Χρήστος Θάνος: «Ερωτευόμαστε για να επιβιώσουμε»

Υπόθεση αρκετά προσωπική για τον Χρήστο Θάνο έχει αποτελέσει το ανέβασμα στη σκηνή του πρώτου λογοτεχνικού έργου του Νίκου Καζαντζάκη «Οφις και κρίνο». Ο πολυσχιδής καλλιτέχνης υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη μουσική, ενώ μοιράζεται τα βάρη της θεατρικής προσαρμογής και της ερμηνείας με την Ηρώ Μπέζου. Η παράσταση θα παρουσιάζεται στο Bios, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, έως τις 14 Απριλίου.

Κύριε Θάνο, πόσο δύσκολο ήταν να μεταφέρετε στη σκηνή του θεάτρου ένα βιβλίο που σας τάραξε τόσο βαθιά όσο το «Οφις και κρίνο»;

«Πάντα μου προκαλεί δέος η ενασχόληση με κείμενα που αγγίζουν με ευαισθησία και βάθος αγωνίες πανανθρώπινες. Απολαμβάνω όμως να βάζω στον εαυτό μου τέτοιου είδους προκλήσεις. Ανέκαθεν μου άρεσε να τοποθετώ στη στράτα μου εμπόδια θεόρατων όγκων με στόχο να τα σκαρφαλώσω και να τα υπερβώ, συνεχίζοντας έτσι την πορεία μου. Η αλήθεια βέβαια είναι πως τελευταία δεν αρέσκομαι τόσο στην αναρρίχηση όσο στη διείσδυση. Έτσι, επιδιώκω την υλική διάσπαση των όγκων αυτών και την εκ των έσω διατήρηση της πορείας. Αυτή η διαδικασία βέβαια προϋποθέτει και την προσωπική μου φυσική διάσπαση, αλλά κάθε νίκη έχει και το τίμημά της.

Το “Oφις και κρίνο”, όταν το πρωτοδιάβασα, συντάραξε βαθιά την εφηβική μου σκέψη. Για τη μεταφορά του στο θέατρο αφέθηκα να βυθιστώ σ’ αυτή τη χαρακιά που διέγραψαν μέσα μου οι λέξεις του βιβλίου και στη σοφή ταραχή της πρώιμης νιότης. Εμπιστεύθηκα τους παλμούς του σώματος, τον ρυθμό των λέξεων και την κάθε συγκίνηση που προκαλεί καθετί πρώτο, είτε πρόκειται για βλέμμα, είτε για άγγιγμα, είτε για φιλί. Σ’ αυτή την πορεία είχα την τύχη να έχω ως συνοδοιπόρο την Ηρώ Μπέζου. Η Ηρώ έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται στην ουσία της την αξία ενός σπουδαίου κειμένου. Έχει ένστικτο και ανάγκη για αναζήτηση. Και φυσικά δεν μπορώ να μην την αγαπώ γι’ αυτά. Τελικά, παρ’όλες τις δυσκολίες που ενέχει ένα τέτοιο εγχείρημα, η όλη διαδικασία κύλισε αβίαστα και ευχάριστα».

Τι σας άγγιξε τόσο πολύ σε αυτό το κείμενο; Ποιες σκέψεις ή πεποιθήσεις σας αποκρυσταλλώνει ο Καζαντζάκης;

«Είμαι λάτρης οποιασδήποτε ουσιαστικά καταγεγραμμένης υπαρξιακής σκέψης. Με συγκινούν οι παθιασμένες αναζητήσεις γύρω από τη ζωή και τον θάνατο. Η υπαρξιακή μαγεία που κρύβεται στο “Oφις και κρίνο” είναι πως η πηγή της ζωής είναι ο έρωτας, ενώ η πηγή του θανάτου είναι ο ακραίος έρωτας. Και αυτό με συνταράσσει.

