Υπάρχουν συγγραφείς που γράφουν για τον κόσμο και συγγραφείς που γράφουν για το τέλος του. Ο νικητής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2025, Λάσλο Κρασναχορκάι (László Krasznahorkai) ανήκει σίγουρα στη δεύτερη κατηγορία. Άλλωστε, «τα πράγματα που ξεκινούν άσχημα, τελειώνουν άσχημα. Όλα είναι καλά στη μέση, είναι το τέλος που πρέπει να σε ανησυχεί», γράφει στο «Τανγκό του Σατανά» (1985).
Έχουμε νικητή λοιπόν και αυτή τη φορά, μαζί με τις στοιχηματικές εταιρείες, αποφάσισε και η Επιτροπή Νόμπελ πως ήρθε η ώρα του Ούγγρου Λάσλο Κρασναχορκάι να κερδίσει το βραβείο «για το συναρπαστικό και οραματικό του έργο, που, μέσα στη δίνη της αποκαλυπτικής τρομοκρατίας, επιβεβαιώνει τη δύναμη της τέχνης».
Σύμφωνα με τον ίδιο, πάντως, τα σκοτεινά και απαιτητικά μυθιστορήματά του στοχεύουν να εξετάσουν την πραγματικότητα «μέχρι τα όρια της τρέλας».
Τα πρώτα βήματα και τα ταξίδια που τον διαμόρφωσαν
View this post on Instagram
Γεννημένος στην πόλη Γκιούλα της Ουγγαρίας το 1954, δύο χρόνια πριν την Ουγγρική Επανάσταση, ο Κρασναχορκάι μεγάλωσε, όπως λέει, «σε μια κατάσταση και σε μια χώρα όπου ένας άνθρωπος καταραμένος με υψηλή αισθητική και ηθική ευαισθησία σαν εμένα απλώς δεν μπορεί να επιβιώσει».
Το πρώτο πράγμα που εντοπίζει ένας αναγνώστης του Κρασναχορκάι στα βιβλία του, είναι οι μεγάλες του προτάσεις. Το αποτέλεσμα, όπως λέει ο μεταφραστής του Τζορτζ Ζίρτες, είναι μια «αργή αφηγηματική ροή λάβας». Ενώ ο κόσμος των μυθιστορημάτων του είναι συχνά λιτός, οι προτάσεις του είναι πυκνές και χειμαρρώδεις.
Στο ντεμπούτο του «Sátántangó» (Το τανγκό του Σατανά, 1985), όπου οι χωρικοί προσπαθούν να καταλάβουν αν ο νέος επισκέπτης είναι απατεώνας ή σωτήρας, μια πρόταση που περιγράφει την ανατολή του ηλίου εκτείνεται για σχεδόν ολόκληρη τη σελίδα. Το σκηνικό, μάλιστα, αυτή η ζοφερή και υπνωτιστική απεικόνιση της αγροτικής κοινότητας στην ιστορία, μοιάζει αρκετά με τη Γκιούλα.
Η πορεία του Κρασναχορκάι διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα ταξίδια. Έφυγε για πρώτη φορά από την κομμουνιστική Ουγγαρία το 1987, περνώντας έναν χρόνο στο Δυτικό Βερολίνο με υποτροφία, ενώ αργότερα άντλησε έμπνευση από την Ανατολική Ασία – κυρίως τη Μογγολία και την Κίνα – για έργα όπως «The Prisoner of Urga» (1992) και «Destruction and Sorrow Beneath the Heavens» (2004).
Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του «Πόλεμος και πόλεμος» (1999), ταξίδεψε εκτενώς στην Ευρώπη και έζησε για κάποιο διάστημα στο διαμέρισμα του Άλεν Γκίνσμπεργκ στη Νέα Υόρκη, περιγράφοντας τη στήριξη του θρυλικού ποιητή της Beat Generation ως καθοριστική για την ολοκλήρωση του βιβλίου.
Η σχέση του με τον κινηματογράφο
Ο 71χρονος μυθιστοριογράφος και σεναριογράφος έχει κερδίσει κατά καιρούς πολυάριθμα βραβεία για τα δυστοπικά μυθιστορήματά του, μεταξύ των οποίων το Man Booker International Prize το 2015 και το National Book Award για μεταφρασμένη λογοτεχνία το 2019.
Πολλά από τα έργα του, που χαρακτηρίζονται από μελαγχολικά θέματα, έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Τα «Τανγκό του Σατανά και «Η Μελαγχολία της Αντίστασης» (1989) σκηνοθετήθηκαν και τα δύο από τον Ούγγρο σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ, με τον οποίο ο Κρασναχορκάι διατηρεί μακροχρόνια δημιουργική συνεργασία.
Επιπλέον, ο Κρασναχορκάι έγραψε αρκετά σενάρια για ταινίες του Ταρ, μεταξύ των οποίων η «Κατάρα» (1988), η επτάωρη ταινία «Sátántangó» (1994), οι Werckmeister Harmonies (2000, βασισμένη στο «Η Μελαγχολία της Αντίστασης» και το «The Turin Horse» (2011), μια από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες του Ταρ.
Από πού να ξεκινήσεις
Το τανγκό του Σατανά: Το πρώτο και πιο διάσημο μυθιστόρημά του. Αφηγείται την ιστορία της ζωής σε ένα χωριό στη δυστοπική Ουγγαρία, όπου ένας άντρας ονόματι Ιριμίας, που θεωρούνταν νεκρός και μπορεί να είναι προφήτης, μυστικός πράκτορας ή ο διάβολος, εμφανίζεται από το πουθενά και αρχίζει να χειραγωγεί τους υπόλοιπους κατοίκους.
Πρόκειται για ένα συμπαγές, έξυπνα δομημένο, συχνά συναρπαστικό, με μια ξεχωριστή και καθηλωτική οπτική βιβλίο. Είναι επίσης βίαιο, αμείλικτο και τόσο απίστευτα σκοτεινό που συχνά γίνεται αστείο.
Η μελαγχολία της Αντίστασης: Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια μικρή πόλη όπου ένα μυστηριώδες τσίρκο, του οποίου η μοναδική ατραξιόν είναι μια τεράστια φάλαινα πάνω σε ένα φορτηγό, αναστατώνει τους κατοίκους οι οποίοι νιώθουν πως πρέπει να αντιδράσουν και καταφεύγουν σε οτιδήποτε νομίζουν πως μπορεί να δαμάσει το χάος που εμφανίστηκε μπροστά τους.
Την ίδια στιγμή, ξεχωρίζει ο Βάλουσκα, ο τρυφερός ήρωας του βιβλίου, η μοναδική αγνή και ευγενική ψυχή.
Τα βιβλία του στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις: «Πόλεμος και πόλεμος», «Η μελαγχολία της αντίστασης», «Το τανγκό του Σατανά», «H Σέιομπο πέρασε από εκεί κάτω», «Η επιστροφή του Βαρόνου Βένκχαϊμ» και «Χερστ 07769: Η ιστορία Μπαχ του Φλόριαν Χερστ».
Αναμένεται εντός των ημερών στα βιβλιοπωλεία το πρόσφατο έργο του συγγραφέα «Πάει και το Φραντζολάκι», σε μετάφραση της Μανουέλας Μπέρκι από τα ουγγρικά.
