Λονδίνο, Ανταπόκριση
Στο πρώην στρατόπεδο στην άκρη του Κρόουμπρο, στο Ανατολικό Σάσεξ, χειροποίητες πινακίδες ταλαντεύονταν στον άνεμο καθώς κάτοικοι συγκεντρώνονταν στο απαλό πρωινό φως, με την ανάσα τους να διαγράφεται στον κρύο αέρα. Στον στενό δρόμο που οδηγεί στις εγκαταστάσεις ήταν παραταγμένοι αστυνομικοί με φωσφοριζέ μπουφάν, ανάμεσα σε ομάδες ντόπιων που είχαν έρθει για να εκφράσουν την ανησυχία τους για τα σχέδια στέγασης 600 αιτούντων άσυλο στο εκτεταμένο στρατιωτικό συγκρότημα.
Αν και η διαδήλωση παρέμεινε ειρηνική, η ατμόσφαιρα είχε ένταση – λίγη περιέργεια, λίγη ανησυχία – καθώς οι κάτοικοι παρακολουθούσαν τις πύλες του στρατοπέδου που ίσως σύντομα αποτελέσουν το νέο σπίτι εκατοντάδων νεοαφιχθέντων στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε μια από τις σημαντικότερες αλλαγές που έχουν γίνει εδώ και δεκαετίες στο σύστημα ασύλου και μετανάστευσης της χώρας, η βρετανική κυβέρνηση παρουσίασε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων που έχει στόχο να αποτρέψει τις παράτυπες αφίξεις, να επιταχύνει τις επιστροφές και να αναμορφώσει την προστασία των προσφύγων. Οι υπουργοί υποστηρίζουν ότι οι πιέσεις στο υπάρχον σύστημα έχουν γίνει αφόρητες, επικαλούμενοι τη διεθνή αστάθεια, την αύξηση των μετακινούμενων πληθυσμών και ένα εγχώριο πλαίσιο που θεωρούν ότι έχει μείνει πίσω σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Έμπνευση από τη Δανία
Το νέο μοντέλο κινεί το Ηνωμένο Βασίλειο προς μια πιο περιοριστική, αποτρεπτική προσέγγιση, εμπνευσμένη σαφώς από τις μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στη Δανία τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα σχέδια, το καθεστώς πρόσφυγα θα είναι προσωρινό και όχι ένας αυτόματος δρόμος προς τη μόνιμη εγκατάσταση.
Επανεξετάσεις θα γίνονται κάθε 30 μήνες και οι πρόσφυγες μπορεί να επιστρέφονται στη χώρα καταγωγής τους αν κριθεί ασφαλής. Η πρόσβαση σε οικογενειακή επανένωση, εφέσεις, στέγαση και οικονομική υποστήριξη θα περιοριστεί. Όσοι εισέρχονται νόμιμα αλλά στη συνέχεια ζητούν άσυλο θα αντιμετωπίζουν επίσης αυστηρότερους κανόνες.
Υποστηρικτές εντός της κυβέρνησης περιγράφουν το πακέτο ως απαραίτητο για την αποκατάσταση της δημόσιας εμπιστοσύνης και την κατάρριψη του επιχειρηματικού μοντέλου των διακινητών. Οι επικριτές – νομικοί, ειδικοί στο προσφυγικό και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων – προειδοποιούν ότι οι αλλαγές κινδυνεύουν να παραβιάσουν διεθνείς υποχρεώσεις, να υπονομεύσουν την ένταξη και να θέσουν ευάλωτους ανθρώπους σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
Σύμφωνα με την υπουργό Εσωτερικών Σαμπάνα Μαχμούντ, το σύστημα έχει γίνει μη βιώσιμο. «Καθώς εμείς επιμέναμε στο παλαιό μοντέλο, άλλες χώρες αυστηροποίησαν το δικό τους… Πέρυσι, οι αιτήσεις ασύλου στη Δανία έπεσαν στο χαμηλότερο επίπεδο 40ετίας», δήλωσε.