Επίσης, είναι εντυπωσιακά τα τεράστια εκφραστικά μεγέθη που χρησιμοποιεί ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του για να μιλήσει για τη γυναίκα και τη φύση. Πολλές φορές στέκομαι βουβός απέναντι στο θαύμα ενός γυναικείου κορμιού ή ενός αιματόβρεχτου ηλιοβασιλέματος, ανήμπορος να βρω τις λέξεις για να εκφράσω αυτό που αισθάνομαι. Τότε λοιπόν έρχεται ένας νεαρός 115 χρόνια πριν για να καταγράψει στο χαρτί αυτές μου τις σκέψεις. Ο Καζαντζάκης στο “Oφις και κρίνο” είναι ο εκφραστής των αισθητικών μου πόθων».

Ποια άλλα λογοτεχνικά έργα σας έχουν κάνει παρόμοια εντύπωση;

«Είναι πολλά τα λογοτεχνικά έργα που αγαπώ. Είναι συγκεκριμένα όμως αυτά που με παρακινούν με τον τρόπο που το έκανε το “Oφις και κρίνο”. Κάποια από αυτά είναι το “Σύγνεφο με παντελόνια” του Μαγιακόφσκι, το οποίο έχω ήδη μεταφέρει στη σκηνή προ διετίας,”Tα στερνά του Γιούγκερμαν” του Καραγάτση, οι “Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε” του Ρίλκε και το “Μια εποχή στην κόλαση” του Ρεμπώ».

Έρως και θάνατος. Τι πιστεύετε για αυτό το δίπολο;

«Ο θάνατος είναι η μεγάλη πραγματικότητα των πάντων. Η ζωή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως και ως μια μικρή παραφωνία στην πραγματικότητα αυτή. Μα εμείς ό,τι έχουμε είναι η ζωή. Η ζωή που οφείλει την ύπαρξή της στον έρωτα. Ερωτευόμαστε για να επιβιώσουμε. Για να ξορκίσουμε την τραγική γνώση του θανάτου. Ακριβώς όμως γι’ αυτό το λόγο, ο έρωτας θα μας υπενθυμίζει πάντα τον θάνατο. Γιατί το φως πιθανώς να το αντιλαμβανόμαστε περισσότερο ως τον αντίποδα του σκότους παρά ως φως αυτό καθαυτό. Συνεπώς, πρόκειται για μία σχέση αδιάκοπου αλληλοσπαραγμού, αλλά και απόλυτης αλληλεξάρτησης».

Πως θα χαρακτηρίζατε την κατάσταση στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο;

«Σε όλο το φάσμα των τεχνών παρατηρώ μια εμμονή την επιφάνεια, πράγμα που είναι πολύ απογοητευτικό. Πιθανολογώ πως αυτό οφείλεται στους καταιγιστικούς ρυθμούς της καθημερινότητας που στερούν από τον καλλιτέχνη τον απαιτούμενο χρόνο ώστε να εμβαθύνει σε αυτό με το οποίο καταπιάνεται. Από την άλλη δεν μπορώ να αντιληφθώ πώς ένας καλλιτέχνης μπορεί να αρκείται σε μια τέτοια καθημερινότητα. Το θέατρο παραδοσιακά αποτελεί τη σημαντικότερη μορφή τέχνης στην Ελλάδα, πράγμα που θεωρώ ότι ισχύει ακόμα και σήμερα. Παρόλα αυτά, παρατηρώ τις πιο επιτυχημένες “ποιοτικά” παραστάσεις να χαρακτηρίζονται από πληθώρα εντυπωσιασμών αλλά έλλειμα ουσίας. Έχω την αίσθηση ότι οι σημαντικότεροι σύγχρονοι σκηνοθέτες είναι περισσότερο ικανότατοι project managers παρά δημιουργοί, πόσο μάλλον δάσκαλοι. Βλέπουμε λοιπόν παραστάσεις ιδιαιτέρως υψηλού επαγγελματισμού, με εξαιρετικούς συνεργάτες και ηθοποιούς, με έξυπνα ευρήματα και εντυπωσιακά τεχνικά μέσα, να μας αφήνουν ικανοποιημένους αλλά να αδυνατούν να χαράξουν το μέσα μας».

