50 χρόνια από την «Πολιτιστική Επανάσταση» του Μάο Τσετούνγκ

Πεκίνο, 2 Ιουνίου 1966. Μαθητές γυμνασίου τοιχοκολλούν αφίσες που γράφουν «Ανθρωπιά και κουραφέξαλα! Θα είμαστε βίαιοι! Θα σας ρίξουμε στο χώμα και θα σας πατήσουμε σαν τα σκουλήκια!». Υπογραφή: «Ερυθροφρουροί».

Σύντομα αρχίζουν άγριοι εξευτελισμοί, βασανιστήρια, εξορίες, εκτελέσεις και δολοφονίες αναρίθμητων ανθρώπων. Μαζί με ανελέητες καταστροφές έργων τέχνης και διανόησης. Είναι τραγική ειρωνεία της Ιστορίας που αυτό το όργιο βίας και μαζικής παραφροσύνης ονομάστηκε Πολιτιστική Επανάσταση.

Την εξαπέλυσε πριν από 50 χρόνια ο Μάο Τσετούνγκ. Στα 73 του, έχει παραγκωνιστεί από τους «ανανεωτικούς» στα υψηλά κλιμάκια του Κόμματος, οι οποίοι βρίσκουν ξοφλημένες τις ιδέες του και ολέθρια την οικονομική πολιτική του «Μεγάλου Αλματος προς τα Εμπρός».

Η επίθεση του «Τιμονιέρη»

Ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» περνάει στην αντεπίθεση, κάνοντας την τελευταία επανάστασή του: βγάζει προς τα έξω στην κοινωνία τη σύγκρουση εξουσίας, για να επανακτήσει την κυριαρχία μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας.

Κάπως έτσι κήρυξε, την άνοιξη του 1966, τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση. Πρώτη κίνηση να κλείσουν σχολεία και πανεπιστήμια, για να μπορέσει η νεολαία των φανατικών Ερυθροφρουρών να σώσει τον λαό από τον εσωτερικό εχθρό: διανοουμένους, καλλιτέχνες και αντεπαναστάτες του ΚΚΚ.

Δεδηλωμένος στόχος ήταν να συντριβούν τα «4 παλαιά»: πολιτισμός, ιδέες, συνήθειες και παραδόσεις. Ως φορέα της επανάστασης ο Μάο διάλεξε τη νεολαία, παιδιά ακόμη και 14 ετών, που έπρεπε να προέρχονται από τις «αγνές τάξεις», αγρότες, εργάτες, στρατιώτες και πιστά κομματικά στελέχη.

Ξεσπάνε βιαιοπραγίες, ενώ εντολή του Μάο σε αστυνομία και στρατό είναι να μην εμποδίσει κανένας τη δράση των μικρών. Ταυτόχρονα φοιτητές αρχίζουν να διαπομπεύουν στους δρόμους τους καθηγητές τους.

Τους φοράνε ταμπέλες που γράφουν «Είμαι διανοούμενος, εχθρός του λαού» και «είμαι σκυλάκι της μπουρζουαζίας». Τους ξυρίζουν το κεφάλι, τους περιφέρουν εξευτελίζοντάς τους, τους σπάνε στο ξύλο, συχνά μέχρι θανάτου.

Σχολεία και πανεπιστήμια κλείνουν επ’ αόριστον, οι εξετάσεις καταργούνται διά παντός. Οργανώνονται τεράστιες διαδηλώσεις, με εκατομμύρια νεολαίους να ξεχύνονται σε πλατείες κραδαίνοντας το Κόκκινο Βιβλιαράκι με τις σκέψεις του Μάο. Η προσωπολατρία του φτάνει στο ζενίθ.

Βάρβαρες εκκαθαρίσεις

Την ίδια ώρα ρίχνεται στην πυρά καθετί «αστικό, φεουδαρχικό και ρεβιζιονιστικό». Βιβλία δυτικών συγγραφέων, αρχαία μνημεία, έργα τέχνης ντόπια και ξένα, πίνακες, αντίκες, μουσικά όργανα, όλο το βεστιάριο της Οπερας του Πεκίνου καταστρέφονται με μανία.