Ανησυχίες για νομιμότητα
Ο δρ Ρούβι Ζίγκλερ, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Προσφυγικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, είπε στο Βήμα ότι «η κυβέρνηση προτείνει μια οπισθοδρομική δέσμη μέτρων που δεν συμμορφώνονται με τις διεθνείς υποχρεώσεις της ούτε με τις συνταγματικές αρχές της χώρας… Στοχοποιώντας το δικαίωμα ασφαλούς διαμονής των αναγνωρισμένων προσφύγων, τους αντιμετωπίζει χειρότερα από οποιονδήποτε άλλο μετανάστη».
«Η υπαγωγή τους σε επανεξέταση του αιτήματος ασύλου κάθε 2,5 χρόνια θα τους προκαλέσει παρατεταμένη αβεβαιότητα. Η ανάκληση του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης θα ωθήσει περισσότερα μέλη οικογενειών σε επικίνδυνα παράτυπα ταξίδια», πρόσθεσε. «Θα ήταν πολύ καλύτερο να επιτραπεί στους αιτούντες άσυλο να εργάζονται όσο αξιολογούνται οι αιτήσεις τους και να συμβάλλουν μέσω φορολογίας».
Επιπτώσεις στον δημόσιο διάλογο
Σύμφωνα με τη Μπρίτζετ Άντερσον, καθηγήτρια Μετανάστευσης, Κινητικότητας και Ιθαγένειας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, τα νέα μέτρα «θα μετατοπίσουν ακόμη περισσότερο τον πολιτικό διάλογο για το άσυλο προς τα δεξιά. Ο “παράνομος μετανάστης” θεωρείται εγκληματίας, όπως πλέον και οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες».
«Θα μειωθούν οι αριθμοί; Μάλλον όχι. Άνθρωποι που θέλουν να έρθουν στο Ηνωμένο Βασίλειο συχνά έχουν δεσμούς εδώ», είπε στο Βήμα. Το νέο σύστημα «θα είναι αποτελεσματικό μόνο στο να κάνει τη ζωή των ανθρώπων δυσβάσταχτη και να τους προκαλέσει ψυχικές ασθένειες».
Η καθηγήτρια Άντερσον εξέφρασε επίσης ανησυχία για τον «αυξημένο κίνδυνο εσφαλμένων επιστροφών και άδικων δικών. Υπονομεύεται η δέσμευση του Ηνωμένου Βασιλείου στο κράτος δικαίου και στις διεθνείς υποχρεώσεις». Προβλέπει ότι «θα αυξηθεί η αστεγία και η ανέχεια» και προειδοποιεί ότι «δεν θα μειωθεί ούτε ο ρατσισμός ούτε οι αιτήσεις ασύλου. Οι απελάσεις πραγματικά θα διαλύσουν κοινότητες. Ποιος εργοδότης θα επενδύσει σε έναν εργαζόμενο που δεν θα έχει εγγυημένη παραμονή πέραν των 30 μηνών;» αναρωτήθηκε.
Η πολιτική συζήτηση σκληραίνει
Ο δρ Νταν Φίσερ, ερευνητής στο Κέντρο Δημόσιας Πολιτικής του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, σχολίασε στο Βήμα ότι οι προτάσεις του υπουργείου Εσωτερικών θα αναδιαμορφώσουν τη δημόσια και την κοινοβουλευτική συζήτηση για το άσυλο. «Παρά την σοβαρή αναμόρφωση του συστήματος ασύλου, τα κόμματα της αντιπολίτευσης εξακολουθούν να ζητούν περαιτέρω ριζικές αλλαγές – συμπεριλαμβανομένης της αποχώρησης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επομένως η πολιτική συζήτηση για το άσυλο είναι πιθανό να σκληρύνει περαιτέρω, τόσο στη Βουλή των Κοινοτήτων όσο και στον δημόσιο χώρο».
Ειδικότερα, πρόσθεσε, «σε συνδυασμό με την υπάρχουσα ρητορική που παρουσιάζει ορισμένους αιτούντες άσυλο ως “ψεύτικους/παράνομους” και άλλους ως “άξιους”, αυτού του είδους η γλώσσα και η δράση ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω δαιμονοποίηση των ανθρώπων που ζητούν καταφύγιο στο Ηνωμένο Βασίλειο».
