Την… προσωπολατρεία εξάγει η Βόρεια Κορέα

Η Βόρεια Κορέα δεν έχει πολλά πράγματα που να θέλει να αγοράσει ο έξω κόσμος, αλλά ένα πολύ επιτυχημένο προϊόν που εξάγει είναι η τέχνη της προσωπολατρείας του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο Λόρενς Πόλαρντ του BBC ερεύνησε αυτή την απίθανη πολιτιστική επιρροή της Βόρειας Κορέας, και την επιτυχία που σημειώνει, ιδίως στους δικτάτορες της Αφρικής.

Ακολουθούν αποσπάσματα από το ρεπορτάζ του:
«Μπορεί να εκπλαγείτε μαθαίνοντας ότι η Βόρεια Κορέα θα δεχόταν ευχαρίστως μια καλλιτεχνική παραγγελία από εσάς. Τι θα λέγατε για μια τοιχογραφία, ένα μωσαϊκό ή για κάτι λίγο πιο επιβλητικό, όπως ένα γιγαντιαίο μπρούντζινο άγαλμα ενός δικτάτορα; Το Στούντιο Τέχνης Mansudae ανυπομονεί να λάβει νέα σας».
Ιδρύθηκε το 1959 για να ικανοποιήσει τις σημαντικές εγχώριες ανάγκες της προπαγάνδας της Βόρειας Κορέας. Τα τεράστια αγάλματα των δικτατόρων της δυναστείας των Κιμ, οι τοιχογραφίες και τα πανό που βλέπετε σε στρατιωτικές παρελάσεις –καθώς και οι τεράστιες αφίσες που υμνούν το καθεστώς στους δρόμους -, όλα τα έχουν φιλοτεχνήσει οι 4.000 καλλιτέχνες του Mansudae.

«Βρίσκεται στην καρδιά της Πιονγκγιάνγκ. Mansudae είναι το όνομα της περιοχής» λέει ο Πιερ Λουίτζι Τσετσόνι, ένας Ιταλός ο οποίος είναι ο μοναδικός εκπρόσωπος αυτού του εργοστασίου τέχνης στο εξωτερικό.

Οι τεχνίτες του μόλις έφτιαξαν ένα γιγαντιαίο κέντημα για την οικογένεια Μπένετον στην Ιταλία και διακόσμησαν ένα μουσείο στην Καμπότζη, αλλά είναι στην Αφρική που τα έργα του Mansudae έχουν βρει τους πιο ένθερμους πελάτες.
Η εξαγωγή αυτού του άμεσου και σταθερά αυταρχικού καλλιτεχνικού στυλ ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ως διπλωματικό δώρο σε σοσιαλιστικές ή αδέσμευτες χώρες από τους ηγέτες της Βόρειας Κορέας. Πιο πρόσφατα έχει γίνει μια πολύτιμη πηγή σκληρού ξένου νομίσματος, με καλλιτέχνες και τεχνίτες από το Mansudae να εργάζονται σε Ανγκόλα, Μπενίν, Τσαντ, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Ισημερινή Γουινέα, Αιθιοπία, Τόγκο και Ζιμπάμπουε.

Το πιο περίφημο έργο τους, το γιγαντιαίο Μνημείο της Αφρικανικής Αναγέννησης στη Σενεγάλη, φιλοτεχνήθηκε επί τόπου από τεχνίτες του Mansudae το 2010. Υπολογίζεται ότι το στούντιο έχει κερδίσει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια με αυτόν τον τρόπο.

Η τέχνη της Βόρειας Κορέας φαίνεται να ασκεί μεγάλη έλξη σε αφρικανούς ηγέτες για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή η τιμή είναι σωστή. Η Σενεγάλη πλήρωσε για τα μνημειώδη αγάλματα των 49 μέτρων δίνοντας κάποια γη στους Βορειοκορεάτες –οι οποίοι την πούλησαν αμέσως για μετρητά.

Ο δεύτερος λόγος είναι το στυλ, που υπηρετεί πιστά την προσωπολατρία του ηγέτη, και, φυσικά, το μεγάλο μέγεθος είναι το παν.

Διαμαρτυρίες για «ασιατικά χαρακτηριστικά»

Αλλά δεν έχουν μείνει όλοι οι πελάτες ευχαριστημένοι. Ο τότε πρόεδρος της Σενεγάλης Αμπντουλαγέ Γουέιντ παραπονέθηκε ότι οι άνδρες στα αρχικά γιγαντιαία αγάλματα στο Ντακάρ «είχαν πολύ έντονα ασιατικά χαρακτηριστικά», οπότε οι Βορειοκορεάτες τούς άλλαξαν προς το πιο αφρικανικό.

Το πρόσφατο (2011) άγαλμα του επαναστάτη σοσιαλιστή ηγέτη της Μοζαμβίκης Σαμόρα Ματσέλ στο Μαπούτο δεν θεωρείται πιστό πορτρέτο και στο άγαλμα του Λοράν Καμπιλά που στήθηκε στην Κινσάσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (2001) ο μακαρίτης κομμουνιστής πρόεδρος φαίνεται να φοράει μια στολή φτιαγμένη από τον… ράφτη των Κιμ.

Αλλά πώς νιώθουν οι σχεδιαστές, οι γλύπτες και οι τεχνίτες της Βόρειας Κορέας; Είναι απογοητευμένοι που εξαναγκάζονται να παράγουν κομματική τέχνη; Ο Τσετσόνι τούς έχει ξεναγήσει σε μερικά από τα μεγάλα ιταλικά μουσεία. «Ξέρουν πολλά για την κλασική τέχνη. Την αφηρημένη τη βρίσκουν διασκεδαστική. Δεν την περιφρονούν, απλώς δεν τη θεωρούν απαραίτητη. Και στη Βόρεια Κορέα έχουν μιαν αξιοζήλευτη θέση, ξέρετε» λέει ο Ιταλός.

Σε αντίθεση με τους δυτικούς καλλιτέχνες, οι Βορειοκορεάτες δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την πώληση των έργων τους. Εχουν μισθό, κοινωνική αναγνώριση και προνόμια. Αυτοί οι τεχνίτες με την υψηλή ειδίκευση παραμένουν κυρίως ανώνυμοι. Υποτίθεται ότι υπηρετούν ένα υψηλότερο αγαθό και δεν ενδιαφέρονται για το κέρδος. Κατοικούν σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από ό,τι οι καλλιτέχνες αλλού –αν και πολλοί από τους ξένους συναδέλφους τους δεν θα τους ζήλευαν καθόλου.