Ποια είναι η φιλοσοφία της καλλιτεχνικής ομάδας Εμείς;

«Ξεκινήσαμε ως μία θεατρική ομάδα κατά τα χρόνια της έναρξης της οικονομικής κρίσης. Στην ομάδα δεν υπήρχε ούτε παραγωγός, ούτε σκηνοθέτης – αφεντικό, ούτε πρωταγωνιστής. Λειτουργήσαμε απολύτως συνεργατικά, αναλαμβάνοντας εξίσου όλοι τους τομείς μιας θεατρικής παραγωγής (καλλιτεχνικούς, οικονομικούς, τεχνικούς, επικοινωνιακούς). Βασικό μας μέλημα είναι η ενίσχυση της προσβασιμότητας στον πολιτισμό και από τη μεριά των θεατών αλλά και από τη μεριά των καλλιτεχνών. Τα τελευταία χρόνια έχουμε δημιουργήσει έναν ισχυρό πολυκαλλιτεχνικό πυρήνα που λειτουργεί ως πόλος έλξης για σημαντικούς ανθρώπους και ομάδες της σύγχρονης πολιτιστικής πραγματικότητας, που λειτουργούν με παρόμοια με τη δική μας φιλοσοφία. Και ο πυρήνας αυτός διαρκώς διευρύνεται. Για τον σκοπό αυτόν έχουμε δημιουργήσει το Our Festival – Συνάντηση Αλληλέγγυων Καλλιτεχνών (https://emeis.net.gr/our-festival), που πραγματοποιείται ανελλιπώς από το 2015 σε ετήσια βάση».

Ποια είναι τα αμέσως επόμενα σχέδιά σας;

«Αυτή η στιγμή απαιτεί ολοκληρωτικό δόσιμο στο “Οφις και κρίνο”. Ακολουθεί το Our Festival τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, για το οποίο οι προετοιμασίες έχουν ήδη ξεκινήσει. Αυτή τη στιγμή είναι ανοιχτό το κάλεσμα για αιτήσεις συμμετοχής, το οποίο θα κλείσει στις 3 Απριλίου».

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Το «Όφις και κρίνο» αποτελεί ένα αδιάκοπο αλληλοσπαραγμό ανάμεσα στη σάρκα και το πνεύμα, το φως και το σκοτάδι, τον έρωτα και τον θάνατο. Ένας ζωγράφος, λάτρης του ωραίου και της ηδονής, καταγράφει στο ημερολόγιό του τη θυελλώδη πορεία της σχέσης του με μία νεαρή γυναίκα. Το υπερβατικό πάθος του τον κυριεύει ολοκληρωτικά, αφυπνίζοντας, αναπόφευκτα, θεμελιώδεις υπαρξιακές του αγωνίες. Σταδιακά κυριαρχείται από την ιδέα του θανάτου μέχρι που αποφασίζει να συνδέσει τον έρωτά του με την ομορφιά και το θάνατο. Έτσι, καλεί την ερωμένη του και περνά μαζί της μια ερωτική νύχτα διαφορετική από τις προηγούμενες. Το βιβλίο γράφτηκε το 1905 και εκδόθηκε υπό το φιλολογικό ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή. Έχει τη μορφή ημερολογίου και περιγράφονται σ’ αυτό οι νεανικές ανησυχίες του Καζαντζάκη για τη ζωή και τον θάνατο, τη γυναίκα και τον έρωτα. Πηγή έμπνευσης του βιβλίου είναι η ερωτική ιστορία του Καζαντζάκη με την Ιρλανδέζα Καθλήν Φορντ.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Κείμενο: Νίκος Καζαντζάκης

Θεατρική προσαρμογή: Ηρώ Μπέζου – Χρήστος Θάνος

Σκηνοθεσία – Μουσική: Χρήστος Θάνος

Σκηνικά – Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης

Φωτισμοί: Κώστας Μπεθάνης

Γραφιστικά: Γιάννης Καρδάσης

Φωτογραφίες: Αγγελική Κοκοβέ

Παραγωγή: Εμείς – Ομάδα Συλλογικού Πολιτισμού

Ερμηνεύουν: Ηρώ Μπέζου, Χρήστος Θάνος

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Χώρος: Bios Basement (Πειραιώς 84)