Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ολοκλήρωσε μια μέρα υψηλού επιπέδου συνομιλιών στο Λονδίνο με τους ηγέτες των τριών κύριων δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων της Ευρώπης, καθώς αυξάνονται οι ανησυχίες στην ήπειρο για την πίεση από την Ουάσιγκτον προς το Κίεβο να αποδεχθεί μια ειρηνευτική συμφωνία με τη Μόσχα.
Η συνάντηση στη Ντάουνινγκ Στριτ έφερε μαζί τον Πρόεδρο Ζελένσκι και τους ηγέτες αυτού που έχει χαρακτηριστεί «Συνασπισμός των Προθύμων»: τον Βρετανό Πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και τον Καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς.
ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΛΟΝΔΙΝΟ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΟΚΕΦΑΛΙΔΗΣ
Ενώ η συνάντηση παρουσιάστηκε δημόσια ως επίδειξη ενότητας, οι ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι οι πρόσφατες αμερικανικές προτάσεις κινδυνεύουν να παραχωρήσουν υπερβολικά πολλά στο Κρεμλίνο.
Οι τρεις ηγέτες, όπως φαίνεται, συμφώνησαν να εντείνουν την εργασία για μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφάλειας για το Κίεβο-αν και, όπως συμβαίνει εδώ και αρκετές εβδομάδες, δεν έχουν ακόμη προκύψει συγκεκριμένα σχέδια.
Ένταση γύρω από την Προώθηση της Ειρήνης από τις ΗΠΑ
Οι συνομιλίες έγιναν σε ένα υπόβαθρο αυξανόμενης τριβής με την Ουάσιγκτον. Την Κυριακή, ο πρώην Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε ότι ο Ζελένσκι δεν είχε καν διαβάσει τις ειρηνευτικές προτάσεις που συνέταξαν αμερικανοί απεσταλμένοι.
Οι αμερικανοί διαπραγματευτές έχουν διεξάγει παράλληλες συζητήσεις τόσο με ουκρανούς όσο και με ρώσους αξιωματούχους τις τελευταίες εβδομάδες, συμπεριλαμβανομένων συναντήσεων στο Μαϊάμι και στη Μόσχα.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες υπήρξαν επιφυλακτικοί αλλά εμφανώς σκεπτικοί. Πριν από τη συνάντηση στο Λονδίνο, οι κάμερες κατέγραψαν σύντομα τον Καγκελάριο Μερτς να παρατηρεί ότι ήταν «σκεπτικός για ορισμένες λεπτομέρειες» στα έγγραφα που κυκλοφορούν από την αμερικανική πλευρά, χωρίς όμως να προσδιορίσει ποιες διατάξεις προκαλούν ανησυχία.
Αξιωματούχοι ιδιωτικά υποστηρίζουν ότι το σχέδιο της Ουάσιγκτον τείνει έντονα προς όρους ευνοϊκούς για τη Ρωσία-όροι που δεν είναι πιθανό να γίνουν αποδεκτοί από το Κίεβο.
Ο Πρόεδρος Μακρόν, εν τω μεταξύ, διατύπωσε μια από τις πιο ξεκάθαρες ευρωπαϊκές θέσεις, λέγοντας ότι η συνεχιζόμενη αντίσταση της Ουκρανίας είναι «κάτι θετικό» – και υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να «κρατάει μερικά από τα χαρτιά» σε οποιεςδήποτε διαπραγματεύσεις.
Βασικά προβλήματα στις διαπραγματεύσεις
Μιλώντας στο ΒΗΜΑ, ο Leonid Litra, Επισκέπτης Ερευνητής στο European Council on Foreign Relations, δήλωσε ότι θεωρεί τη συνάντηση στο Λονδίνο μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας της Ευρώπης να διατηρήσει στρατηγική συνοχή.
«Πιστεύω ότι αυτή ήταν μια κανονική συντονιστική συνάντηση ενόψει ενός ακόμη γύρου διαπραγματεύσεων. Οι χώρες του “Ε3” – ΗΒ, Γαλλία και Γερμανία-βρίσκονται στον πυρήνα των ευρωπαϊκών προσπαθειών για να βοηθήσουν την Ουκρανία να πετύχει μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη», εξήγησε ο Litra.
«Η συνάντηση επικεντρώθηκε στο πώς να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις διατηρώντας την κυριαρχία της Ουκρανίας και εξασφαλίζοντας εγγυήσεις από τις ΗΠΑ και ίσως από την ΕΕ.»
