McDonald’s στην Αβάνα; Οχι, αυτό δεν το είδαμε ακόμα. Ούτε άρση του εμπάργκο, που στραγγαλίζει τη φτωχή, κομμουνιστική Κούβα. Θα είναι ένα τεράστιο βήμα, που απαιτεί έγκριση από το εχθρικό, Ρεπουμπλικανικό Κογκρέσο των ΗΠΑ και δεν αναμένεται καθόλου σύντομα. Είδαμε όμως άλλα, πρωτοφανή και συμβολικά, στην πρώτη επίσκεψη εν ενεργεία αμερικανού προέδρου από την επανάσταση του 1953.
Επειτα από μισό αιώνα ψυχροπολεμικής εχθρότητας η σελίδα γύρισε με τον Μπαράκ Ομπάμα να γράφει Ιστορία. Ο λαός στο νησί των Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο τον υποδέχθηκε πολύ θερμά: «Presidente Obama, Bienvenido a Cuba!» έγραφαν χιλιάδες αφίσες στους δρόμους.
Τέλος, λοιπόν, στο μίσος για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό; Ετσι φαίνεται. Είναι μία από τις σπάνιες στιγμές όπου ο πολιτικός ρεαλισμός κουμπώνει ακριβώς πάνω στα αμοιβαία οφέλη. Διότι και οι δύο πρόεδροι, και οι δύο χώρες, έχουν πολλά να κερδίσουν. Για τον Ομπάμα η ομαλοποίηση είναι σημαντική πολιτική παρακαταθήκη στο τέλος της προεδρίας του. Ταιριάζει στην ιδεολογία του επειδή πιστεύει πραγματικά ότι η απομόνωση είχε αποτύχει: το κομμουνιστικό καθεστώς έχει επιβιώσει και μόνο οι απλοί Κουβανοί υποφέρουν τα πάνδεινα από το εμπάργκο.
Για τον 85χρονο Ραούλ Κάστρο το βραβείο είναι προφανές και λέγεται δολάριο. Την οικονομία της επαναστατικής Κούβας τη συντηρούσε η Σοβιετική Ενωση και οι δορυφόροι της ως την κατάρρευση του 1989. Μετά αντικαταστάθηκε από τη σκληρή αυτοοργάνωση, με τη γραφειοκρατία να φρενάρει την ανάπτυξη, και από φιλίες όπως αυτή με τον Ούγκο Τσάβες, ο οποίος στήριξε το νησί με τα πλούτη της Βενεζουέλας από το πετρέλαιο. Λίγο έξω από το αεροδρόμιο της Αβάνας υπάρχει ακόμα ένα τεράστιο γκραφίτι που δείχνει έναν πολύ νεότερο Φιντέλ (θα κλείσει τα 90 τον Αύγουστο) και τον μακαρίτη Τσάβες να διακηρύσσουν τη «Φιλία των αδελφών λαών στον δρόμο για τον επαναστατικό σοσιαλισμό! Για πάντα!». Να όμως που στις αρχές του 21ου αιώνα η οικονομία της Βενεζουέλας βουλιάζει λόγω κατάρρευσης των τιμών του πετρελαίου και ο Ραούλ χρειάζεται επειγόντως σανίδα οικονομικής σωτηρίας. Κάπως έτσι άρχισε την απελευθέρωση της εσωτερικής αγοράς και την προσέγγιση με τον γίγαντα βόρειο γείτονα, τις ΗΠΑ.
«Καλώς ήλθε το δολάριο»
Τα κέρδη θα μετρηθούν σε δισ. δολάρια. Μόνο σε πρώτη φάση οι νέες συμφωνίες για εφέτος προβλέπουν 110 πτήσεις την ημέρα από τις ΗΠΑ. Μιλάμε για έκρηξη του τουρισμού στο νησί: 70.000 περισσότεροι επισκέπτες την εβδομάδα –ενδεχομένως άλλα τρία εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Πρώτος μεγάλος αμερικανικός όμιλος ξενοδοχείων, η Starwood, υπέγραψε συμφωνία με την Κούβα. Δεν θα αργήσουν δεκάδες άλλες αλυσίδες από τις ΗΠΑ που θέλουν μπίζνες και επενδύσεις στα υπέροχα τιρκουάζ νερά της κουβανέζικης Καραϊβικής. Το ενδιαφέρον φάνηκε και από τους αμερικανούς επιχειρηματίες, CEO μεγάλων εταιρειών, που ταξίδεψαν παρέα με τον Ομπάμα.
