1. Οι ευθύνες του Πρωθυπουργού

Η πρώην Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι είχε ζητήσει να τροποποιηθεί το άρθρο 86 του Συντάγματος το οποίο καθιερώνει ένα ειδικό και εξόχως προστατευτικό τρόπο δίωξης των εγκλημάτων των μελών της εκάστοτε κυβέρνησης.

Και θα επιθυμούσα για αυτό το εκρηκτικό ζήτημα να διατυπώσω νηφάλια κάποιες παρατηρήσεις , αφού υπάρχει μάλιστα στους πολίτες μια διάχυτη αίσθηση ατιμωρησίας των πολιτικών.

Η αίσθηση τούτη διογκώθηκε ακόμη περισσότερο , λόγω και της υπόθεσης των παράνομων αγροτικών επιδοτήσεων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ , αφού οι δικονομικά αμφιλεγόμενοι χειρισμοί της κυβερνητικής πλειοψηφίας ξαναφέραν στο προσκήνιο αυτή την προβληματική .

Ποιοι ήταν οι ανωτέρω προβληματικοί χειρισμοί ;

Με άλλα λόγια: παρότι είχε αποσταλεί από την Ευρωπαία Εισαγγελέα η δικογραφία στη Βουλή για τη διερεύνηση ενδεχόμενων ποινικών ευθυνών για συνέργεια σε απιστία δύο Υπουργών (κ. Βορίδη και κ. Αυγενίδη) , η κυβέρνηση αρνήθηκε με την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία τη σύσταση της σχετικής επιτροπής.

Επιπλέον, η ίδια κυβερνητική πλειοψηφία είχε κρίνει, πριν από λίγους μήνες στην τραγική υπόθεση των Τεμπών, ότι δεν χρειαζόταν ούτε καν να διερευνηθεί η ενδεχόμενη ποινική ευθύνη του πρώην Υπουργού κ. Καραμανλή για την τέλεση «δια παραλείψεως» του κακουργήματος του άρθρου 291 παρ.1 δδ του Ποινικού Κώδικα (: Επικίνδυνες παρεμβάσεις στη συγκοινωνία μέσων σταθερών τροχιάς) .

Κυρίως με σημείο αναφοράς την μη υλοποίηση του συστήματος ηλεκτρονικής διοίκησης των σιδηροδρόμων (το οποίο αν υπήρχε ενδεχόμενα δεν θα οδηγούμασταν στο μοιραίο αποτέλεσμα των 57 θανάτων).

Και για όλες αυτές τις κακές επιλογές πολιτική ευθύνη έχει προφανώς, κατά την αξιολογική μου κρίση, και ο ίδιος ο πρωθυπουργός , αφού η κυβέρνηση λειτουργεί υπό την εποπτεία του.

Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα ήθελα να κάνω τις ακόλουθες επισημάνσεις:

Και καταρχήν.

2. Η τροποποίηση του άρθρου 86 του Συντάγματος είναι αναγκαία;

Ωστόσο, θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε σε πρώτο επίπεδο τι προβλέπει το σημερινό άρθρο 86 του Συντάγματος.

Το επίμαχο άρθρο προβλέπει , ότι μόνο η Βουλή ( δηλαδή η εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία) έχει την αρμοδιότητα να κινεί την ποινική δίωξη εναντίον εκείνων των πολιτικών που διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα τα οποία τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Υπάρχει επίσης ένας ειδικός νόμος ( ν. 3126/2003) για την ποινική ευθύνη των Υπουργών ο οποίος εξειδικεύει τις θεσμικές λεπτομέρειες της ανωτέρω «φιλοσοφίας» .

Αντίθετα , όταν διαπράττονται εγκλήματα από τους απλούς πολίτες την ποινική δίωξη την κινούν οι Εισαγγελικές αρχές (σύμφωνα με το άρθρο 43 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας), ενώ την ανάκριση τη διενεργούν οι τακτικοί δικαστές (ανακριτές) .

