Γαλλία εναντίον Ρωσίας: Τι συνέβη στον Ναπολέοντα το 1812

Με το διπλωματικό θερμόμετρο μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ρωσίας να βρίσκεται στα ύψη, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δεν δίστασε, επιτιθέμενος στον γάλλο ομόλογό του, Εμανουέλ Μακρόν, να αναφερθεί στον γάλλο αυτοκράτορα Μεγάλο Ναπολέοντα και στη συντριβή του επί ρωσικού εδάφους το 1812.

Συγκεκριμένα, χωρίς να κατονομάσει τον γάλλο πρόεδρος, ο Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε: «Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που θέλουν να επιστρέψουν πίσω στην εποχή του Ναπολέοντα, ξεχνώντας πώς τέλειωσε».

Ο ρώσος πρέοδρος αναφερόταν στην Γαλλική Εισβολή στη Ρωσία, που διεξήγαγε από το καλοκαίρι ως τον χειμώνα του 1812 ο ηγέτης της Γαλλίας, Ναπολέων Βοναπάρτης. Οι αναμετρήσεις ξεκίνησαν με μία αρχική προέλαση των Γάλλων ως τη Μόσχα και ολοκληρώθηκαν με μία δραματική υποχώρησή τους μέσα στο ρωσικό ψύχος.

Το τι ακριβώς συνέβη μας το αφηγείται το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» του 1934 μέσα από το διήγημα για τη ζωή της μητέρας του Ναπολέοντα με τίτλο «Η μάννα του αετού».

Προέλαση

Ύστερα από μία πετυχημένη προέλαση του στρατού του, ο Ναπολέων, αν και το καλοκαίρι έχει περάσει, αποφασίζει να συνεχίσει ο γαλλικός στρατός την πορεία του ως τη Μόσχα.

“To ποτήρι εγέμισε, πρέπει να το πιώ. Θέλω να πάω στη Μόσχα. Αρκετόν καιρό ήμουν αυτοκράτωρ, πρέπει να ξαναγίνω στρατηγός”.

»Ήταν Σεπτέμβριος. Επάνω στην ιερή γη, κοντά στο Μποροντίνο, οι Ρώσοι επιτέλους καθηλώθησαν. (…)

»Τη νύχτα εκόπασε το ντουφεκίδι και οι Ρώσοι απεσύρθησαν μέσα στο πυκνό σκοτάδι. Την άλλη μέρα ο ήλιος εφώτισε το μακάβριο θέαμα: Εβδομήντα χιλιάδες σκοτωμένοι και βαρειά πληγωμένοι ήσαν σπαρμένοι επάνω στο πεδίον της μάχης.

(…)

Ο Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης. Του Ζακ-Λουΐ Νταβίντ

Στη Μόσχα

»Ο δρόμος προς τη Μόσχα ήταν ελεύθερος. Πεντακόσιες χιλιάδες είχαν ξεκινήση για να μπουν στην πόλι των Τσάρων.  (…)

»Ο αυτοκράτωρ από την κορυφή ενός υψώματος διέκρινε την πολιτεία με τους χίλιους τρούλλους γύρω από το κάστρο του Κρεμλίνου, είπεν αποκαμωμένος:

–       Η Μόσχα! Ήταν καιρός…

»Ναι αλλά που ήσαν τα κλειδιά της πόλεως; Που ήσαν αι αρχαί;

»Όλο το απόγευμα της άλλης ημέρας ο στρατός του παρήλαυνε μπροστά του και ο Ναπολέων επερίμενε τα κλειδιά της Μόσχας. Στη Βιέννης, στο Μιλάνο, στη Μαδρίτη, στο Βερολίνο είχε μπη θριαμβευτής. Αυτοί εδώ οι άγριοι δεν ηξεραν τα ρωμαϊκά έθιμα; Κανεις δεν ερχόταν. (…) Η πόλις ήταν άδεια. (…)

Έρημο Κρεμλίνο

»Ο Ναπολέων έφθασε μπροστά στα παράξενα τείχη του Κρεμλίνου…Όλες οι πόρτες ήσαν ανοιχτές, αλλά πουθενά ψυχή ζώσα. Έρημο το παλάτι, εγκαταλελειμμένες οι χρυσοστόλιστες αίθουσες. Ο θρόνος ήταν σκεπασμένος μ’ ένα μαύρο ύφασμα.