Πούρα, ρούμι και φάρμακα
Από την άλλη πλευρά των στενών της Φλόριδας, οι εξαγωγείς πούρων της Κούβας βλέπουν με λαχτάρα την αγορά των ΗΠΑ που ήταν κλειστή για τόσες δεκαετίες. Το ίδιο και όσοι παράγουν ρούμι ή φάρμακα, ίσως τη μοναδική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας της Κούβας. Για αυτούς και αμέτρητους μελλοντικούς μπίζνεσμεν από το νησί η αμερικανική αγορά θα είναι Γη της Επαγγελίας.
Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις προς τον καπιταλισμό είναι ακόμη πρωτόγονες, αλλά έχουν μπει για τα καλά μπροστά, με την ευλογία του καθεστώτος. «Θα φέρουν και πολιτικό άνοιγμα;» ρωτήσαμε τη δρα Λίλιαν Μανσόρ, επικεφαλής του προγράμματος για την Κούβα, στο Πανεπιστήμιο του Μάϊάμι. «Οχι, δεν βλέπω την Κούβα να κινείται προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία a la americana σύντομα. Πολλοί στο νησί είναι μάλιστα επιφυλακτικοί για το τι θα μπορούσε να φέρει μια τέτοια αλλαγή: φοβούνται περισσότερη ανισότητα από όση υπάρχει ήδη, κατάρρευση του κράτους πρόνοιας, τέλος στη δωρεάν Υγεία και Παιδεία» λέει στο «Βήμα» η Μανσόρ.
«Από τη μία πλευρά, η ζωή για τους περισσότερους Κουβανούς θα συνεχιστεί αύριο όπως ήταν πριν από την ιστορική επίσκεψη του Ομπάμα. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Ο συμβολισμός από μόνος του δεν μπορεί να κάνει πολλά για να μεταμορφώσει την οικονομία και την πολιτική σε ένα κομμουνιστικό σύστημα. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ομπάμα ενέπνευσε ελπίδες και αισιοδοξία. Επέμεινε ότι επί των ημερών του οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να θάψουν το παρελθόν του Ψυχρού Πολέμου. Και αναγνώρισε πολλά από τα δίκαια παράπονα της Κούβας κατά των ΗΠΑ, όπως την κυρίαρχη απαίτηση για άρση του εμπάργκο. Το είπε δημοσίως στην τηλεόραση και καταχειροκροτήθηκε» μας λέει ο Μπουσταμάντε.
«Αν θέλουμε όμως να είμαστε ρεαλιστές, είναι απίθανο η επίσκεψη να πιέσει το Ρεπουμπλικανικό Κογκρέσο να άρει πλήρως το εμπάργκο, ειδικά εφέτος, που είναι χρονιά προεδρικών εκλογών. Αρα πολλά θα εξαρτηθούν από όποιον ή όποια διαδεχθεί τον πρόεδρο Ομπάμα. Ούτε η εσωτερική οικονομία, πόσω μάλλον η πολιτική της Κούβας, θα μεταμορφωθούν εύκολα και γρήγορα. Οι εσωτερικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις έχουν αποκτήσει την αργή, σταθερή, δική τους δυναμική. Αλλά αμέτρητα ζητήματα θα συνεχίσουν να χωρίζουν τις δύο κυβερνήσεις» τονίζει.
«Υπάρχουν όμως ήδη χειροπιαστά οφέλη. Η αυξημένη επαφή μεταξύ Αμερικανών και Κουβανών τους τελευταίους 15 μήνες έχει φέρει εκατομμύρια δολάρια στο νησί. Το 2015 ο αριθμός των ταξιδιωτών από τις ΗΠΑ –συνολικά 161.000, μη συμπεριλαμβανομένων των 400.000 Κουβανών της Αμερικής και της διασποράς που επισκέπτονται τις οικογένειές τους –αυξήθηκε κατά 77% σε σύγκριση με το 2014. Η άφιξη τόσο πολλών επισκεπτών είναι ευλογία για κάθε είδους μικρές επιχειρήσεις αυτοαπασχολουμένων Κουβανών. Και ο Ομπάμα ανακοίνωσε ότι έχουν αρθεί σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι περιορισμοί για ατομικά ταξίδια στην Κούβα. Η ορμητική άφιξη των αμερικανών τουριστών και των δολαρίων έχει αρχίσει» εκτιμά ο συνομιλητής μας.