3. Ισχύει και στις υπόλοιπες χώρες μια τέτοια προστατευτική νομοθεσία για τα εγκλήματα των μελών της κυβέρνησης (που κατ΄ ουσία επιτρέπει στην εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία να λαμβάνει αδικαιολόγητες αποφάσεις σκοπιμότητας για να «καλύπτει» τα αδικήματα των Υπουργών);

Η συγκριτική θεώρηση δεν συνηγορεί υπέρ της διατήρησης της αρμοδιότητας της Βουλής να κινεί την ποινική δίωξη για εγκλήματα των Υπουργών. Με άλλα λόγια:

Στην Αγγλία η ποινική δίωξη των Υπουργών από τη Βουλή των Κοινοτήτων δεν έχει ενεργοποιηθεί από το 1804 και οι υπουργοί δικάζονται σύμφωνα με τις κοινές δικονομικές διατάξεις. Στη Γερμανία το Σύνταγμα δεν έχει ειδική διάταξη για την ποινική ευθύνη των Υπουργών. Στη Γαλλία , η ποινική δίωξη χωρεί πλέον χωρίς την άδεια της Βουλής .

4. Ο εγκλεισμός στη φυλακή του πρώην προέδρου της Γαλλίας Σαρκοζί

Άλλωστε , πριν από λίγο καιρό είχε καταδικαστεί από τη Γαλλική Δικαιοσύνη ο πρώην Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί σε φυλάκιση πέντε (5) ετών για παράνομη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας το 2007 από τον πρώην δικτάτορα της Λιβύης Καντάφι (κ Le Monde, Sarkozy faces new complaint from lawyers accusing him of discrediting judiciary).

Και μπορεί να έμεινε στη φυλακή μόνο για 20 ημέρες (γιατί μετά βγήκε με περιοριστικούς όρους), αλλά η Γαλλική Δικαιοσύνη τόλμησε να τα «βάλει με τους ισχυρούς».

Η ανωτέρω απόφαση θεωρήθηκε, μάλιστα, ως μια «αλλαγή παραδείγματος» στη σχέση της Γαλλικής Δικαιοσύνης με την εκάστοτε εκτελεστική εξουσία . Σημειώνω πάντως, ότι πριν από πολλά χρόνια είχε καταδικαστεί και ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος Ζακ Σιράκ (μετά από καταγγελία της Ένωσης φορολογούμενων του Παρισιού).

5. Ποιο είναι το συνηθέστερο επιχείρημα το οποίο επικαλούνται όσοι συνηγορούν υπερ της διατήρησης της αρμοδιότητας της Βουλής; Το ότι η κατηγορία κατά των υπουργών υποκινείται από τους πολιτικούς αντιπάλους.

Το συνηθέστερο επιχείρημα το οποίο επικαλούνται όσοι συνηγορούν υπερ της διατήρησης της παρεμβολής της Βουλής στην ποινική δίωξη των «υπουργικών αδικημάτων» είναι το ακόλουθο:
Υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι η κατηγορία στις περιπτώσεις αυτές δεν έχει μόνο νομικό, αλλά και πολιτικό χαρακτήρα και για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να συμμετέχει ένα πολιτικό όργανο, όπως η Βουλή.

6. Έχει νομιμοποιητική βάση μια τέτοια προσέγγιση;

Σίγουρα σε κάποιο βαθμό η ανωτέρω «φιλοσοφία» έχει ένα πυρήνα αλήθειας. Τι εννοώ;

Ζούμε σε μια χώρα , όπου οι εξαγγελίες για ποινικές διώξεις των πολιτικών αντιπάλων έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τον πολιτικό λόγο και σε μια εποχή όπου ο εσφαλμένος χειρισμός πολιτικών και οικονομικών θεμάτων έχει μετατραπεί πάραυτα σε ποινικό αδίκημα.

Και η ιστορία της χώρας μας βρίθει από τέτοιου είδους «ανεξέλεγκτες πολιτικές αντιπαλότητες».