»Είχε φθάση στην καρδιά μιας αινιγματικής αυτοκρατορίας και όμως αισθανόταν πως δεν είχε νικήση. Η νίκη είχε χαθή μέσα στη στέππη και μαζί με αυτήν η γαλήνη και ο ύπνος του κατακτητού»

Ο Αυτοκράτορας της Ρωσίας, Αλέξανδρος Α’. Του Stepan Shchukin

Πυρκαγιά

Ξαφνικά στο εκκενωμένο από τους Ρώσους Κρεμλίνο ξεσπά πυρκαγιά. Ένα ρώσος στρατιώτης, που συνελήφθη λίγο αργότερα, είχε κρυφτεί στο οπλοστάσιο και εκτελώντας διαταγές των ανωτέρων του πυρπόλησε το τσαρικό ανάκτορο που είχε μόλις καταληφθεί από τους Γάλλους. Ο ρώσος εκτελείται επί τόπου και ο Ναπολέων παίρνει την απόφαση να εγκαταλείψει το Κρεμλίνο και να φυγαδευθεί σε κοντινό σημείο. Μέγαλο μέρος της Μόσχας έχει καεί από τους ίδιους τους Ρώσους. Τέσσερις ημέρες αργότερα ο Ναπολέων επιστρέφει στο Κρεμλίνο και μέσω αγγελιαφόρων ο Ναπολέων απευθύνεται στον τσάρο Αλέξανδρο και του ζητά την τήρηση των παλαιότερων μεταξύ τους συνθηκών.

Οι Ρώσοι σιωπούν

«Κύριε αδελφέ μου…Η ωραία και υπέροχη πόλις της Μόσχας δεν υπάρχει πιά…(…) Δεν απαιτώ παρά την εκτέλεσιν των συνθήκων μας. Αν κατελάμβανα το Λονδίνον, δεν θα το επαρατούσα τόσο γρήγορα, αλλά θέλω να ξαναφύγω γρήγορα από εδώ».

Πολύτιμος χρόνος χάνεται για τον Ναπολέοντα. Έχουν περάσει πέντε εβδομάδες και δεν έχει καμία απάντηση από τους Ρώσους. Είναι πλέον Οκτώβριος, τα τρόφιμα λιγοστεύουν και το ρωσικό ψύχος είναι προ των πυλών.

Οι στρατηγοί του συμβουλεύουν τον Ναπολέοντα να περάσουν τον χειμώνα στη Μόσχα περιμένοντας ενισχύσεις από τη Λιθουανία και την άνοιξη να εκστρατεύσουν κατά της Πετρούπολης.

Ο Ναπολέων όμως δεν είχε αυτήν την επιλογή. Απάντησε:

«Αυτή είναι συμβουλή λέοντος, αλλά τι λέει το Παρίσι; Ποιος μπορεί να προΐδη τας συνεπείας ενός χωρισμού εξ μηνών; Η Γαλλία δεν θα μπορέση ποτέ να συνηθίση στην απουσία μου. Η Πρωσσία και η Αυστρία θα εκύτταζαν να επωφεληθούν.»

Ο γάλλος αυτοκράτορας αποφάσισε να εγκαταλείψει ο στρατός του τη Μόσχα και να ξεκινήσουν τον δρόμο της επιστροφής για τη Γαλλία. Εφευγε άπραγος.  Διέταξε να ανατιναχτεί το Κρεμλίνο, όπως και εκεί οι Γάλλοι απέτυχαν.

«Είχεν απομακρυνθή τρεις ώρες από τη Μόσχα και επερίμενε νέα για την έκρηξι.(…) Έφθασεν ένας διαγγελεύς: “Η έκρηξις απέτυχεν”.