Ιδρύονται εργοστασιακά πανεπιστήμια με «ανοιχτές πόρτες» για τον λαό. Για να συντριβεί το μονοπώλιο των μορφωμένων αστών ειδημόνων, δεν διδάσκουν τίποτε θεωρητικό, μόνο στοιχειώδη τεχνική εκπαίδευση, απαραίτητη για την παραγωγή. Εξ ου άλλο ένα σύνθημα: «Είμαστε Ερυθροφρουροί, και όχι ειδικοί!».

Σειρά έχουν τα κομματικά στελέχη, που «ακολουθούν τον δρόμο προς τον καπιταλισμό». Εκατομμύρια πέφτουν θύματα βάρβαρων εκκαθαρίσεων. Κάποιους τούς σκοτώνουν με τη μία, άλλοι εκτοπίζονται σε στρατόπεδα εργασίας, εκεί όπου έχουν κλείσει διανοουμένους, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους.

Οι πράξεις βίας αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, ιδίως στην επαρχία, σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών που ελάχιστα σχετίζονται με αντικομματικές δραστηριότητες.

Οι περισσότερες είναι βεντέτες, με ντόπιους να σκοτώνονται μεταξύ τους για τα όρια χωραφιών, τη χρήση του νερού, τους οικογενειακούς τάφους.

Η κατάσταση έχει ξεφύγει. Εχουν απελευθερωθεί δυνάμεις που συγκρούονται αχαλίνωτα, καθώς διάφορες αντίπαλες ομάδες πολεμάνε αδίστακτα μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα έχει δημιουργηθεί ένας φαντασιακός εχθρός που υπάρχει παντού, δίνοντας το πρόσχημα για κάθε μορφής βία.

Φοβήθηκε και ο Μάο

Στα 10 χρόνια που κράτησαν το χάος και η αιματοχυσία της Πολιτιστικής Επανάστασης εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους εκατομμύρια άνθρωποι. Μνημεία και παραδόσεις αιώνων, γράμματα και τέχνες, ήταν υπό συνεχή και απηνή διωγμό, σε μια συστηματική εξαχρείωση ενός από τους πιο εκλεπτυσμένους λαούς στη Γη.

Ανυπολόγιστο ήταν το κόστος και για την οικονομία. Η αξία της βιομηχανικής παραγωγής μειώθηκε κατά 20% μόνο τα πρώτα δύο χρόνια.

Κάποια στιγμή τρόμαξε και ο Μάο. Με την κατάσταση εκτός ελέγχου, διατάζει τελικά τον στρατό να πατάξει την αναρχία. Αμέτοχος θεατής ως τότε, παίρνει τον έλεγχο με σκληρή καταστολή στις επαρχίες. Πέντε εκατομμύρια νεαροί Ερυθροφρουροί γίνονται τώρα αγρότες διά της βίας.

Τον Απρίλιο του 1969, στο 9ο Συνέδριο του ΚΚΚ, ο Μάο ανακοινώνει τον θρίαμβο και τη λήξη της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Μάταια. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται για χρόνια και τελειώνουν μόνο με τον θάνατό του, το 1976. Η χήρα του, μέλος της διαβόητης «συμμορίας των τεσσάρων» σκληροπυρηνικών που κινούσαν τα νήματα, συλλαμβάνεται μαζί με τους άλλους.

Ο δρόμος είναι πλέον ανοιχτός για τους μεταρρυθμιστές. Την εξουσία αναλαμβάνει ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, ο οποίος επιστρέφει από στρατόπεδο αναμόρφωσης, μειώνει τον κρατικό έλεγχο στην παραγωγή και οδηγεί τη Λαϊκή Κίνα προς τον «Σοσιαλισμό της Αγοράς». Αυτόν που έβαλε μπρος τον «Κόκκινο καπιταλισμό», με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης που έφτασαν ως και το 10% στα τέλη του 20ού αιώνα.

Αλλά χωρίς δημοκρατία ως σήμερα, θηριώδεις ανισότητες και απίστευτη διαφθορά, οι εντάσεις συνεχίζονται σε κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Με αποκορύφωμα την εξέγερση για ελευθερία στην πλατεία Τιανανμέν και τη βίαιη καταστολή της από το καθεστώς την άνοιξη του 1989.