Εντελώς ενδεικτικά αναφέρω, ότι το 1917 , όταν οι βενιζελικοί απέκτησαν την εξουσία οι τέως πρωθυπουργοί Σκουλούδης, Λάμπρου και Γούναρης κατηγορήθηκαν για αντισυνταγματική ανάληψη της εξουσίας.

Πολύ αργότερα στην υπόθεση Κοσκωτά είχαν διατυπωθεί κατηγορίες εναντίον του πρώην Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου από τους πολιτικούς του αντιπάλους (ωστόσο τελικά αθωώθηκε).

Και υπάρχουν και άλλα παρόμοια ιστορικά παραδείγματα.

7. Είναι τελικά ορθή η επίμαχη συνταγματική διάταξη του άρθρου 86 ;

Κατά τη γνώμη μου όχι και είναι αναγκαίο να αναθεωρηθεί από την επόμενη Βουλή; Για ποιο λόγο;

Γιατί ναι μεν ζούμε σε μια χώρα με έντονη «κομματική αντιπαλότητα», αλλά η κρίση για το εάν διαπράχθηκε ένα αδίκημα από ένα πρόσωπο , ο οποίος ήταν ή είναι υπουργός, είναι καθαρά ΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ.

Με άλλα λόγια διερευνάται , αν κάποιος παραβίασε τους ποινικούς νόμους ή εάν «πληρώθηκε» η υποκειμενική και η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της απάτης (άρθρο 386 του ΠΚ) ή οποιουδήποτε άλλου εγκλήματος που προβλέπεται από τον Ποινικό Κώδικα ή άλλο ειδικό ποινικό νόμο.

Σε αυτό το επίπεδο δεν μπορεί να υπάρχει πολιτική αξιολόγηση.

Αντίθετα, μόνο όταν παρεμβάλλεται η εκάστοτε τυχαία «κυβερνητική πλειοψηφία» οι κατηγορίες κομματικοποιούνται ή κάποιοι Υπουργοί διώκονται απλώς για πλημμελήματα και όχι για κακουργήματα (όπως κατηγορείται η σημερινή κυβέρνηση ότι «έπραξε» με την έκπτωση των κατηγοριών στην υπόθεση των Τεμπών).

Το συμπέρασμα;

Κατά τη γνώμη μου επιβάλλεται η τροποποίηση του άρθρου 86 του Συντάγματος και η ανάθεση της ποινικής δίωξης των εγκλημάτων τα οποία διαπράττουν οι εκάστοτε Υπουργοί στην τακτική Δικαιοσύνη.

Ίσως η ποινική δίωξη σε αυτές τις περιπτώσεις θα μπορούσε να ανατεθεί σε ανώτερους Εισαγγελικούς λειτουργούς (όπως δηλαδή γίνεται σε υποθέσεις οι οποίες έχουν έντονο δημόσιο ενδιαφέρον σύμφωνα με το άρθρο 28 του ΚΠΔ).

Διαφορετικά οι Έλληνες πολίτες μονίμως θα πιστεύουν, ότι οι πολιτικοί ποτέ δεν λογοδοτούν για τα εγκλήματά τους και η συνταγματική αρχή της ισότητας έναντι του νόμου θα συνιστά απλώς «ένα ευχολόγιο»!

Και αυτό είναι πολύ κακό, γιατί σε τελευταία ανάλυση θα υπονομεύεται η Δημοκρατία μας!

Υ.Γ Απορεί κανείς για ποιο λόγο μπορεί να πηγαίνει στη φυλακή ο πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας Σαρκοζί, ενώ στη χώρα μας η σημερινή κυβερνητική πλειοψηφία και ο Πρωθυπουργός αρνούνται -κάτω από την «προστασία» του άρθρου 86 του Συντάγματος- να διερευνήσουν έστω τις ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες των Υπουργών Βορίδη και Αυγενίδη στην υπόθεση των παράνομων αγροτικών επιδοτήσεων, όπως είχε ζητήσει η πρώην Ευρωπαία Εισαγγελέας.

Ο Καλφέλης Γρηγόρης είναι Καθηγητής της Νομικής Σχολής στο ΑΠΘ