Μάικλ Μπουσταμάντε, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Γέιλ
«Πολλά θα εξαρτηθούν από όποιον ή όποια διαδεχθεί τον πρόεδρο Ομπάμα»
Για τις ευκαιρίες και τα εμπόδια στον δρόμο της ομαλοποίησης μίλησε στο «Βήμα» ο Μάικλ Μπουσταμάντε, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Γέιλ και συγγραφέας του «Η αλήθεια για τη νέα προσέγγιση Ουάσιγκτον – Αβάνας».
«Πολλά θα εξαρτηθούν από όποιον ή όποια διαδεχθεί τον πρόεδρο Ομπάμα»
Για τις ευκαιρίες και τα εμπόδια στον δρόμο της ομαλοποίησης μίλησε στο «Βήμα» ο Μάικλ Μπουσταμάντε, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Γέιλ και συγγραφέας του «Η αλήθεια για τη νέα προσέγγιση Ουάσιγκτον – Αβάνας».
«Από τη μία πλευρά, η ζωή για τους περισσότερους Κουβανούς θα συνεχιστεί αύριο όπως ήταν πριν από την ιστορική επίσκεψη του Ομπάμα. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Ο συμβολισμός από μόνος του δεν μπορεί να κάνει πολλά για να μεταμορφώσει την οικονομία και την πολιτική σε ένα κομμουνιστικό σύστημα. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ομπάμα ενέπνευσε ελπίδες και αισιοδοξία. Επέμεινε ότι επί των ημερών του οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να θάψουν το παρελθόν του Ψυχρού Πολέμου. Και αναγνώρισε πολλά από τα δίκαια παράπονα της Κούβας κατά των ΗΠΑ, όπως την κυρίαρχη απαίτηση για άρση του εμπάργκο. Το είπε δημοσίως στην τηλεόραση και καταχειροκροτήθηκε» μας λέει ο Μπουσταμάντε.
«Αν θέλουμε όμως να είμαστε ρεαλιστές, είναι απίθανο η επίσκεψη να πιέσει το Ρεπουμπλικανικό Κογκρέσο να άρει πλήρως το εμπάργκο, ειδικά εφέτος, που είναι χρονιά προεδρικών εκλογών. Αρα πολλά θα εξαρτηθούν από όποιον ή όποια διαδεχθεί τον πρόεδρο Ομπάμα. Ούτε η εσωτερική οικονομία, πόσω μάλλον η πολιτική της Κούβας, θα μεταμορφωθούν εύκολα και γρήγορα. Οι εσωτερικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις έχουν αποκτήσει την αργή, σταθερή, δική τους δυναμική. Αλλά αμέτρητα ζητήματα θα συνεχίσουν να χωρίζουν τις δύο κυβερνήσεις» τονίζει.
«Υπάρχουν όμως ήδη χειροπιαστά οφέλη. Η αυξημένη επαφή μεταξύ Αμερικανών και Κουβανών τους τελευταίους 15 μήνες έχει φέρει εκατομμύρια δολάρια στο νησί. Το 2015 ο αριθμός των ταξιδιωτών από τις ΗΠΑ –συνολικά 161.000, μη συμπεριλαμβανομένων των 400.000 Κουβανών της Αμερικής και της διασποράς που επισκέπτονται τις οικογένειές τους –αυξήθηκε κατά 77% σε σύγκριση με το 2014. Η άφιξη τόσο πολλών επισκεπτών είναι ευλογία για κάθε είδους μικρές επιχειρήσεις αυτοαπασχολουμένων Κουβανών. Και ο Ομπάμα ανακοίνωσε ότι έχουν αρθεί σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι περιορισμοί για ατομικά ταξίδια στην Κούβα. Η ορμητική άφιξη των αμερικανών τουριστών και των δολαρίων έχει αρχίσει» εκτιμά ο συνομιλητής μας.
