχει αλλάξει από την εποχή του μπαρόκ. Πώς επιδιώκετε να συνδεθείτε με το σημερινό ακροατήριο παίζοντας παλαιά μουσική;
«Με το να είμαι αυθεντική. Πιστεύω πως το κοινό έχει ένα “ραντάρ” που αναγνωρίζει την αυθεντικότητα. Ενίοτε το ξεχνάμε αυτό στην κλασική ερμηνεία της μουσικής. Ομως όλη αυτή η αυστηρότητα με την οποία εκπαιδευόμαστε για να ανέβουμε στη σκηνή πρέπει να υπηρετεί το πραγματικό μήνυμα, την πραγματική, την αυθεντική φύση της μουσικής».
Είστε και αρχιμουσικός και σολίστ. Πώς συμβιβάζονται οι δύο αυτές ιδιότητες;
«Ως leader, ως αρχιμουσικός, καθοδηγώ περισσότερο. Αλλά πολύ συχνά, ακόμη και διευθύνοντας, προσκαλώ τα μέλη της ορχήστρας να μοιράζονται μαζί μου την ηγεσία. Πιστεύω πως ένας καλός leader εντοπίζει και αναδεικνύει το καλύτερο από τους άλλους.
Ειδικά όταν έχεις καλούς μουσικούς, πρέπει να είσαι ο πρώτος που “πετά”, εμπνέοντας και αφήνοντας και τους άλλους να “πετάξουν” όπως ένα σμήνος πουλιών. Οι εποχές των “δικτατόρων” στη μουσική έχουν περάσει ανεπιστρεπτί».
Εχετε εμφανιστεί σε μεγάλα φεστιβάλ και αίθουσες σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει κάποιο μέρος ή εμφάνιση που άφησε ιδιαίτερο αποτύπωμα στη μνήμη σας;
«Τόσο πολλά! Αγαπώ το Melbourne Concert Hall για την ακουστική του, αγαπώ και τη Φιλαρμονική του Παρισίου. Θυμάμαι όταν έπαιξα σόλο βιολί εκεί στη “Missa Solemnis” του Μπετόβεν! Μου αρέσει πάντα να ερμηνεύω έργα του Μπαχ στο Φεστιβάλ Μπαχ της Λειψίας, να παρουσιάζω με το σύνολό μου τις “Rosary Sonatas” του Μπίμπερ στο Τόκιο ή να κάνω μουσική δωματίου στο Wigmore Hall του Λονδίνου. Ομως σίγουρα οι συναυλίες μετά από τις οποίες κάποιοι ακροατές μου είπαν πως τους βοήθησα με κάποιον τρόπο, με αυτό που έκανα, είναι εκείνες που αγαπώ περισσότερο».
Συχνά ερμηνεύετε και έργα που γράφτηκαν για εσάς. Τι σας συναρπάζει περισσότερο στην εκτέλεση σύγχρονης μουσικής;
«Η σύνδεση με την εποχή μου, με αυτό που συμβαίνει σήμερα. Το πλεονέκτημα ενός έργου που δεν έχει ακουστεί αμέτρητες φορές, έτσι είναι πιο εύκολο να το παίξεις σαν για πρώτη φορά, κάτι που νομίζω πρέπει να γίνεται και για τα πολύ γνωστά έργα: Να τα παίζουμε πάντα σαν να είναι η πρώτη φορά που θα ακουστούν. Με ενδιαφέρει επίσης ιδιαίτερα να πειραματίζομαι με τις μουσικές κάθε περιόδου, αυτό είναι προφανές».
Συχνά παρουσιάζετε και έργα γυναικών συνθετών που έγραψαν μουσική τον 18ο αιώνα αλλά στη συνέχεια ξεχάστηκαν…
«Αυτό είναι κάτι απαραίτητο και συναρπαστικό. Νομίζω ότι αυτές οι συνθέτιδες πρέπει να εντάσσονται στα προγράμματα μαζί με όλους τους άλλους ομότεχνούς τους, και όχι μόνο σε “γυναικεία προγράμματα”. Εκανα πρόσφατα έναν δίσκο με μουσική των Φέλιξ και Φάνι Μέντελσον, και ακούγοντάς τον θεωρώ πως το ζήτημα δεν είναι πια ότι ήταν ένας άνδρας και μια γυναίκα, αλλά δύο σπουδαίοι συνθέτες».
Τι μπορεί να διδάξει η παλαιά μουσική στον σύγχρονο, γρήγορο κόσμο μας;
«Οτι μπορείς να συγκινηθείς βαθιά, αλλά και να χορέψεις και να αντλήσεις ενέργεια από όργανα φτιαγμένα από φυσικά υλικά, και από συνθέτες που βίωναν τη ζωή τόσο διαφορετικά από εμάς. Ακούω πολλή σύγχρονη μουσική, ροκ, ποπ, ηλεκτρονική, τζαζ, και σε κάθε καλό σύγχρονο μουσικό διακρίνω κάποιον που γνωρίζει το παρελθόν της μουσικής».
Εχετε κάποιο καλλιτεχνικό όνειρο που ελπίζετε να πραγματοποιήσετε στο κοντινό μέλλον;
«Εχω πολλά συναρπαστικά πρότζεκτ τους επόμενους μήνες, με μπαρόκ και κλασική μουσική. Διευθύνω και παίζω σε τέσσερις ηπείρους, και νιώθω ευλογημένη γι’ αυτό. Αν έπρεπε να κάνω μια νέα ευχή, θα ήθελα να συνεργαστώ περισσότερο με παραδοσιακούς μουσικούς από όλο τον κόσμο. Νιώθω ότι υπάρχει ένα παράθυρο εκεί, στην παραδοσιακή μουσική, που θα ήθελα πολύ να το ανοίξω».
