Η καθημερινότητα των πολιτών στις ευρωπαϊκές πόλεις μπαίνει στο μικροσκόπιο της Eurostat και έρχονται στην επιφάνεια σημαντικά δεδομένα για την ποιότητα ζωής τους. Σύμφωνα με την έκθεση, μόλις το 65% των κατοίκων της Αθήνας δηλώνουν ικανοποιημένοι με τη ζωή στην πόλη τους, η δεύτερη χαμηλότερη τιμή μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων, ενώ στο Ηράκλειο Κρήτης το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 81%. Η χαμηλότερη ικανοποίηση εμφανίζεται στο Παλέρμο (62%) και τη λίστα συμπληρώνει η Νάπολη και η Ρώμη.

Τι κάνει σήμερα τις πόλεις αβίωτες;

Κατά κύριο λόγο η στεγαστική κρίση και η οικονομική επισφάλεια. Επιπλέον, η έλλειψη δημόσιων, προσβάσιμων και πράσινων χώρων είναι ένα από τα βασικά ζητήματα και ζητούμενα για τις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, οι οποίες επιβαρύνονται συν τοις άλλοις από τον υπερτουρισμό.

Η αποφυγή της ηχορύπανσης, η ασφάλεια, η απροβλημάτιστη μετακίνηση και η υγεία συμπληρώνουν τα αγαθά που αναζητούν οι πολίτες. Ωστόσο, η καθημερινή ζωή στις μεγάλες πόλεις φαίνεται πως συχνά γίνεται δαιδαλώδης.

Όταν το πράσινο δεν είναι αρκετό

Η απουσία χώρων πράσινου είναι ένα από τα πιο κραυγαλέα προβλήματα για τις ευρωπαϊκές πόλεις. Ωστόσο, παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Σύμφωνα με την έρευνα, μόνο το 37% των κατοίκων της Αθήνας και 32% της Ηρακλείου δηλώνουν ικανοποιημένοι με τις περιοχές πρασίνου στις πόλεις τους. Στο άλλο άκρο, βρίσκονται πόλεις όπως η Γενεύη με τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών να δηλώνουν ευχαριστημένοι (94%).

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η έλλειψη χώρων πρασίνου συνδέεται και με την ατμοσφαιρική ρύπανση και την έκθεση των πολιτών σε δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες εν γένει. Μάλιστα, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) επισημαίνει ότι η μέση έκθεση πληθυσμού στην Αθήνα σε αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5) παραμένει πολύ πάνω από το όριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (5 μg/m³). Ένα στα τρία άτομα (28%) που διαμένουν στην Αθήνα δηλώνει ικανοποιημένο με τον καθαρό αέρα της πόλης. Η υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος επιβαρύνει άμεσα την ποιότητα ζωής και την ευημερία των κατοίκων. Πέρα από τη δυσαρέσκεια των πολιτών, η έλλειψη πρασίνου σχετίζεται με προβλήματα υγείας (πνευμονικές παθήσεις, ψυχική υγεία) σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι η επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί περισσότερο πράσινο για ψύξη και καθαρό αέρα.

Οι μετακινήσεις είναι ένας διαρκής πονοκέφαλος

Η μετακίνηση μέσα στην πόλη συνεχίζει να αποτελεί ένα δυσεπίλυτο γρίφο για τις περισσότερες μεγαλουπόλεις, μεταξύ των οποίων και η Αθήνα. Καταγράφονται μαρτυρίες σε καθημερινή βάση για καθυστερήσεις δρομολογίων των μέσων μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ), αλλά και ένα τεράστιο κύμα κυκλοφοριακής κίνησης στις κεντρικές οδικές αρτηρίες.

Στις δημόσιες συγκοινωνίες οι διαφορές ανάμεσα σε βορρά και νότο είναι εμφανείς. Πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη ή το Ελσίνκι εμφανίζουν υψηλούς δείκτες χρήσης ΜΜΜ, ενώ στα νότια τα νούμερα είναι γενικά χαμηλότερα.

Σύμφωνα με την έκθεση της Eurostat, περίπου 7 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες δηλώνουν ικανοποιημένοι με τα δημόσια μέσα μεταφοράς στην πόλη τους. Ωστόσο, στην Ελλάδα και γενικότερα στον μεσογειακό Νότο τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα: μόνο το 59% των κατοίκων σε νότιες ευρωπαϊκές πόλεις αισθάνονται ικανοποιημένοι από τις συγκοινωνίες τους.

Στην Ελβετία οι πολίτες δηλώνουν αρκετά ικανοποιημένοι με τις μετακινήσεις στην πόλη, ενώ σε νότιες χώρες της ΕΕ, όπως η Ιταλία σημειώνεται μεγάλη δυσαρέσκεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η Ρώμη και το Παλέρμο με μόλις 29% και 22% να δηλώνει ικανοποίηση.