Και καταλήγει: «Στο διεθνές μέτωπο των επιχειρήσεων ορισμένες εταιρείες των ΗΠΑ όπως η (σ.σ.: χρονομεριστική υπηρεσία κατοικιών) Airbnb λειτουργούν ήδη στην Κούβα. Πολλές άλλες ψάχνουν για ευκαιρίες. Πρόσφατα Ουάσιγκτον και Αβάνα υπέγραψαν εμπορική αεροπορική συμφωνία-ορόσημο για τακτικές απευθείας πτήσεις. Ηδη αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ διαγκωνίζονται για να αρπάξουν ένα από τα δεκάδες καθημερινά δρομολόγια προς το νησί».
Αποκάλυψη
«Το 1961 η CIA ήθελε να αποτύχει η απόβαση»
Σημαντικό αρχειακό υλικό από το Πεντάγωνο, από τις υπηρεσίες πληροφοριών και από τον Λευκό Οίκο έγινε προσιτό τελευταία, ενώ αυτόν τον καιρό, ίσως κατά σύμπτωση, κυκλοφορεί στην Αμερική το νέο βιβλίο «The Devil’s Chessboard» του πολιτικού αναλυτή των «New York Times» Ντέιβιντ Τάλμποτ. Με βάση τα κρατικά αρχεία ο Τάλμποτ υποστηρίζει ότι η επιχείρηση στον Κόλπο των Χοίρων στις 17 Απριλίου 1961 σκόπιμα απέτυχε, ότι ήταν σχέδιο του τότε αρχηγού της CIA Αλεν Ντάλες να αποτύχει. Στόχος και επιδίωξή του ήταν να συντρίψει τον «φωτοστέφανο του προέδρου Κένεντι», να του «μαυρίσει την εικόνα-είδωλο» φιλελευθερισμού –το ανάθεμα για τον αρχηγό της CIA. Eίχε προετοιμάσει τα πάντα.
«Το 1961 η CIA ήθελε να αποτύχει η απόβαση»
Σημαντικό αρχειακό υλικό από το Πεντάγωνο, από τις υπηρεσίες πληροφοριών και από τον Λευκό Οίκο έγινε προσιτό τελευταία, ενώ αυτόν τον καιρό, ίσως κατά σύμπτωση, κυκλοφορεί στην Αμερική το νέο βιβλίο «The Devil’s Chessboard» του πολιτικού αναλυτή των «New York Times» Ντέιβιντ Τάλμποτ. Με βάση τα κρατικά αρχεία ο Τάλμποτ υποστηρίζει ότι η επιχείρηση στον Κόλπο των Χοίρων στις 17 Απριλίου 1961 σκόπιμα απέτυχε, ότι ήταν σχέδιο του τότε αρχηγού της CIA Αλεν Ντάλες να αποτύχει. Στόχος και επιδίωξή του ήταν να συντρίψει τον «φωτοστέφανο του προέδρου Κένεντι», να του «μαυρίσει την εικόνα-είδωλο» φιλελευθερισμού –το ανάθεμα για τον αρχηγό της CIA. Eίχε προετοιμάσει τα πάντα.
Ο ίδιος θα έφευγε την παραμονή της απόβασης στο Πουέρτο Ρίκο αναθέτοντας τις λεπτομέρειες στον υπαρχηγό της CIA Ρίτσαρντ Μπίσελ και επικεφαλής των ισπανόφωνων μισθοφόρων θα ήταν «άνδρες της CIA χαμηλού επιπέδου» χωρίς «αρχηγικές ικανότητες». Ο Αλεν Ντάλες πίστευε ότι, όταν η απόβαση των μισθοφόρων κινδύνευε να καταλήξει σε φιάσκο, όπως προέβλεπε, ο πρόεδρος Κένεντι δεν θα άφηνε να θιγεί το γόητρο της Αμερικής.
Θα διέταζε την Αεροπορία και τους πεζοναύτες να επέμβουν. Ετσι θα κατέρρεε το είδωλο του φιλελευθερισμού –ο μέγας αντίπαλός του. Αποκαλύπτεται τώρα ότι δύο μονάδες πεζοναυτών είχαν ήδη επιβιβαστεί σε αποβατικά σκάφη στο Μαϊάμι και μια μοίρα βομβαρδιστικών «ήταν έτοιμη να δράσει εντός μισής ώρας». Ο Κένεντι βρέθηκε εμπρός σε τρομερό δίλημμα αλλά δεν υπέκυψε.