Ο Litra σημείωσε ότι κρίσιμα ζητήματα παραμένουν άλυτα μεταξύ Μόσχας και Κιέβου και ότι η συνάντηση στο Λονδίνο πιθανότατα στοχεύει στη βελτίωση του συντονισμού πριν από την επόμενη διπλωματική φάση.
Αλλά προειδοποίησε επίσης ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο βρίσκεται στην προσέγγιση της Ουάσιγκτον:
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ ασκούν περισσότερη πίεση στη χώρα που είναι θύμα και όχι στον επιτιθέμενο. Ο Πρόεδρος Τραμπ πιέζει την Ουκρανία να κάνει παραχωρήσεις αντί να πιέζει τη Ρωσία. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα.»
Σύμφωνα με τον Litra, το αμερικανικό σχέδιο περιέχει αρκετά προβληματικά στοιχεία:
1. Εδαφικές Παραχωρήσεις
Η Ρωσία ζητά την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από την περιοχή του Ντονμπάς.
«Ο Πρόεδρος Ζελένσκι δεν θα μπορέσει να το κάνει. Θα παραβίαζε το Σύνταγμα και δεν υπάρχει λόγος η Ουκρανία να εγκαταλείψει εδάφη που εξακολουθεί να ελέγχει.»
2. Ουδετερότητα της Ουκρανίας
Η Μόσχα θέλει το Κίεβο να παραιτηθεί από μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ.
«Αυτό το επιχείρημα δεν μπορεί να σταθεί. Η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο το 2014 όταν η Ουκρανία ήταν ακόμα ουδέτερο κράτος.»
3. Περιορισμοί στις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας
Το αμερικανικό σχέδιο φέρεται να περιλαμβάνει διατάξεις που περιορίζουν τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ουκρανίας.
«Αυτό είναι θέμα κυριαρχίας. Δεν μπορείς να λες ότι η Ουκρανία θα παραμείνει κυρίαρχη αλλά δεν μπορεί να αποφασίζει σχετικά με τον στρατό της, το ΝΑΤΟ και πολλά άλλα. Αυτό δεν είναι κυριαρχία-είναι επιβαλλόμενο δόγμα.»
4. Ασαφείς Εγγυήσεις Ασφάλειας
Οι ΗΠΑ επιμένουν ότι η Ουκρανία θα λάβει προστασίες παρόμοιες με το Άρθρο 5, αλλά οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς.
«Αν συμφωνήσεις ένα σχέδιο χωρίς σαφή βήματα για να αποτρέψεις έναν νέο πόλεμο, τότε η συμφωνία δεν λειτουργεί.»
Ο Ζελένσκι τονίζει την ενότητα Ευρώπης–ΗΠΑ
Μιλώντας πριν από το ταξίδι του προς τις Βρυξέλλες, ο Ζελένσκι τόνισε ότι η συνοχή μεταξύ Ουκρανίας, Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών παραμένει αναντικατάστατη.
«Η ενότητα μεταξύ Ευρώπης και Ουκρανίας, και επίσης μεταξύ Ουκρανίας και Ηνωμένων Πολιτειών, είναι κάτι που δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε χωρίς αυτό», είπε. «Πρέπει να πάρουμε μερικές σημαντικές αποφάσεις.»
Ο Πρωθυπουργός Στάρμερ αντήχησε αυτές τις απόψεις, επαναλαμβάνοντας βασικές αρχές: οποιαδήποτε διευθέτηση πρέπει να ξεκινά από τα συμφέροντα της Ουκρανίας, να περιλαμβάνει ανακωχή και να είναι «δίκαιη και διαρκής». Το ΗΒ, είπε, δεσμεύεται να υποστηρίξει το Κίεβο τόσο «στη σύγκρουση όσο και στις διαπραγματεύσεις».
Ο Ρόλος της Ευρώπης υπό εξέταση
Με τον Ζελένσκι να έχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε και την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αργότερα σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα επιρροής της Ευρώπης στη διαδικασία ειρήνευσης-και το αν παραγκωνίζεται.
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί τη συμμετοχή της Ευρώπης ως εμπόδιο σε μια γρήγορη λύση.
Κατά αυτήν την άποψη, η Ουάσιγκτον επιδιώκει να «προχωρήσει» από τον πόλεμο στην Ουκρανία, να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Μόσχα και είναι διατεθειμένη να το κάνει ακόμη και με σημαντικό κόστος για το Κίεβο.
Ωστόσο, οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι η συνεχιζόμενη εμπλοκή τους είναι ζωτικής σημασίας για να αποτραπεί το Κίεβο από το να πιεστεί σε μια διευθέτηση που θα μπορούσε να υπονομεύσει την μακροπρόθεσμη ασφάλειά του.