Σχετικά με το σχέδιο της κυβέρνησης να εισαγάγει προσωρινό καθεστώς πρόσφυγα, ο δρ Φίσερ παρατήρησε ότι «η απόφαση να μειωθεί η άδεια παραμονής των προσφύγων στα 2,5 χρόνια με επανεξέταση του καθεστώτος αποτελεί προσαρμογή του δανέζικου συστήματος ασύλου. Ωστόσο, σύμφωνα με την οργάνωση Refugees Welcome Denmark, το δανέζικο κράτος πέτυχε να ακυρώσει μόνο 48 άδειες πέρυσι. Επομένως, η ανάγκη επανεξέτασης του καθεστώτος των προσφύγων – σε συνδυασμό με την προτεινόμενη βίζα εργασίας και σπουδών την οποία θα μπορούσαν να αιτηθούν οι πρόσφυγες – αντιπροσωπεύει τεράστια αύξηση των γραφειοκρατικών υποχρεώσεων του υπουργείου Εσωτερικών και της κυβέρνησης συνολικά».
«Προσωρινή στροφή» στην προστασία
Ο δρ Άλαν Ντέσμοντ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ, είπε στο Βήμα ότι «η στροφή προς το προσωρινό καθεστώς πρόσφυγα στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ενδεικτική μιας ευρύτερης “προσωρινής στροφής”. Φαίνεται παράδοξο να εφαρμόζεται μια τόσο τιμωρητική προσέγγιση σε ανθρώπους στους οποίους το Ηνωμένο Βασίλειο χορηγεί καθεστώς πρόσφυγα».
«Η πρόταση να περιμένουν 20 χρόνια πριν αιτηθούν μόνιμη εγκατάσταση συγκρούεται με τις διεθνείς υποχρεώσεις του Ηνωμένου Βασιλείου. Η αναμονή αυτή έρχεται σαφώς σε αντίθεση με το Άρθρο 34 της Σύμβασης της Γενεύης», πρόσθεσε. «Θα προστεθεί διοικητικό βάρος στο υπουργείο Εσωτερικών που είναι ήδη διαβόητο για καθυστερήσεις και συσσώρευση υποθέσεων. Η απόσυρση της εγγυημένης στέγασης μπορεί να ωθήσει τους αιτούντες άσυλο στη φτώχεια και να τους κάνει πιο ευάλωτους στην εκμετάλλευση. Θα υπονομεύσει την ένταξή τους και την κοινωνική συνοχή».
Κίνδυνοι ανέχειας και νομικών πιέσεων
«Παρότι υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι το προσωρινό καθεστώς πρόσφυγα αποτρέπει τις αφίξεις, είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει μακρές περιόδους ανασφάλειας», είπε στο Βήμα ο Νάντο Σιγκόνα, καθηγητής Διεθνούς Μετανάστευσης και Αναγκαστικού Εκτοπισμού στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ. «Ο περιορισμός των εφέσεων αυξάνει τον κίνδυνο εσφαλμένων επιστροφών, οικογενειακών χωρισμών και παραβιάσεων της βασικής προστασίας».
«Η αφαίρεση της εγγυημένης υποστήριξης δεν θα μειώσει τις ανάγκες – θα μεταφέρει το κόστος στις τοπικές αρχές και θα αυξήσει την αστεγία. Η εργαλειοποίηση της ανέχειας ως αποτροπής για την άφιξη προσφύγων δεν έχει λειτουργήσει στο παρελθόν», πρόσθεσε. «Αναμένουμε περισσότερες δικαστικές διαμάχες, μεγαλύτερη διοικητική πίεση και βαθύτερη κοινωνική αστάθεια. Το προσωρινό καθεστώς ασύλου απαιτεί επαναλαμβανόμενες επανεξετάσεις· δεν απλοποιεί το έργο, το πολλαπλασιάζει».