Οταν τον επισκέφθηκαν ο ναύαρχος Αρλεϊ Μπάρκι και ο στρατηγός Λάιμαν Λέμνιτσερ και του ανήγγειλαν ότι «η υπόθεση είναι χαμένη αν δεν επέμβει η Αεροπορία», όταν ο ναύαρχος του επεσήμανε ότι «παίζεται το διεθνές όνομα της χώρας αν δεν διατάξει επέμβαση», ο Τζον Κένεντι τους δήλωσε ότι είχε πάρει την απόφασή του: η Αμερική δεν θα επέμβει.
Νέα αφετηρία
Να μη χαθεί το κράτος πρόνοιας
Μεγαλύτερος φόβος για τους 11,2 εκατ. Κουβανούς που μένουν στο νησί, ιδίως για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, είναι αν θα διατηρήσουν την κοινωνική προστασία καθώς η οικονομία θα κινείται προς τον καπιταλισμό. Στη χώρα των αδελφών Κάστρο το κράτος πρόνοιας, με αρκετά προβλήματα, είναι πραγματικότητα. Σήμερα όλοι έχουν επιδοτήσεις για φαγητό, στέγαση, μετακίνηση και υπηρεσίες κοινής ωφελείας, ενώ σχολεία και νοσοκομεία είναι δημόσια και δωρεάν.
Ολοι στηρίζουν την προσέγγιση
Συντριπτικά υπέρ του ανοίγματος είναι οι Κουβανοί. Στην τελευταία δημοσκόπηση για την «Washington Post» το 90% είπαν ότι η ομαλοποίηση των σχέσεων με τις ΗΠΑ θα κάνει καλό στην Κούβα. Το 73% δήλωσαν αισιόδοξοι για το μέλλον της οικογένειάς τους και ένα θηριώδες 96% πιστεύει ότι ο τουρισμός θα δημιουργήσει δουλειές και θα φέρει χρήμα. Ακόμη και στη Φλόριδα το 58% των Κουβανοαμερικανών στηρίζει τώρα την άρση του εμπάργκο (έναντι μόλις 13% το 1991).
Μικρομπίζνες στην Αβάνα
Δεκάδες επαγγέλµατα «απελευθερώνονται» από το 2012, όταν το καθεστώς του Ραούλ Κάστρο έδωσε για πρώτη φορά τη δυνατότητα για νόμιμες μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μόνο πέρυσι δόθηκαν 496.000 τέτοιες άδειες σε «cuentapropistas» (αυτοαπασχολούμενους εστιάτορες, οδηγούς ταξί, επιπλοποιούς, κλειδαράδες, φωτογράφους κ.τ.λ.). Στόχος της κυβέρνησης είναι το 40% του εργατικού δυναµικού των 5,1 εκατ. Κουβανών να έχει µεταπηδήσει στον «µη κρατικό τοµέα» το 2018.
Η ζωή γίνεται όλο και πιο ακριβή
Οι περισσότεροι εξακολουθούν να εργάζονται στο Δημόσιο και να είναι φτωχοί βγάζοντας περί τα 25-30 δολάρια τον μήνα, απολαμβάνοντας πάντως δωρεάν Παιδεία και υψηλού επιπέδου ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Την ίδια ώρα η ζωή γίνεται όλο και πιο ακριβή: η τιμή των τροφίμων που καταναλώνονται από τη μέση οικογένεια αυξήθηκε κατά 24% το 2015. Πολλά αγαθά είναι απλησίαστα για όσους παίρνουν πενιχρούς κρατικούς μισθούς σε υποτιμημένα πέσος χωρίς επαφή με την οικονομία του δολαρίου στην οποία κινείται μόνο ο τουρισμός.
Αυξάνονται οι μετανάστες
Το 2015 70.000 Κουβανοί μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες (συχνά με τα πόδια μέσω Νότιας και Κεντρικής Αμερικής), ο υψηλότερος αριθμός σε 35 χρόνια. Η έξοδος συνεχίζεται, ενώ περισσότεροι από 250.000 Κουβανοί έχουν λάβει άδεια παραμονής στις ΗΠΑ μόνο κατά τη διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα. Περίπου δύο εκατομμύρια Κουβανοαμερικανοί ζουν εκεί, οι δύο στους τρεις στη Φλόριδα, μόλις 90 ναυτικά μίλια απέναντι από την Κούβα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