Βασικά Αγκάθια
Παρά τη διπλωματική κινητικότητα, υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι τα βασικά εμπόδια σε μια ειρηνευτική συμφωνία έχουν αλλάξει.
- Η Ρωσία συνεχίζει να απαιτεί ολόκληρη την περιοχή του Ντονμπάς και ήδη ελέγχει πάνω από το 70% της επαρχίας του Ντονέτσκ.
- Η Ουκρανία αρνείται να παραχωρήσει τα υπόλοιπα εδάφη.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι η φύση των ασφαλιστικών ρυθμίσεων της Ουκρανίας μετά το τέλος της σύγκρουσης. Το Κίεβο υποστηρίζει ότι οι «εγγυήσεις ασφάλειας» από μόνες τους είναι ανεπαρκείς. Αντιθέτως, η Ουκρανία θέλει ισχυρή στρατιωτική ικανότητα υποστηριζόμενη από τη Δύση.
Η ένταξη στο ΝΑΤΟ παραμένει μακροπρόθεσμος στόχος του Κιέβου, αλλά τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Γερμανία έχουν στην πράξη άρει προς το παρόν τη δυνατότητα αυτή. Η Μόσχα επίσης έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αποδεχθεί ξένες δυνάμεις, ακόμη και υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, σε ουκρανικό έδαφος.
Αυτές οι εδραιωμένες θέσεις αφήνουν τις ειρηνευτικές συνομιλίες σε μεγάλο βαθμό συμβολικές, εξυπηρετώντας το σκοπό της πολιτικής στήριξης προς τον Ζελένσκι παρά την ένδειξη άμεσων προόδων.
Συζήτηση για παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία
Ένα επιπλέον άλυτο ερώτημα αφορά το εάν η Ευρώπη πρέπει να απελευθερώσει παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να στηρίξει χρηματοοικονομικά την Ουκρανία.
Περίπου €200 δισεκατομμύρια σε κρατικά και κεντρικά τραπεζικά κεφάλαια της Ρωσίας έχουν ακινητοποιηθεί από την πλήρους κλίμακας εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022.
Μέχρι στιγμής, τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν συμφωνήσει μόνο στη μεταφορά των τόκων που παράγονται από αυτές τις καταθέσεις.
Ορισμένες κυβερνήσεις, κυρίως το Βέλγιο, διστάζουν να κατάσχουν το κύριο ποσό, επικαλούμενες φόβους νομικών προκλήσεων και τον κίνδυνο δημιουργίας ενός προηγούμενου που θα μπορούσε να αποθαρρύνει ξένες επενδύσεις. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το Κίεβο χρειάζεται επειγόντως τα χρήματα για να υποστηρίξει τον πόλεμο και να σταθεροποιήσει την οικονομία.
Ουκρανοί ειδικοί λένε ότι η πρόσβαση στο πλήρες ποσό θα μπορούσε να καλύψει κρίτικά δημοσιονομικά κενά για έως και δύο χρόνια. Η συζήτηση έχει ενταθεί εν μέσω ανησυχιών ότι οι ΗΠΑ, απογοητευμένες από την απροθυμία του Κιέβου να αποδεχθεί τους τρέχοντες όρους ειρήνης, μπορεί να μειώσουν την υποστήριξη-ενδεχόμενο που θα υποχρέωνε την Ευρώπη να σηκώσει ένα μεγαλύτερο βάρος στην στρατιωτική και οικονομική στήριξη της Ουκρανίας.
Αβέβαιο Μέλλον
Προς το παρόν, οι ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν αποφασισμένοι να δείξουν τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στη Μόσχα ότι η Ουκρανία δεν είναι απομονωμένη. Αλλά με θεμελιώδεις διαφωνίες που παραμένουν άλυτες σχετικά με την εδαφική κυριαρχία, τις ρυθμίσεις ασφάλειας και τη μακροπρόθεσμη δυτική στήριξη, οι συνομιλίες στο Λονδίνο αναδεικνύουν το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ της αμερικανικής επιτακτικότητας και της ευρωπαϊκής προσοχής.
Καθώς ο Ζελένσκι φτάνει στις Βρυξέλλες για έναν ακόμη γύρο διπλωματίας, το δύσκολο ερώτημα παραμένει: μπορεί η Ευρώπη να διαμορφώσει μια συνεκτική στρατηγική που να στηρίζει την Ουκρανία, την ίδια ώρα που χειρίζεται τις μεταβαλλόμενες προτεραιότητες του ισχυρότερου συμμάχου της;