Τα ερωτηματικά στην υγεία

Οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης αποτελούν κεντρικό παράγοντα στο ευ ζην των πολιτών. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, μόνο το 27% των Ελλήνων είναι ικανοποιημένο με τη διαθεσιμότητα ποιοτικών υπηρεσιών υγείας (έναντι 64% μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ). Ομοίως, από τον δείκτη ποιότητας ζωής της Eurostat προκύπτουν αντίστοιχα αποτελέσματα. Μόλις 39% των Αθηναίων δηλώνουν ικανοποιημένοι από τις ιατρικές υπηρεσίες στην πόλη τους. Αυτό τους κατατάσσει στις χαμηλότερες θέσεις πανευρωπαϊκά (ενδεικτικά, η Ζυρίχη και η Γενεύη πάνω από 90%). Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού που δεν έχει εμπιστοσύνη ότι θα λάβει καλή περίθαλψη. Σε αντίστοιχα επίπεδα κινούνται πόλεις όπως η Ρώμη και η Μαδρίτη.

Φθαρμένη κοινωνική συνοχή

Η αίσθηση ασφάλειας και η κοινωνική συνοχή συνδέονται άμεσα με την ποιότητα ζωής στις ευρωπαϊκές πόλεις. Μόνο το 35% των Αθηναίων συμφωνεί ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αξιόπιστοι», ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη (σε κάποιες βορειοευρωπαϊκές πόλεις φτάνει περίπου στο 85%). Επίσης, καταγράφεται ένα σημαντικό αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες των ελληνικών πόλεων στο να περπατήσουν μόνοι τους τη νύχτα. Παρόμοια κατάσταση εμφανίζεται σε πόλεις όπως η Ρώμη και η Μασσαλία. Παράλληλα, μόλις 57% στο Ηράκλειο εκφράζει την πεποίθηση ότι θα λάβει βοήθεια εάν τη χρειαστεί, έναν δείκτη κοινωνικής αλληλεγγύης που είναι από τους χαμηλότερους στο δείγμα. Η ασφάλεια και η εμπιστοσύνη είναι στενά διασυνδεδεμένες. Η έκθεση της Eurostat επισημαίνει ότι οι πολίτες που αισθάνονται ασφαλείς και εμπιστεύονται τους συμπολίτες τους τείνουν να είναι πολύ πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους. Αντίθετα, ο φόβος εγκληματικότητας περιορίζει την κοινωνική συνοχή και μειώνει την ευημερία. Στην Ελλάδα εμφανίζεται αρκετά υψηλά ο δείκτης εγκληματικότητας ως άμεσα προβληματικός παράγοντας για τη ζωή στην πόλη.

Η εμπιστοσύνη υπό αμφισβήτηση

Τα φαινόμενα διαπλοκής με τα πολιτικά σκάνδαλα που συχνά πυκνά γίνονται γνωστά έχουν αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς της Πολιτείας. Η διαφαινόμενη αδιαφάνεια των διαδικασιών επηρεάζει ριζικά τη σχέση πολίτη-κράτους. Ταυτόχρονα, η γραφειοκρατία και οι επακόλουθες καθυστερήσεις λειτουργούν ως τροχοπέδη στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής στις μεγαλουπόλεις. Σε μικρότερες πόλεις, φαίνεται οι διαπροσωπικές σχέσεις να βοηθούν στην γρηγορότερη αποπεράτωση των αιτημάτων των πολιτών και να υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη προς την τοπική διοίκηση.

Οικονομική επισφάλεια

Μόνο το 21% των κατοίκων της Αθήνας θεωρεί εύκολο να βρει μια καλή δουλειά στην πόλη του, ποσοστό σχεδόν ίδιο με αυτό της Ρώμης (20%), ενώ στη Μαδρίτη φτάνει το 24%. Οι πολίτες αισθάνονται ανασφάλεια για το μέλλον τους και πίεση στην καθημερινότητά τους. Ουσιαστικά, στις πολυπληθείς πόλεις ο συνδυασμός ανεργίας και χαμηλών μισθών μεταφράζεται σε χαμηλή πίστη για τις επαγγελματικές προοπτικές.

Επιπλέον, στο καθεστώς επισφάλειας συντείνει η στεγαστική κρίση διέπει τις περισσότερες πόλεις. Η δυσκολία να βρεθεί κατοικία σε τιμή που να μπορεί να υποστηρίξει ο μέσος πολίτης γίνεται ολοένα και πιο έντονη.

Πόλεις που μετασχηματίζονται

Οι πόλεις αλλάζουν διαρκώς, όπως και οι πολίτες τους. Και το αντίθετο. Στο προσκήνιο των σύγχρονων πόλεων έρχεται η έννοια της ανθεκτικότητας, ως μια καθημερινή πρόκληση για την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. Σε τομείς όπως η ασφάλεια, το πράσινο, η δημόσια διοίκηση και οι μεταφορές χρειάζονται ριζικές τομές για να είναι βιώσιμες οι σημερινές αβίωτες πόλεις.