Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο Περί ελευθερίας του Τίμοθι Σνάιντερ, αμερικανού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, ενός από τους πιο σημαντικούς μελετητές της ευρωπαϊκής ιστορίας του 20ού αιώνα.
Το βιβλίο διαπνέεται από την αρχή ότι οφείλουμε να σκεπτόμαστε την ελευθερία με όρους ηθικής κι όχι απλώς ως αυτό που αισθανόμαστε ότι θέλουμε να κάνουμε. Ο συγγραφέας αναφερόμενος στον Τραμπ, θεωρεί πως ο πλανητάρχης δεν έχει δείξει ότι αντιλαμβάνεται γιατί οι άνθρωποι πολεμούν για την ελευθερία τους, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν μπορεί να προσεγγίσει σωστά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Βλέπει τα πάντα ως συναλλαγές μεταξύ πλούσιων ανθρώπων, αλλά ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας δεν είναι συναλλαγή πλουσίων ανθρώπων.
Στην πρόσφατη τριμερή σύνοδο Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου συζητήθηκε ο άξονας συνεργασίας των τριών αυτών χωρών με στόχο να συμβάλει στην σταθερότητα και την ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Τραμπ επιδοκιμάζει τέτοιες συνεργασίες, καθώς κινούνται στον ρυθμό που επιχειρούν να επιβάλουν διά διαφόρων μεθόδων οι Ηνωμένες Πολιτείες στην ευρύτερη περιοχή. Ο «χαρισματικός» πρόεδρος δεν περιορίζεται στο όραμα «μεγάλη Αμερική», αλλά βαδίζει για να αλλάξει τον κόσμο αναταράσσοντας την παγκόσμια τάξη. Δεν θα πρέπει εξάλλου να παραβλέπουμε την φασιστική πολιτική του μέλους της τριμερούς συνεργασίας, του πρωθυπουργού του Ισραήλ Νετανιάχου, επίσημα καταζητούμενου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και παραβίαση του διεθνούς δικαίου! Ποιες θα είναι, επομένως, οι συνέπειες αυτής της συνεργασίας, υπό την εποπτεία του Τραμπ, για την αλλαγή της παγκόσμιας πολιτικής;
Eξάλλου, η άνοδος ηγετών όπως ο Ορμπάν στην Ουγγαρία και, βέβαια, ο Τραμπ στις ΗΠΑ, δείχνει μια δυναμική, που εκφράζεται μέσα από προσωποπαγή μοντέλα αυταρχικής εξουσίας, ενισχύοντας περαιτέρω την κανονικοποίηση της άκρας Δεξιάς σε διεθνές επίπεδο. Οπως παρατηρεί η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης Βασιλική Γεωργιάδου «η διατλαντική και διεθνική κανονικοποίηση της άκρας Δεξιάς είναι μια διαδικασία στην οποία ο Τραμπ λειτούργησε μεν ως επιταχυντής, αλλά όχι και ως ο μόνος πρωταγωνιστής της όλης και ακόμα εξελισσόμενης διεργασίας».
Ομως, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι η επί χρόνια επικρατούσα ως σύστημα διακυβέρνησης ήταν η φιλελεύθερη δημοκρατία πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μαζί της η λαϊκή κυριαρχία περιφρουρούμενη από θεσμούς, το κράτος δικαίου, η λογοδοσία και η προστασία δικαιωμάτων θα είναι σε λίγο όλα παρελθόν και η εξουσία θα είναι ασύδοτη. Η δημοκρατία σταδιακά θα παύσει να είναι φιλελεύθερη.
Πώς θα αντιδράσει, άραγε, η Ευρώπη; Θα υπερασπιστεί την φιλελεύθερη δημοκρατία ή θα απαρνηθεί τον αξιακό της κώδικα, την πολιτισμική της, δηλαδή, ταυτότητα;
Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε ο χρόνος, που αλλάζει, να εμπνεύσει την Ευρώπη για ένα καλύτερο μέλλον της ανθρωπότητας. Καλή χρονιά!
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, έφορος Σχολών Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός.