Η αποχώρηση

H αποχώρηση των Γάλλων δεν γινόταν με γοργούς ρυθμούς. Αιτία τα φορτωμένα με μεγάλης αξίας αλλά και μεγάλου βάρους λάφυρα των Γάλλων στρατιωτών. Υπό τον φόβο όμως αντίδρασης των ανδρών του, ο Ναπολέων δίσταζε να διατάξει να αφεθούν τα λάφυρα πίσω.

Σαν να μην έφτανε αυτό, ρωσικές δυνάμεις χτυπούσαν σε διάφορα σημεία την γαλλική στρατιωτική πομπή.

«Οι Ρώσοι ήσαν παντού. Πότε εχτυπούσαν τα πλευρά του, πότε την οπισθοφυλακή του, πότε τους εσυναντούσεν η εμπροσθοφυλακή. Όσο εποθούσε τη μάχη στον πηγαιμό, τόσον ο Ναπολέων την εφοβόταν στο γυρισμό.

–       Προ παντός όχι μάχες, έλεγε κάθε φορά που άκουε ντουφεκιές.

»Δεν έβλεπε την ώρα που θα έφθανε στο Σμόλενσκ για να διαχειμάση ο στρατός του στην Πολωνία».

Η κατάσταση χειροτέρευε για τους Γάλλους. Σε τέτοιο σημείο που ύστερα από μία ρωσική επίθεση, λίγο έλειψε ο Ναπολέων να πέσει στα χέρια των αντιπάλων του.

Το ψύχος

Ακόμα μεγαλύτερος όμως εχθρός για τους Γάλλους ήταν το ρωσικό ψύχος.

«Το ψύχος στη Ρωσσία έρριχνε κάτω χιλίαδες παλληκάρια του. Τ’ άλογα έπεφταν μέσα στο χιόνι και τους πάγους, τα κανόνια εβυθίζοντο και ήταν αδύνατον να τραβηχθούν, τα πυρομαχικά ήταν αδύνατον να μεταφερθούν και παρέστη ανάγκη να ανατιναχθούν ολόκληρες εφοδιοπομπές.

»Το ιππικόν επεζοπορούσε, σ’ όλο το δρόμο η οικτρή στρατιά έσπερνε στο διάβα της νεκρούς και ετοιμοθανάτους τους οποίους εσαβάνωναν το χιόνι και η παγωνιά.

»Πενήντα μόλις χιλιάδες άνθρωποι έφθασαν στο Σμόλενσκ – το ένα δέκατον από όσους είχαν ξεκινήση.

Η μάχη στον ποταμό Μπερεζίνα. Του V. Adam

Εγκλωβισμένοι

»Το θέαμα ήταν σπαρακτικό. Χιλιάδες φαντάροι είχαν πετάξη τα ντουφέκια τους και εβάδιζαν νηστικοί και κουρελιασμένοι μ’ ένα ραβδί στο χέρι και στα μάτια την αγωνία του γλυτωμού από τη χιονισμένη στέππη.

(…)

»Ο αυτοκράτωρ θέλησε να μιλήση στους άνδρες του:

–       Γρεναδιέροι, αποσυρόμεθα χωρίς να νικηθούμε από τον εχθρό. Ενικηθήκαμε από τον εαυτό μας!».

H τελευταία πράξη του γαλλικού δράματος παίχτηκε στις όχθες του ποταμού Μπερεζίνα, του μεγαλύτερου ποταμού της σημερινής Λευκορωσίας. Ήταν το τελευταίο εμπόδιο για τη σωτηρία. Εκατοντάδες Γάλλοι, από τους λιγοστούς που είχαν κατορθώσει να επιβιώσουν, χτυπημένοι από τα ρωσικά πυρά και τις κακουχίες δεν κατάφεραν να περάσουν τις αυτοσχέδιες γαλλικές γέφυρες και τα σώματά τους προστέθηκαν στις χιλιάδες σορούς που άφησε πίσω του ο στρατός του Μεγάλου Ναπολέοντα.